گزارش تصویری و تحلیل فنی بقعه شاه کمال

این مجموعه تاریخی در سال 720 توسط خواجه کمال الدین ابوالمعالی بن خواجه برهان الدین  ساخته شد که پدرش  برهان الدین لطف الله سمت وزارت مبارزالدین محمد مظفری را داشت . 

بنای مجموعه شاه کمال درابتدا مرکب از دو قسمت بوده که یکی گنبد باز مانده مدرسه قدیم است و در سال 712 هجری قمری  ساخته شده  و دیگری اتاق متصل به آن که طبق کتیبه موجودش در سال  729  هجری قمری   به امر شیخ علی بن فتح الله بنا شده است . 

 در فروردین سال 1352 که این بنا مرمت می شد  در حین خاکبرداری  در اتاق بخش شرقی متصل به گنبد  چند کاشی مغولی به شکل ستاره هشت پر به دست آمد .

 این بنا در سال 720 هجری قمری توسط کمال الدین ابوالمعالی ساخته شد و بر آن گنبدی  استوار کردند که از داخل با نقوش تزئینی   رنگ آمیزی شده بود  که قسمت هایی از رنگ های لاجوردی و طلائی آن هنوز باقی مانده است .

در قسمت هایی از داخل گنبد نقش هایی به چشم می خورد و نیز کتیبه ای بر روی قسمت هایی از دیوار نقش بسته است .  قسمت اعظم این بنا که تقریباً حیاط و در ورودی اصلی این بنا را تشکیل می داده به صورت خانه های مسکونی در آمده است . عمده ترین مصالحی که در این بنا به کار رفته آجر و گچ است .

گنبد بر روی یک فضای  مربع که هر  ضلع آن هشت متر و قطر پی آن 8/1 متر است ، قرار گرفته  و بر روی آن بر زمینه آجر  ستاره های شش پر تو خالی  از کاشی فیروزه ای  به صورت گره بندی ، ایجاد شده است که در دور گنبد تکرار می شود  .  در دیوارهای زیر  گنبد  کتیبه های  به  خط   کوفی تزئینی وجود دارد که به مرور زمان تغییر رنگ داده اند و امروزه آسیب بسیاری دیده است .

در آخرین قسمت زیر گنبد  که به چهار ضلعی پایه ها  ختم می شود کتیبه ای به خط کوفی  دیده می شود .  در زیر گنبد و نقطه مرکزی آن از داخل دایره ای شمسه مانند وجود دارد که  از کاشی و آجربه صور ت دوایر متحد المرکز اجرا شده است . در ضلع شمالی  طاق قوس داری وجود دارد که  در قسمت پا طاق نواری از کتیبه به خط ثلث دیده می شود که متن آن بخشی از سوره جمعه می باشد و بسیار آسیب دیده است .

 محراب بنا در داخل قاب مستطیل شکلی قرار دارد و در بالای آن تزئینات مقرنس دیده می شود  آثار نقاشی و رنگ  در این محراب مشهود است که بسیار آسیب دیده هستند .  کتیبه ای به خط ثلث زیر نیم طاق بلند این محراب وجود دارد که فقط دو  کلمه  از  آن  باقی  مانده است :            

« امر بعمارتها ….»

اطراف محراب و در پیشانی آن دو کتیبه به خط کوفی مشاهده می شود که به علت آسیب های وارد شده خوانا نیستند .

بر دیوار غربی بنای متصل به گنبد ، که احتمالاً پس از گنبد ساخته شده و کاربرد مقبره ای داشته  قبوری وجود دارد ، کتیبه ای با  خط  ثلث  در این محل می باشد که آثاری از رنگ در

آن مشاهده می شود .  این بقعه محرابی نیز داشته که کتیبه ای دور تا دور آن را تزئین کرده است .

مولف تاریخ یزد در معرفی این بنا می نویسد :                                                           

« این مدرسه عالی با دو مناره و قبه و ساخت در مدرسه و خانقاه و بیت الا دویه و حمام نیکو و خانه های عالی ساخته و تمام مدرسه به کاشی و نقاشی مزین کرده و موقوفات بسیار بر آن وقف کرده و قناتی از قریه فراشاه جاری گردیده و آب آن داخل خیر آباد به شهر در آورده و در مسجد جمعه از هم جدا می شود  و دو دانگ آن به مدرسه خودش می رود و موقوفات اولادی و خیراتی بسیار دارد و اتمام عمارت مدرسه کمالیه در سال عشرین و سبعمائه بوده . »

گنبد این بنا را  از نظر فرم و شکل ظاهری می توان با گنبد بقعه شیخ احمد و شیخ محمد فهادان  در محله فهادان شهر یزد که توضیح آن را در گذشته آوردیم  ، مقایسه کرد .

طبق گفته آندره گدار نقوش تزئینی بقعه شاه کمالی  و گنبد بقعه سیدون علی نقیا در ابرکوه و بقعه طاووس الحرمین که از بین رفته است  با یکدیگر قابل مقایسه بوده و شباهت زیادی دارند .  

این بنا به شماره772 و در تاریخ 23/12 /1346 به ثبت رسیده است .

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا