بار سنگین زندگی روی شانه‌های نحیف کودکان کار

اکنون در جهان ۲۵۰ میلیون کودک کار وجود دارد که بیش از هفتاد تا ۹۰ درصد آنها در خیابان ها به ویژه در کشورهای در حال رشد کار می‌ کنند؛ کودکانی که نان ‌آور خانه شان هستند.

طبق آمار سازمان جهانی کار، اکنون ۱۲۰ میلیون‌ کودک در جهان مشغول به انجام کار تمام‌ وقت و ۱۳۰ میلیون کودک نیز مشغول به انجام کار نیمه وقت هستند.

سال ۱۹۸۹ مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیمان نامه حقوق کودک را تصویب کرد. از آن پس دوازدهم ژوئن( ۲۳ خرداد) روز جهانی مبارزه علیه کار کودک نامگذاری شده است. براساس ماده 32 این پیمان ‌نامه، دولت ‌های عضو موظف هستند تا با هرگونه سوءاستفاده و بهره کشی اقتصادی از کودکان مقابله کنند و زمینه ‌های رشد ذهنی، جسمی، روانی، و اجتماعی تمام کودکان را فراهم کنند.

نادیده انگاشته شدن حقوق کودکان کار

دکتر محمد رضا ایمانی، روان شناس و مدرس دانشگاه در این خصوص به سیناپرس گفت: اغلب کودکان کمتر از پانزده سال که در جامعه ایرانی مشغول به کار هستند، حرفه دائم و ثابت یا حقوق استانداردی ندارند. همچنین از خدمات بیمه ای نیز بهره‌مند نیستند. عده ای سودجو نیز از این کودکان سوء استفاده می کنند. اغلب این کودکان به مشاغلی مانند گل فروشی، تکدی گری و تفکیک زباله ها مشغول به کار هستند.

وی افزود: سازمان یونسکو سندی به نام 2030 منتشر کرده است. طبق این سند، پیشنهادهایی به تمامی کشورها داده شده تا آنها بر اساس زیست بوم خود نابرابری های اجتماعی و مباحثی مانند محیط زیستی، استفاده از انرژی و …. را رفع کنند. طبق این الگو کشورها باید در حوزه اجتماعی فرصت های جنسیتی برابری میان زنان و مردان فراهم کنند. همچنین نباید تبعیضی میان کودکان قائل شوند. طبق این سند، کودکان باید از حق تحصیل و بهداشت برخوردار شوند. کودکان باید حرفه ای را فرا گیرند که بتوانند رشد پیدا کنند. همچنین آنها نباید مجبور به ازدواج زودهنگام شوند.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه اکنون مردم اشراف کاملی به این سند ندارند. این سند اکنون دچار مشکل نیست بلکه برداشت ها و غرض های ماست که آن را آسیب پذیر می کند. برداشت های خوبی نیز می توان از این مساله کرد و به بخش های جامعه تعمیم داد.

وی با تاکید بر اینکه دولت ها باید به حقوق و نیازمندی های کودکان کار توجه بیشتری کنند، اظهارداشت: اگرچنانچه فرصت برابری برای کودکان کار در جامعه فراهم نشود و حقوق این افراد نادیده انگاشته شود، آنها دچار آسیب های اجتماعی و مشکلات جدی جسمی و روحی فراوانی خواهند شد.

وی عنوان کرد: توجه نکردن به این مساله باعث می شود کودکان از رشد طبیعی خوبی برخوردار نشود. کودکان در سنین کودکی نیاز به بازی کردن، برقراری ارتباط اجتماعی موثر، تعلیم و تربیت، ورزش و تغذیه مناسب و مراقبت های بهداشتی ویژه ( از جمله رعایت بهداشت دهان و دندان) دارند.

این روان شناس گفت: همچنین از بعد روحی و روانی نیز این افراد دچار آسیب ها و پیامدهای فراوانی می شوند. متاسفانه نگاه جامعه و رفتار و برخورد اجتماع نسبت به این کودکان مناسب نیست. این مساله باعث طرد شدن آنها از جامعه و ایجاد ناهنجاری های اجتماعی می شود؛ ناهنجاری هایی که پیامدهای روحی و روانی زیادی به دنبال دارد که طی سال های آینده رفتارهایی مانند پرخاشگری و انزوا طلبی در این افراد بروز پیدا می کند.

به گفته ایمانی، گاهی این کودکان جذب گروه های سارقان می شوند یا برای انجام جرایمی مانند توزیع مواد مخدر مورد بهره کشی قرار می گیرند. از سوی دیگر این کودکان( هم پسر و هم دختر) می توانند مورد سوء استفاده های جنسی نیز قرار گیرند که این مساله نیز پیامدهای زیادی در سنین بالاتر برای آنها به دنبال دارد. هرچند در میان این افراد نیز ممکن است کودکانی نیز یافت شوند که بتوانند به سلامت از فشارهای روحی و روانی و جسمی رهانیده شده و وارد جامعه شوند.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: از سوی دیگر نگاه ترحم آمیز به اندازه نگاه ناشایست جامعه برای این کودکان مخرب است و عواقب و پیامدهایی را نیز به دنبال دارد. ما باید برای کاهش این پیامدها، این کودکان را به عنوان بخشی از جامعه بپذیریم. جامعه باید این توانمندی فکری و ذکری را داشته باشد که بتواند روابط اجتماعی درست و مناسبی با این کودکان برقرار کند تا در آینده آسیب های جسمی و روحی کمتری متوجه آنها شود.

کودکان، ابزاری برای خودنمایی در فضای مجازی

برخی از فعالان حقوق کار بر این باورند کودکانی که اکنون در فضای مجازی به نمایش گذاشته می شوند تا فالور جمع آوری کنند یا کودکان مدلینگ، بازیگر یا نابغه های ورزشی مانند آرات حسینی نیز جزء کودکان کار محسوب می شوند زیرا کودکان قدرت لازم و تجربه کافی برای تصمیم گیری درباره آینده خود ندارند و با تصمیم گیری و تدابیری که والدین شان برای آنها اتخاذ کرده اند از دنیا کودکی خود فاصله گرفته اند. در واقع از نظر کنوانسیون حقوق کودک به این گروه از کودکان نیز کودکان کار اتلاق می شود و این عمل والدین مصداق کودک آزاری را دارد زیرا این کودکان قربانی خودخواهی والدین شان شده اند و مورد استثمار تجاری قرار گرفته اند؛ آنها معتقدند این کودکان منبعی برای درآمد والدین شان محسوب می شوند.

ایمانی در این خصوص نیز به سیناپرس گفت: گاهی والدین با کشف استعدادها و توانمندی های ویژه کودک شان برنامه های دراز مدت و کوتاه مدتی تدوین و الگوهایی برای رشد فرزندان شان تببین می کنند تا آنها به روی سکوی پرتاب رشد و ترقی قرار گیرند. اجرای این برنامه ها مصداق کودک آزاری نیست. این والدین بر اساس استانداردهایی به روی مسایلی مانند رشد، تحصیل، آموزش، تغذیه و سلامت کودکک شان برنامه ریزی کرده اند تا فرزندشان به موفقیت دست پیدا کنند.

وی خاطرنشان کرد: کما اینکه اکنون در تمام دنیا آکادمی های ورزشی و هنری زیادی وجود دارند که کودکان بر اساس شایستگی ها و علاقمندی های خود وارد آن آکادمی ها می شوند و پس از قرار گرفتن در مسیر پیشرفت و موفقیت، مانند یک استاد موسیقی، نقاشی یا ورزشی عمل می کنند بنابراین نباید صرفا نگاه بدبینانه ای نسبت به این موضوع داشته باشیم.

به گفته وی، از سوی دیگر والدین نیز نباید جنبه های تربیتی سختگیرانه ای را برای کودکان شان در نظر بگیرند. اگر بخواهیم دایره کودک آزاری را به دیگر موارد تعمیم دهیم، بسیاری از برنامه هایی که اکنون والدین برای آینده کودکان شان در نظر می گیرند نیز جزو کودک آزای محسوب می شود. مثلا ما برای کودکان برنامه کنکور را پیاده می کنیم و برای آنها نیز پانسیون می گیریم. ساعت خواب، خوراک و استراحت آنها را برنامه ریزی می کنیم. فشار سنگین روحی به روی آنها وارد می کنیم تا وارد دانشگاه شوند. این گونه موارد را نیز باید جزو کودک آزاری محسوب کنیم.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: اگر چنانچه این برنامه ها بنابر علاقه کودکان تببین شوند، از نظر روحی و عاطقی مشکلی متوجه کودک نمی شود اما اگر اجرای این برنامه ها  همراه با اجبار و برخلاف میل و علاقه کودک باشد، او دچار آسیب های روحی و روانی بسیاری خواهد شد. گاهی والدین خارج از توانایی های کودک برنامه ای را تدوین می کنند. مثلا از کودک می خواهند روزانه وزنه ای سنگین را بلند کند یا مسافت طولانی را دوندگی داشته باشد. انجام این برنامه ها موجب دلزدگی کودک می شود.

این روانشناس درباره نگاه ابزاری به کودکان در بحث های مدلینگ نیز گفت: گاهی برخی از کودکان به علت جذابیت هایی که دارند از جنبه های بازرگانی و تجاری مورد استفاده ابزاری قرار می گیرند. هرچند ممکن است کودکان از انجام این کار رضایت داشته باشند و قرارداد کاری نیز برای آنها نوشته و حقوق مادی شان رعایت شود اما زمانی که آنها در شرایط کار بزرگسالی قرار می گیرند، احساس خوبی پیدا نمی کنند که این مساله می تواند مشکلات روحی و عاطفی برای آنها به همراه داشته باشد. کودکان باید در سن کودکی شان آزادی عمل و روابط اجتماعی خاص خودشان را داشته باشند.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.