انتحال گرایی آفت اصلی نظام‌های آموزشی است
اسلامی اردکانی با اشاره به اهمیت اطلاعات علمی در جامعه گفت: اصولا بنیاد کار علمی در هر نوع مراوده اجتماعی بر اعتماد استوار است. در حقیقت زمانی ما کتابی را می خوانیم یا از فردی نقل و قول می کنیم که بتوانیم به آن اعتماد کنیم و مقتضای کار علمی اعتماد آفرینی است.
گفتنی است، این اعتماد در قرن بیستم به شدت به چالش کشیده شده است. اما در سراسر دنیا دانشگاهیان هم درباب سرقت علمی و انتحال دچار چالش های زیادی شده اند و همان چیزی که امروزه به عنوان تقلب می شنویم در اغلب دانشگاه ها شکل گرفته است.
وی افزود: دانشگاهیان برای بقا در دانشگاه نیازمند تولید علم هستند چراکه نباید تنها به کار آموزشی پرداخت؛ بنابراین از ما انتظار می رود که افزون بر کار علمی کار پژوهشی هم داشته باشیم. به همین دلیل خود به خود وارد فضای تولید علم خواهیم شد. در این شرایط افرادی که دانش کافی برای انجام یک پژوهش را ندارند، وسوسه هایی سراغشان می‌اید که باعث می شود به سمت تقلب بروند. جامعه علمی امروزه دچار انواع تقلب ها است و به دنبال آن تحقیقاتی منتشر می شود که اصلا انجام نشده است و کاملا جعلی است. تقلب در علم انواع گوناگونی دارد؛ گاهی داده ها دست کاری می شوند و گاهی هم با وجود اینکه فرد دیگری فراهم کرده فرد دیگری به نام خوشان عره می کنند به این نوع از فعالیت سرقت علمی یا انتحال یا همان تقلب می‌گوید.
اسلامی اردکانی، تقلب در علم را آفت تمامی مجامع علمی دانست و گفت: این امر نه تنها در ایران بلکه در اغلب کشورها وجود دارد. گفتنی است؛ انتشارات اشپرینگر در سال 2016 در مقاله ای به طور واضح به این موضوع اشاره کرد و یکی از تجربه خود را در مورد تقلب فردی که قصد داشت مقاله دیگری را به نام خود ثبت کند افشا کرد.
این پژوهشگر تاکید کرد: در شرایط فعلی در جهانی زندگی می کنیم که اگر تقلبی در یک مقاله یا کتاب اعمال شود صرف مدت زمان کوتاهی افشا می شود؛ چراکه همه چیز این روزها شفاف است. برای مثال سال 1395 استاد معروفی در دانشگاه تهران به اعمال تقلب در کتابش متهم شد و همه چیز به طور واضح علیه این استاد بود؛ به دنبال آن روابط عمومی این دانشگاه برای نخستین بار اعلام کرد که این مورد را پیگیری می کند اما تا کنون اقدامی انجام نشده است اینجاست که باید گفت خانه از پایبست ویران است.
به گفته اسلامی اردکانی، در مجموع تقلب و انتحال عمل سودبخشی نیست و همواره با استرس برای فرد همراه است.
وی با اشاره به تعریف واژه انتحال و اینکه چرا غیر اخلاقی و نادرست است و چگونه می توان از این عمل دوری کرد؟ گفت: ابتدا باید بگویم سرقت علمی با انتحال فرق دارد؛ سرقت یعنی نغز مالکیت فردی. لذا مالکیت قابل لغو و انتقال است. حال آنکه انتحال اینگونه نیست که فردی بخواهد مالکیت خود را از یک چیزی به شخصی بدهد؛ برای مثال اگر ساعتی داشته باشید و من آن را بدزدم سارق می‌شوم؛ چراکه مالکیت شما را نادیده گرفتم حال اگر این ساعت را بر من ببخشید در این صورت من مالک ساعت خواهم شد و دیگر سارق آن نیستم. اما اگر شما مقاله بنویسید و من این مقاله را به نام خودم منتشر کنم و شما به این عملئ من پی بردید، حتی اگر مقاله خود را بر من ببخشید باز هم کار غیر قانونی است. چراکه اصولا تالیف و نوشتن یا پدید آوردن نوعی رابطه ایجادی است و حاصل تراوش ذهن ایجاد کننده است و اصلا قابل واگذاری نیست. حال اگر فردی این اثر را به نام خود ثبت کند، دست به انتحال زده است. گفتنی است، رابطه نویسنده با یک محتوا یا یک هنرمند با اثرش یا هر مورد دیگر، مانند رابطه فرزند با مادر است نه قابل واگذاری است و نه قابل انتقال.
اسلامی اردکانی ادامه داد: تفاوت دوم انتحال با سرقت در این است که اگر پدیدآورده اثر یا محتوایی معلوم نباشد باز هم هعیچ فردی حق ندارد اثر را به نام خودش درج کند درحالیکه در مورد سرقت اگر شیی در جایی صاحبش معلوم نباشد در شرایطی می توان صاحب آن شد. برای مثال روزی شما شیء را در کویری پیدا می کنید که صاحبش مشخص نیست در این شرایط می توانید مالک آن شی شوید. اما نمی توانیم یک محتوا یا کتاب یا مقاله ای که صاحب اثرش مشخص نیست را از آن خود کنیم چراکه صحبت از خلاقیت و دیدگاه ذهنی مطرح است.
به گفته این پژوهشگر، انتحال یعنی کسی چیزی را از منبعی بدون اعلام مناسب با یا بدون قصد فریب به نام خود درج و نقل کند. لذا اگر فردی بدون اعلام مناسب مطلبی را بردارد انتحال نام دارد و مهم نیست که قصد فریب داشته یا نداشته باشد.
وی با اشاره به تفاوت نقض حقوق کپی رایت با انتحال گفت: در برخی از متون ما انتحال با بحث نقض حق کپی رایت یکی می شود و این گونه تصور می شود که انتحال همان کپی رایت است؛ در حالیکه این دو بایکدیگر تفاوت دارد. در واقع کپی رایت انتشار عین محتوا با نام تولیدکننده بدون ارائه حقوق مادی و معنوی است، اما انتحال درج نام خود فرد و گرفتن مالکیت آن است. انتحال در تمام نظام‌های حقوقی دنیا نادرست و بزرگترین جرم دانشگاهی به شمار می‌رود. در حالیکه کپی رایت حقی است که همه باید آن را دریافت کنند و به آن پایبند باشند.
وی با اشاره به اینکه چرا افراد دست به انتحال می‌زنند گفت: انتحال مسیری است که گاه برای رفع تکلیف افراد اتخاذ می شود مانند دانشجویان. گاهی کتاب سازان یا مترجمان و نویسندگان غیر حرفه ای برای تجارت و گاهی هم اعضای هیات علمی به دلیل دانش کم دست به چنین رفتاری می زنند که محتوای همگی این افراد نمودهایی از انتحال است.
اسلامی اردکانی درباره اینکه چرا انتحال نادرست است، گفت: نخستین دلیل برای نادرستی انتحال داشتن پیامدهای منفی آن در جامعه است. امروزه شرایط به گونه ای شده است که نمی توان به هیچ مقاله ای اعتماد کرد و تنها باید فرد را شناخت. اگر باب انتحال گرایی باز شود به هیچ نظام آموزشی، استاد و دانشگاهی نمی توان اعتماد کرد و اینجاست که بنیاد و شیرازه علم با انتحال گرایی نابود می شود.
نشست مجازی «انتحال، سرقت علمی چیست و چرا خطاست» روز شنبه بیست و دوم آذر ماه سال جاری، با حضور دکتر سید حسن اسلامی اردکانی، استاد تمام دانشگاه در رشته ادیان و مذاهب که در زمینه اخلاق علم و فلسفه علم هم پژوهش های گسترده ای انجام داده است، از سوی دانشگاه علم و فرهنگ همزمان با آغاز هفته پژوهش برگزار شد.
گزارش:مهتاب دمیرچی
No tags for this post.
