درمان های معمول سرطان ها از قبیل شیمی درمانی و پرتودرمانی در بسیاری از موارد ناباروری را به دنبال دارند اما برای جلوگیری از این اتفاق، راه کارهایی وجود دارد که می توان پیش از آغاز درمان، قدرت باروری را به بیماران بازگرداند.
دکتر فرناز فاطمی، جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا در گفتگو با سیناپرس می گوید: نمی توان به طور مستقیم عنوان کرد که سرطان های قسمت های مختلف بدن با ناباروری ارتباط دارد مگر این که سرطان مربوط به سیستم باروری مانند سرطان بیضه در آقایان، سرطان تخمدان و رحم در خانم ها باشد که منجر به جراحی هایی شود که آن عضو برداشته شود که باز هم می توان، آن را به درمان ارتباط داد؛ بنابراین می توان به این صورت بیان کرد که خود سرطان به طور مستقیم باعث ناباروری نمی شود و این درمان های سرطان هستند که مشکل آفرین می شوند.
به گفته او، البته تأثیر درمان های سرطان هم به این بستگی دارد که درمان به چه میزان باشد، به چه روشی باشد، چه قسمتی باشد و به عنوان مثال، اگر فردی به سرطان بیضه مبتلا شده باشد که جراج مجبور به برداشتن آن عضو شود یا در خانم ها، پزشک مجبور به برداشتن تخمدان شود یا به دلیل سرطان آندومتر رحم مجبور به برداشتن این عضو باشد که فقدان آن عضو باعث ناباروری می شود.
شیمی درمانی مخرب ترین عامل
او ادامه می دهد: شیمی درمانی یکی از درمان های سرطان به شمار می رود که در آن داروهای مختلف با دوزهای مختلف به بیماران داده می شود که بعضی از این داروها اگر در درازمدت و با دوز بالا مصرف شوند، این موارد هم آسیب زننده است و در خانم ها باعث نارسایی تخمدان شود.
این متخصص زنان در گفتگو باسیناپرس تأکید می کند: البته بسته به این که سرطان از نوعی باشد که نیاز به داروی شیمی درمانی با دوز بالا و طولانی مدت داشته باشد، حتی می تواند باعث یائسگی شود و کلا تخمدان ذخیره تخمک خود را برای همیشه از دست دهد و فرد برای همیشه نابارور شود. در آقایان هم به همین شکل است به طوری که داروهای شیمی درمانی روی عملکرد بیضه ها تأثیر می گذارد و فرآیند اسپرم سازی را مختل می کند.
فاطمی معتقد است که برخی سرطان ها هستند که به دوز پایین تر داروی شیمی درمانی نیاز دارند یا مدت زمان کم تری هم به مصرف دارو نیاز باشد که ممکن است آسیب کم تری به فرآیند باروری وارد کند.
رادیوتراپی های آسیب زا
او اظهار می کند: غیر از شیمی درمانی، روش رادیوتراپی هم بسته به محل سرطان می تواند آسیب زننده باشد. به عنوان مثال در سرطان هایی که در ناحیه شکم و لگن قرار گرفته و رادیوتراپی به آن ناحیه وارد می شود، بیشتر ممکن است به ویژه برای تخمدان ها در خانم ها و بیضه در آقایان آسیب زا باشد و اما در نواحی دیگر، آسیب به مراتب کم تر خواهد بود.
حفظ باروری، راهی برای بارداری بعد از درمان
این جراح و متخصص زنان به سیناپرس می گوید: اقدامی که ما به عنوان پزشک می توانیم برای این بیماران بسته به شدت و نوع سرطان انجام دهیم، زمانی که سرطانی در نواحی تناسلی یک خانم تشخیص داده شود و پیشرفت بیماری به گونه ای باشد که بتوان به آن فرصت داد، معمولا در بیشتر بیماران می توان فرصتی حداقل دو سه هفته ای قائل شوند تا بیماران برای حفظ باروری اقدام کنند.
او ادامه می دهد: برای این کار بهتر است پیش از دریافت داروهای شیمی درمانی یا انجام رادیوتراپی که ممکن است ذخیره تخمدانی را پایین بیاورند، اگر خانم متأهل است، بهتر است جنین فریز کند و در صورت مجرد بودن هم امکان فریز کردن تخمدان ها وجود دارد. اگر خانم متأهل باشد، تخمک گرفته شده را معمولا با اسپرم ترکیب کرده و جنین فریز می کنیم که معمولا در آینده بهتر جواب می دهد اما در غیر این صورت، تنها راه برای خانم های مجرد، فریز کردن تخمک ها بعد از مصرف داروست.
فاطمه بیان می کند: یک سیکل تحریک تخمک گذاری و گرفتن تخمک و فریز ممکن است در حالت عادی ممکن است بین یک و نیم تا دو ماه به طول بیانجامد اما در این قبیل بیماران که ما نمی خواهیم زمان را هم از دست بدهیم و موارد اورژانسی هستند، روش هایی هم داریم که بتوانیم بدون انتظار برای آغاز دوره قاعدگی خانم، به صورت شروع رندومی، دارو برای خانم تجویز کنیم تا بتوانیم تخمک گیری کنیم تا سریع تر بتوانیم درمان های سرطان را آغاز کنیم.
او ادامه می دهد: مدر موارد ابتلا به سرطان سینه معمولا در خانم ها ابتدا پیش از شروع درمان، یک مرحله جراحی اولیه برای نمونه برداری از نمونه یا برداشتن توده سرطانی داریم و در مرحله بعد شیمی درمانی یا رادیوتراپی انجام می شود. در این فاصله، بیماران را معمولا برای حفظ باروری ارجاع می دهیم.
فاطمی می گوید: بعد از اتمام درمان های ذکر شده، یک چکاپ انجام می دهد و اغلب بعد از گذشت دو سال و اطمینان از بهبود کامل بیماری، اجازه بارداری به بیماران داده می شود و بسیاری از افراد از جنین های فریز شده خود استفاده کرده و بارداری سالمی را هم تجربه کرده اند. میزان موفقیت بارداری با این روش، مانند یک IVF معمولی است و حتی کم شدن ذخیره تخمدان در خانم ها هم تأثیری در کیفیت باروری نمی گذارد و همین امر، امید به زندگی را در این قبیل بیماران بسیار بالا می برد.
ذخیره تخمدان قابل برگشت نیست
این عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا اشاره می کند که بعد از پایان درمان های سرطان، چنانچه فرد دچار ناباروری شده باشد، دیگر امکان بازگشت ذخیره تخمدان وجود ندارد. در هر خانمی، از دوران جنینی، یک ذخیره تخمدان مشخصی وجود دارد که بعد از تولد، بخشی از آن رزرو تخمدانی در دوران جنینی از بین می روند بنابراین، هر نوزاد دختر با میزان مشخصی فولیکول متولد می شود و تا سن بلوغ تعدادی دیگر از بین می روند. در صورت از بین رفتن کامل این ذخیره، امکان برگشت و احیای آن وجود ندارد و تاکنون هم جایگیزینی برای آن پیدا نکرده اند.
به گفته او، مهم ترین مساله در درمان های سرطان و تأثیر آن بر این ذخیره تخمدان، این است که این درمان ها تا چه اندازه روی این ذخیره تأثیر گذاشته و آن را پایین آورده باشد. حتی اگر بیمار، پیش از آغاز درمان ذخیره تخمدان خیلی خوبی هم داشته باشد، ریسک نمی کنیم و حتما در صورت در اختیار داشتن زمان لازم، بیمار را برای حفظ باروری می فرستیم چرا که از اثرگذاری درمان ها روی باروری افراد مطلع نیستیم.
فاطمی تأکید می کند که گاهی به دلیل پیشرفته بودن نوع سرطان و در معرض خطر بودن جن بیمار، متخصص آنکولوژی ممکن است اجازه حفظ باروری هم ندهد و بلافاصله درمان ها را آغاز کند. بعد از پایان درمان ها، اگر دوره های قاعدگی مانند قبل ادامه داشته و علائم یائسگی وجود نداشته باشد، نشانه خوبی است و با بررسی ذخیره تخمدان، شانس باروری فرد را اندازه گیری می کنیم.
او در ادامه گفتگو با خبرنگار سیناپرس می گوید: در چنین شرایط حتی می توانیم شانس بارداری طبیعی را به بیماری دهیم تا شاید بتوانند بدون استفاده از تخمک یا جنین های فریز شده بارور شود. اما در صورت صفر بودن یا پایین بودن ذخیره تخمدان، راه طبیعی وجود ندارد و تنها راه، استفاده از تخمک اهدایی برای بارداری است.
گرفتن بافت بیضه در پسر بچه ها
این متخصص زنان تأکید می کند که چنین روش حفظ باروری را در آقاین هم می توان انجام داد به طوری که در آنها هم می توان پیش از شروع درمان، اسپرم های گرفته شده را فریز کرد یا حتی جنین فریز کرد اما در برخی موارد، در صورتی که سرطان در سنین پایین رخ دهد و نتوان در پسر بچه ها اسپرمی فریز کرد، پزشکان از بافت بیضه می توانند گرفته و فریز کنند. به این ترتیب، در مراحل بعدی می توان از بافت بیضه، اسپرم گرفته و برای باروری فرد استفاده کرد.
گفتگو:ندا اظهری
No tags for this post.