در فاز سوم آزمایش انسانی واکسن کرونای روسی ۲۰ هزار نفر شرکت کردند که بین هفتم سپتامبر تا ۲۴ نوامبر سال ۲۰۲۰ برابر با ۱۶ مهر تا ۲۰ آذرماه مورد آزمایش قرار گرفتند. از این تعداد سه چهارم افراد دو دوز از واکسن اسپوتنیک ۵ را دریافت کردند و یک چهارم دارونما مصرف کردند. البته دریافت کنندگان از این موضوع اطلاع نداشته و تصور می کردند که همگی واکسن را دریافت کرده اند. در این میان ۱۶ مورد در گروه دریافت کنندگان واکسن و ۶۲ نفر در گروه دارونما ، معادل ۶/۹۱ درصد دارای علائم کرونا بوده اند.
محققان گزارش دادند که عوارض جانبی جدی یا مواردی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد در هر دو گروه دارونما و واکسن نادر بوده و هیچ یک از آنها با واکسیناسیون همراه نبوده اند. بیشتر عوارض جانبی در افراد خفیف گزارش شده است که می توان به علائمی شبیه آنفولانزا، درد در محل تزریق و ضعف یا كمبود انرژی اشاره کرد. البته طی این آزمایش در بین داوطلبان چهار مورد مرگ اتفاق افتاده است که بر اساس گفته پژوهشگران با دریافت واکسن روسی مرتبط نبوده است.
در این گزارش یکی از محققان مرکز تحقیقات ملی اپیدمیولوژی و میکروبیولوژی گامالیای روسیه اعلام شده که اثربخشی و ایجاد ایمنی این واکسن در شرکت کنندگان ۱۸ سال به بالا در حدود ۹۱/۶ درصد است.
واکسن Gam-COVID-Vac ، اسپوتنیک ۵ نامیده می شود که یک واکسن دو بخشی بوده و شامل دو ناقل آدنو ویروس، یکی آدنو ویروس انسانی نوترکیب نوع ۲۶ (rAd26-S) و آدنو ویروس انسانی نوترکیب نوع ۵ (rAd5-S) است. این حامل ها برای بیان پروتئین اسپایک سارس ۲ اصلاح شده اند و ویروس از آن برای ورود به سلولهای انسانی استفاده می کند. آدنو ویروس ها نیز ضعیف شده هستند به طوری که نمی توانند در سلول های انسانی تکثیر شده و باعث بیماری شوند.
لازم به توضیح است که در فاز سوم آزمایش واکسن اسپوتنیک ۵ یک نوبت rAd26-S به شرکت کنندگان داده شد و ۲۱ روز بعد به دنبال آن یک دوز تقویت کننده rAd5-S داده شد. پژوهشگران تاکید کردند که استفاده از حامل آدنو ویروس متفاوت برای واکسیناسیون تقویت کننده ممکن است به ایجاد پاسخ ایمنی قوی تر در مقایسه با دو بار استفاده از همان حامل کمک کند. در حقیقت در این نوع واکسیناسیون خطر مقاومت سیستم ایمنی بدن در برابر حامل اولیه به حداقل می رسد.
قابل ذکر است که تاکنون ۱۷۳ واکسن کرونا در تجزیه و تحلیل های پیش بالینی قرار داشته و ۶۴ واکسن کاندیدای ارزیابی بالینی هستند که از این میان ۱۳ مورد در مرحله فاز سه آزمایش انسانی قرار دارند.
شرح کامل این پژوهش ها و تجزیه و تحلیل ها و نتایج حاصل از آن در آخرین شماره مجله Lancet به چاپ رسیده و قابل دسترس است.
ترجمه: فاطمه کردی
واکسن کرونای روسیه بیش از ۹۱ درصد موثر است
