«فلزات سنگین» به طور طبیعی در سطوح مختلف زمین و آب‌ها وجود دارند، ولی اگر میزان این فلزات بیش از میزان طبیعی شود، با توجه به ثبات شیمیایی، تجزیه‌پذیری ضعیف و داشتن قدرت تجمع زیستی، در بدن موجودات زنده تبدیل به آلاینده‌های مضر می‌شوند.
خاک‌های جنگلی به طور مستقیم و غیرمستقیم بر روی گیاهان و جانوران این اکوسیستم تاثیر می‌گذارند. افزایش جمعیت و به تبع آن تولید پسماندهای زائد شهری و دفن غیراصولی این پسماندها در محیط‌های جنگلی، نگرانی‌های را در مورد تجمع فلزات سنگین در خاک‌های جنگلی افزایش داده است.
با توجه به این‌که دفن غیراصولی پسماند زاید شهری بر روی کیفیت خاک، درختان و در نهایت سلامت انسان و جانوران تاثیرگذار است، پژوهشگران میزان تجمع فلزات سنگین را به عنوان یکی از آلاینده‌های مهم ناشی از فعالیت‌های انسانی در خاک منطقه جنگلی «انجیل‌سی» بابل، بررسی کردند.
برای انجام این مطالعه؛ محمد رحمانی؛ پژوهشگر گروه علوم محیط زیست دانشگاه مازندران، طاهره آذری؛ پژوهشگر گروه علوم زمین دانشگاه شیراز و ساره ملاآقاجانزاده؛ گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مشارکت داشتند.
این محدوده جنگلی ۸۵ هکتار است و روزانه ۳۰۰ تن از زباله‌های شهرهای بابل، امیرکلا، گتاب، گلوگاه، مرزیکلا و زرگر محله به آن‌جا حمل می‌شود.
به منظور انجام این تحقیق، پژوهشگران با بررسی ۴۰ نمونه خاک برداشته شده از این منطقه، میزان آلودگی خاک به فلزات سنگین مثل آهن، جیوه، نقره، آرسنیک، کروم، منگنز، کبالت، مس، مولبیدن، نیکل، روی، قلع و تنگستن ارزیابی کردند. همچنین با استفاده از «شاخص غنی‌شدگی زمین» یا «زمین انباشت»(Igeo) منشاء آلاینده‌ها مشخص شد. با استفاده از این شاخص، تجمع فلزات سنگین در نمونه‌های خاک نسبت به مقدار آن‌ها در پوسته زمین مقایسه می‌شود و منشا انسانی یا طبیعی آن‌ها مشخص می‌شود.
این بررسی‌ها نشان داد که منشاء آلاینده‌های موجود در این منطقه در بسیاری از مناطق نمونه‌برداری عامل انسانی یعنی پسماند و شیرابه‌های ناشی از آن است و الگوی پراکنش این آلاینده نشان می‌دهد که در ایستگاه‌های نزدیک به منطقه تجمع شیرابه‌ها، این آلودگی شدیدتر است.
یافته‌های پژوهشگران درباره میزان آلودگی خاک این منطقه جنگلی، حاکی از این بود که میزان غلظت همه فلزات سنگین به جز عناصر مس، مولبیدن، نیکل و قلع، بیش از حد مجاز تعیین شده توسط منابع استاندارد جهانی محیط‌زیست است.
پژوهشگران این مطالعه با توجه به نتایج به دست آمده، می‌گویند: یکی از اقدامات لازم الاجرا برای جلوگیری از گسترش بیشتر آلودگی در منطقه، احداث یک کانال زهکشی در بخش‌های بالادست مرکز دفن و انتقال شیرابه به محل مناسب جهت جمع‌آوری و تصفیه است. همچنین با احداث عایق‌های پوششی در منطقه می‌توان از نفوذ شیرابه به آب‌های زیرزمینی جلوگیری کرد. از طریق متراکم نمودن قسمت جنوب شرقی مرکز دفن(بدون پوشش) با استفاده از رس یا سیمان پرتلند می‌توان نفوذ باران و گسترش بیشتر آلودگی را کنترل کرد.
این محققان معتقدند؛ با توجه به جذب بالای بین ۲ تا ۴۰ برابری فلزات سنگین توسط گونه‌های درختی، این آلاینده‌ها می‌تواند موجب از بین رفتن و ضعف گونه‌های گیاهی منطقه شوند. لذا باید از گونه‌های مقاوم و یا گونه‌هایی با قدرت جذب بالای فلزات سنگین در این منطقه و اطراف آن استفاده کرد. همچنین با توجه به میزان آلودگی موجود در این منطقه، لازم است آب شرب مکان‌های پایین‌دست محل دفن پسماند، از شبکه لوله‌کشی شهری تامین شود و به هیچ عنوان از چاه‌های آب زیرزمینی موجود در این مناطق استفاده نشود.
یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «اثرات آلودگی فلزات سنگین ناشی از شیرابه پسماند بر خاک جنگلی منطقه انجیل سی بابل» در فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، منتشر شده است.
منبع:ایسنا
No tags for this post.