راهبردهای فراشناختی رفتارهایی هستند که دانش‌آموزان در جریـان یادگیری یا حل مساله به‌طور فعال به کار می‌گیرند تا عملکرد خودشان را تنظیم و هدایت کنند تا به یادگیری و یادآوری‌شان کمک کند. بااین‌حال، هرچند این راهبردها قابل یادگیری هستند ولی بعضی از یادگیرندگان از عهده یادگیری آن برنمی‌آیند و لازم است در این زمینه آموزش عمیق‌تری ببینند.
درواقع، هرقدر دامنه راهبردهایی که دانش‌آموزان به نحو مناسب به کار می‌گیرند گسترده‌تر باشد موفقیت آن‌ها در حل مسئله، خلاقیت، خواندن، درک مطلب و به خاطرسپاری اطلاعات بیشتر است.
آن‌گونه که متخصصان علوم شناختی می‌گویند، یادگیرندگانی که از روش‌های مطالعه و یادگیری خودشان آگاهی دارند و به‌طور آگاهانه فعالیت‌هایی را برای بهبود آن‌ها انتخاب می‌کنند از یادگیرندگانی که نسبت به این مسائل، کمتر آگاهی دارند بیشتر یاد می‌گیرند.
آن‌ها به‌طور آگاهانه و با استفاده از دانش فراشناخت خود، راهبردهای خاصی را با اهداف خاص یادگیری هماهنگ می‌سازند. فراشناخت را هرگونه دانش یا فرآیند شناختی می‌داند که موضوع آن جنبه‌ای از اقدامات شناختی و تنظیم آن‌هاست.
در این خصوص و برای ارتقای راهبردهای فراشناختی دانش‌آموزان و بهبود ذهنیت فلسفی در آن‌ها به‌منظور افزایش توانایی یادگیری و حل مسئله، محققانی از دانشگاه لرستان دست به انجام یک مطالعه پژوهشی زده‌اند که در آن از تکنیک «تریز» استفاده شده است.
در این پژوهش که روی 60 نفر از دانش‌آموزان دختر پایه سوم دوره دوم متوسطه شهر خرم‌آباد انجام شده است، محققان به آموزش تریز به نیمی از این افراد به مدت 6 جلسه 90 دقیقه‌ای پرداخته و یک ماه بعد از اتمام جلسات، به ارزیابی پیشرفت آن‌ها و مقایسه‌شان با گروه دیگری که آموزش ندیده بود، پرداختند.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که آموزش تکنیک «تریز» می‌تواند به‌خوبی بر ذهنیت فلسفی و راهبردهای فراشناختی دانش‌آموزان تأثیر مثبت بگذارد.
به گفته حسنعلی ویسکرمی، استادیار گروه روانشناسی دانشگاه لرستان و همکارانش، «تفکر منطقی، حاصل داشتن ذهن فلسفی است. تفکر منطقی و فلسفی لازمه حل مشکلات تحصیلی است. دانش‌آموز باید با تفکر منطقی از شناسایی مسئله تا پیدا کردن راه‌حل‌های مناسب برای مشکلات پیش برود و این کار امکان‌پذیر نیست، جز این‌که از خصوصیات تفکر منطقی برخوردار باشد».
آن‌ها می‌گویند: بنابراین یکی از ابزارها در راستای افزایش تفکر منطقی، داشتن ذهن فلسفی است که افراد را در تفکر صحیح و منطقی کمک می‌کند. از طرف دیگر در راستای آموزش مبتنی بر خلاقیت، فنون آموزشی و روش‌های متنوعی توسط متخصصان و صاحب‌نظران در محافـل علمی، صنعتی و آموزشی از سال‌ها پیش مورداستفاده و بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
بر این اساس، طبق گفته ویسکرمی و همکارانش، ازجمله این تکنیک‌ها و روش‌ها می‌توان بـارش فکری، دلفـی، شـش کلاه تفکـر، توهم خلاق و تریز را نام برد.
آن‌ها معتقدند: از مجموع ده‌ها شیوه تفکر خلاق، تریز یکی از جدیدترین، جامع‌ترین و کارآمدترین روش‌های ایجاد و افزایش خلاقیت در افراد مختلف ازجمله دانش‌آموزان و دانشجویان است.
این یافته‌ها که می‌توانند در معرفی شیوه نوین معرفی‌شده مؤثر واقع شده و در بهبود خلاقیت، حل مساله و یادگیری دانش آموزان و دانشجویان مفید واقع گردند، در فصل‌نامه «تازه‌های علوم‌شناختی» متعلق به مؤسسه آموزش عالی علوم شناختی منتشر شده‌اند.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.