مصلی تاریخی سبزوار این بنا در میدان امام حسین ، ضلع جنوبی جایگاه نماز جمعه در بخش شرقی شهر سبزوار واقع شده است . پلان مصلی تاریخی سبزوار جز پلان های متفرقه است و در حال حاضر نمی توان راجع به کل بنا اظهار نظر کرد زیرا بخش اعظم آن از بین رفته و هیچ گونه کاوش و پی گردی نیز در این بنا صورت نگرفته است . بنای فعلی شامل ایوان و گنبد خانه است ، آجر چینی گنبد به صورت خوشه چینی است .
دو راه پله در اضلاع شرق و غرب بنا به سمت بالا وجود دارد . طاق نماهایی به صورت طاق و تیزه در طرفین ایوان دیده می شود . بنا در کل حالت چهار طاقی داشته و از چهار جهت به فضای آزاد راه دارد . در داخل بنا پلان چلیپایی بوده و از چهار ضلعی در ساقه گنبد به وسیلخ چهار فیلپوش به هشت ضلعی و سپس به دایره تبدیل می شود . بر روی ساقه گنبد چهار روزنه کوچک مستطیل شکل و چهار نورگیر طاقی شکل در حد فاصل فیلپوش ها وجود دارد . این بنا فاقد هرگونه تزئینات کاشی کاری بوده و تزئینات گچی نیز در این بنا مربوط به دوره های بعدی است و در بخش هایی از دیواره ها که گچبری ریخته است آثار آجر چینی دیده می شود .
این بنا در سال 1376 توسط سازمان میراث فرهنگی کشور مرمت شده و مالکیت آن نیز دولتی است .
این بنا در قدیم جهت برگزاری نمازهای جمعه و اعیاد مورد استفاده قرار می گرفته که فاقد کتیبه و تزئینات است . سقف این مصلی ضربی جناغی بسیار عالی و ماهرانه است . مساحت زیر بنا کلاً 242 متر مربع می باشد . مصلی آجری سبزوار فاقد کتیبه ، سنگ نبشته و تزئینات است . زیر سقف رسمی بندی شده . در طرف شمال مصلی در زاویه شمال غربی بنا پلکان آجری مدوری است که به پشت بام آن جا راه دارد و سر در شمالی بنا با این که قدری از بالای آن ریخته ، پانزده متر ارتفاع دارد و از نظر مهارت در ساخت اجزای آن کمتر بنایی در خراسان وجود دارد .
بنای مصلی را به قرن هشتم و دوره سربداران نسبت داده اند که به دستور خواجه علی موید ساخته شده است .
نکته قابل توجه در ساخت مصلی سبزوار نوع گنبد و پوشش سقف آن است .سقف ضربی گنبد با قوس جناغی به کار رفته در آن مانند سقف مقبره امیر ارسلان جاذب در سنگ بست مشهد و سقف مسجد ماراندیز شور در نزدیکی بجستان و سقف مقبره سید ناصر در قریه چشم است . این بنا در اواخر دوره ایلخانی بوده و به نوعی حد فاصل معماری بناهای ایلخانی و تیموری محسوب می گردد .
این بنا به شماره 1317 و در تاریخ 27/10/55 به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : فاطمه کردی
No tags for this post.