نقش نور در نمایش زیبایی‌ها، حضور نور در جنبه‌های مختلف زندگی بشر از کشاورزی تا فناوری پزشکی، ارتباطات، هنر، فرهنگ و حتی سرگرمی و همچنین تلفیق نور و هنر با هدف به تصویر کشیدن جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی موجب شده است نور و فناوری‌های نوری به عضوی جدایی‌ناپذیر در زندگی بشر تبدیل شود که می‌تواند شاخصی برای ارزیابی کیفیت زندگی بشر باشد.
در سالی که با عنوان نور و فناوری های نوری نامگذاری شده، هدف یونسکو این است که از طریق برنامه های متعدد بتوان به سوالاتی که پیرامون نقش اثرگذار نور در زندگی بشر مطرح شده است، پاسخ داد. فناوری های مبتنی بر نور در مسیر تلاش بشر در حوزه تامین انرژی، کشاورزی، اقتصاد و سلامت گام های موثری برداشته و اهمیت نور و فناوری های اپتیک در زندگی آینده ساکنان زمین انکارناپذیر است.
نورشناختی؛ از گذشته تا امروز
پیرامون ما چشمه های نور طبیعی یا مصنوعی وجود دارد. خورشید، ستارگان، برق آسمان و شب تابی این چشمه های نور از منابع اصلی نور طبیعی هستند. لامپ های گازی، التهابی، دیودهای نوری و لیزر نیز از انواع مختلف چشمه های نوری ساخته دست بشر هستند. پیش از این که ابن هیثم فرضیه خود را درباره تئوری دیدن مطرح کند، تصور می شد تابشی که از چشم انسان خارج می شود و به اجسام می تابد، موجب دیدن اجسام می شود. این در حالی است که ابن هیثم این باور نادرست را تائید نکرد. براساس نظریه ای که از سوی این دانشمند در کتاب « المناظر» یا اپتیک بیان شده است، چشم ما تابش های گسیل شده از چشمه های نور را دریافت می کند و از آن پرتوی خارج نمی شود. در محیط اطراف ما اجسامی مانند خورشید و چراغ وجود دارد که نور تابش می کنند. این اجسام چشمه نور تلقی می شوند. در مقابل اجسام دیگری پیرامون ما وجود دارند که نور تابش نمی کنند بلکه نور تابیده شده از چشمه های نور را بازتاب می دهند و به همین دلیل ما می توانیم این اجسام را ببینیم. ما انسان ها از طریق حس بینایی درباره دنیای اطرافمان اطلاعاتی دریافت می کنیم و نور در دریافت این اطلاعات نقش ناقل دارد. از این رو، شناخت هرچه دقیق تر رفتار نور، از گذشته های دور مورد توجه بشر بوده است. آنچه امروزه با عنوان نور شناختی از آن صحبت می شود و امروزه شاهد رشد و توسعه این علم در جنبه های مختلف زندگی بشر هستیم، در فعالیت های ابن هیثم ریشه دارد. سال 2015، هزارمین سال تالیف کتاب نورشناختی المناظر در دنیا توسط این محقق است.
نقش نور در زندگی امروز و فردا
دکتر حبیب تجلی، رئیس ستاد ملی سال جهانی نور درباره علت نامگذاری امسال به عنوان سال جهانی نور به جام جم می گوید: پس از اعطای جایزه نوبل فیزیک سال 2014 به دانشمندان ژاپنی به دلیل اختراع LED آبی، سازمان یونسکو با همکاری سازمان ملل متحد، سال 2015 را سال جهانی نور و فناوری های نوری نامگذاری کرد. البته این تنها دلیل یونسکو نبوده است. یکی از دیگر معیارهای اصلی برای این نامگذاری، نکوداشت هزارمین سالگرد تالیف نخستین کتابی است که ابن هیثم در زمینه فیزیک نور نوشته. هدف این بوده که با این اقدام مردم دنیا نقش نور را در فعالیت های انسانی درک کنند و از آن در زمینه بهبود زندگی خود بهره گیرند.
یکی از معیارهای اصلی برای نامگذاری سال جهانی نور، نکوداشت هزارمین سالگرد تالیف نخستین کتابی است که ابن هیثم در زمینه فیزیک نور نوشته است
رئیس ستاد ملی سال جهانی نور با اشاره به مراسم افتتاحیه سال جهانی نور ـ که نوزدهم و بیستم ژانویه امسال در شهر پاریس برگزار شد ـ می افزاید: پیوند نور با سلامت، اجتماع، توسعه اقتصادی، دانش و فناوری، محیط زیست و طبیعت و تاریخ و هنر از محورهای اصلی فعالیت های برنامه ریزی شده برای سال جهانی نور است. مراکز آموزشی و پژوهشی متعددی در این رویداد بین المللی همکاری داشته اند. با هدف ارتقای سطح علمی و فناوری در حوزه نورشناختی، ستاد ملی نور در تهران و 31 استان کشور راه اندازی شده است. از مجموعه برنامه هایی که ستاد ملی سال جهانی نور در نظر گرفته است، می توان به برگزاری سمینارهای آموزشی در سطوح مختلف دانش آموزی و دانشجویی و همچنین برگزاری جلسات آموزشی در این زمینه و انجام تحقیقات در زمینه های مرتبط با نور اشاره کرد. ستادهای استانی، مسئولیت اجرای برنامه های کلی تدوین شده در ستاد ملی سال جهانی نور را به عهده دارد. یکی از برنامه های ستاد این بوده که صنایعی که در حوزه نور و فناوری های مبتنی بر نور فعالیت می کنند، شناسایی شوند تا به این ترتیب زمینه ای برای همکاری آنها با ستاد ایجاد شود. هدف این است که با اجرای این برنامه ها نور و اهمیت آن در زندگی روزمره به مردم معرفی شود. عضو هیات علمی دانشگاه تبریز با اشاره به این که هدف اصلی یونسکو تاکید بر اهمیت نور و فناوری های اپتیک در زندگی و آینده ساکنان کره زمین بوده است، می افزاید: نور در زندگی روزمره ما انسان ها نقش بسیار مهم و حیاتی دارد. نورشناختی به عنوان یک علم فرارشته ای تا جایی پیش رفته که قرن بیست و یکم نیز به عنوان بایوفتونیک نامگذاری شده است. من نورشناس هستم. همه ما می دانیم که زندگی همه موجودات زنده نیازمند وجود نور است. نور نه تنها بسیار اهمیت دارد بلکه در زندگی بشر نیز کاربرد و نقش وسیعی دارد و کاربرد نور در زمینه های مختلف زندگی بشر رو به افزایش است.
ایمنی در برابر آلودگی های نوری
وی در پاسخ این که ستاد ملی سال جهانی نور درباره مقابله با آلودگی نوری چه برنامه هایی در نظر دارد، توضیح می دهد: تصور من این است که آلودگی نوری در مقایسه با دیگر منابع آلودگی که ردپای آن در زندگی بشر دیده می شود، اهمیت کمتری دارد. البته این طور نیست که ما مبحث آلودگی نوری را نادیده گرفته باشیم. یکی از برنامه های مورد توجه در ستاد ملی سال جهانی نور بحث ایمنی نور است. در این زمینه، استانداردهای موسسات مختلف را بررسی کرده ایم. در زمینه ایمنی نور استانداردهایی مطرح شده که این موضوع بخصوص در زمینه بهره گیری از نور لیزر از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار است. در همه کشور ها در سطح دنیا موسسات استاندارد در کنترل مجموعه آسیب رسان ها نقش مهمی به عهده دارند. ما از اداره استاندارد خواسته ایم در زمینه استانداردهای مربوط به موضوع ایمنی نور براساس قوانین بین المللی مطرح شده در زمینه نور و ایمنی نور همکاری داشته باشد.دکتر تجلی درباره صحبت های مطرح شده درباره ایرانی بودن ابن هیثم می گوید: ابن هیثم از دانشمندان بزرگ جهان اسلام است. گفته می شود این دانشمند ایرانی است، اما روایت شده ابن هیثم متولد بصره است. اگر تصور کنیم آن زمان بصره در قلمرو ایران بوده، می توانیم بگوییم این دانشمند ایرانی است، اما در حقیقت ابن هیثم دانشمند جهان اسلام است.