از تفریح و سرگرمی در پلی استیشن‌ها گرفته تا استفاده‌های درمانی در دنیای پزشکی. اینکه این فناوری چه تاثیری در فعل و انفعالات مغز ایجاد می‌کند تا فرد در تصور یک دنیای واقعی به سر ببرد؟ سوالی است که در گفت‌وگو با هنگامه مرزبانی به آن پاسخ داده شده است.
هنگامه مرزبانی، مسوول پژوهشکده پردازش تصویر و واقعیت مجازی آزمایشگاه ملی نقشه‌برداری مغز در گفت‌وگو با سیناپرس درباره فعل و انفعالات مغز در مواجه با فناوری وی آر گفت: در هنگام استفاده از عینک‌های وی آر، ناحیه هیپوکمپ مغز درگیر می‌شود. این ناحیه مربوط به سیستم آدرس‌یابی مغز است.
در واقع اطلاعات دریافتی از آنچه که می‌بیند، وارد این سیستم می‌شود. در این شرایط فرد تصور می‌کند با اشیای خیالی دارای زاویه است. اما بسیاری از دانشمندان معتقدند وی آر چندان هم شبیه دنیای واقعی نیست؛ آن‌ها معتقدند، آنچه که فرد می‌بیند یا حرکاتی که انجام می‌دهد چون با محیطی که در آن قرار دارد همخوانی ندارد و در محیط واقعی آن را انجام نمی‌دهد، مغز اطلاعات دقیقی از بدن دریافت نمی‌کند؛ به همین دلیل دچار نوعی تناقض می‌شود و فرد می‌فهمد که در دنیای واقعی قرار دارد.
تعارض میان دو دنیا
این متخصص نقشه برداری مغز گفت: هر چقدر تعارض میان آنچه که فرد می‌بیند با حرکات بدنی و حس لامسه در تعارض باشد، احتمال بروز سردرد و سرگیجه بیشتر خواهد بود. درست مانند افرادی که در خودرو درحال حرکت، دچار مشکلاتی از این قبیل می‌شوند. این یعنی تعارض میان دو دنیا.
مرزبانی گفت: یکی از عکس العمل هایی که باعث می‌شود افراد فکر کنند که محیط وی آر واقعی است، عکس العمل بینایی است. در واقع وی آر سیستم بینایی را درگیر می‌کند. حال اگر می‌خواهیم واقعیت بیشتری به این فرآیند بدهیم، باید فضاسازی‌های دیگری هم طراحی کنیم. برای مثال افزودن بو، سر و صدا یا تکان‌هایی در دنیای واقعی که عمق بیشتری به واقعیت مجازی می‌دهند. اما معمولا چیزی که ایجاد آن تا حدی امکان‌پذیر نیست ایجاد حس لامسه به طور دقیق است. همانگونه که گفته شد این امر باعث می‌شود مغز اطلاعات دقیقی از بدن دریافت نکند.
وی ضمن اشاره به اینکه وی آر چه تاثیراتی در بلند مدت برای فرد دارد، عنوان کرد: تاثیرات این فناوری به میزان و سطح استفاده فرد بستگی دارد. اگر محیط شبیه‌سازی شده خشونت‌آمیز باشد، طبیعتا اثر منفی بر مغز خواهد داشت؛ اما اگر در راستای رفع برخی اختلالات باشد یعنی فرد استفاده درمانی کند، حس خوشایندی دارد و تا حدی ثمربخش خواهد بود.
مسوول پژوهشکده پردازش تصویر و واقعیت مجازی آزمایشگاه ملی نقشه‌برداری مغز گفت: یکی از اختلالاتی که از طریق وی آر درمان می‌شود، اختلال پی تی اس است. در این نوع بیماری فرد همواره از یک خاطره بد رنج می‌برد، مانند افرادی که در گذشته متحمل یک حادثه ناگوار شده‌اند، حال اگر محیط شبیه‌سازی شده به گونه‌ای باشد که حساسیت و ترس این افراد را افزایش دهد، قطعا تاثیر مخرب‌تری بر وی خواهد داشت. در کل استفاده از وی آر در درمان‌های اختلال روانی باید بر اساس اصول و روش‌های استاندارد درمانگران باشد.
جراحی رباتیکی
وی با اشاره به رویکردهای مورد استفاده از فناوری وی آر گفت: امروزه این فناوری در حوزه‌های گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از این حوزه‌ها جراحی با استفاده از رباتیک است. در واقع پزشکان با استفاده از این فناوری محیط جراحی را برای خود شبیه‌سازی می‌کنند. گفتنی است، این فرآیند در بحث آموزش پزشکی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مرزبانی در پاسخ به این پرسش که عمده فعالیت‌های مطالعات وی آر در آزمایشگاه نقشه‌برداری مغز چیست؟ گفت: با توجه به اینکه یکی از مولفه‌های محیط وی آر امنیت آن است، در این مرکز فضایی اختصاصی با رعایت استانداردها وجود دارد. این فناوری در آزمایشگاه نقشه‌برداری مغز هم در راستای درمان و هم برای ارزیابی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مسوول پژوهشکده پردازش تصویر و واقعیت مجازی آزمایشگاه ملی نقشه‌برداری مغز تاکید کرد: یکی از مولفه‌های مهم در آزمایشگاه نقشه‌برداری مغز، موضوع ارزیابی است؛ بسیاری از افراد به توصیه پزشک جهت بررسی سیگنال‌های مغزی مراجعه می‌کنند و ما با قرار دادن این فرد در محیط‌های گوناگون، سیگنال‌های مغزی وی را دریافت می‌کنیم. در کل مولفه ارزیابی در راستای تحقیقات اهمیت بیشتری دارد.
وی افزود: در این فرآیند، تاثیراتی که موقعیت‌ها بر مغز می‌گذارند مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. در حقیقت؛ همزمان که فرد در حال استفاده از وی آر است، سیگنال‌ها و پارامترهای مغزی با استفاده از سیستم اسمیرز وی اندازهگیری می‌شود. نرو فیدبک یا تحریک الکتریکی هم یکی دیگر از روش‌هایی است که می‌توانیم در شناخت تعاملات مغز از آن بهره بگیریم.
به گفته مرزبانی، هر امواج مغز مخصوص یک نوع فعالیت است، برای مثال اگر توجه ما زیاد باشد، موج آلفای مغز بیشتر می‌شود. در فناوری وی آر موج تتا که بین چهار تا هفت هرتز است و نقش زیادی بر آدرس‌یابی دارد، مورد ارزیابی قرار داده می‌شود. گفتنی است موج تتا خود را در استفاده از وی آر نشان می‌دهد.
وی گفت: یکی دیگر از کاربردهای اصلی وی آر در حوزه درمان ترسهای روانی است که در این آزمایشگاه هم برای درمان این افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال اگر فردی از یک حیوان موزی می‌ترسد با استفاده از این فناوری می‌توان برای ترس آن مقابله کرد.
گفتنی است، یکی دیگر از رویکردهای استفاده از این فناوری مربوط به آموزش و یادگیری است؛ برای مثال امروزه در سراسر دنیا در یادگیری علم فیزیک استفاده زیادی از آن می‌شود.
گفتگو:مهتاب دمیرچی
No tags for this post.