نزدیک به یک‌سوم دوران زندگی ما در خواب می‌گذرد. خواب یک رفتار سازمان‌یافته است که به‌عنوان یک ضرورت حیاتی و بر پایه ریتم بیولوژیک بدن، هرروزه تکرار می‌شود و از دیرباز مورد توجه و بحث بوده است.
در میان متخصصان علوم سلامت، موضوع خواب به دلیل بعد جسمی و روانی آن از اهمیت اساسی برخوردار بوده است. مطالعات انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهند که برای عموم افراد، خواب قسمتی از چرخه زندگی محسوب می‌شود که تحت تأثیر ریتم‌های بیولوژیکی قرار دارد. درواقع، ازجمله نیازهای اولیه و اساسی انسان، خواب و استراحت بوده که برای بقاء و سلامت انسان ضروری است.
عوامل متعددی چون سن، جنسیت، شغل، طبقه اجتماعی و سلامت جسمی روانی می‌توانند در بروز اختلالات خواب دخیل باشند و در این میان، سن نقشی ویژه دارد. خواب به بیان پژوهشگران، در کودکان و نوجوانان برای یادگیری فرآیندهای مربوط به حافظه و یادگیری و عملکرد تحصیلی نقشی کلیدی ایفا می‌کند. کودکان سنین مدرسه (8-12 سال) به 8 تا 11 ساعت خواب شبانه نیاز دارند. ولی نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که 45 درصد یعنی حدود نیمی از کودکان و نوجوانان، خواب شبانه کمتر از 8 ساعت را تجربه می‌کنند که می‌تواند موضوع بسیار مهمی به‌حساب آمده و لزوم توجه بیشتر والدین و مسئولان را یادآور شود.
در رابطه با این موضوع مهم، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی اراک، اقدام به انجام مطالعه‌ای کرده‌اند که در آن، تأثیر یک برنامه آموزشی ترکیبی بر بهداشت خواب دانش آموزان مورد بررسی واقع شده است.
برنامه آموزشی ارائه‌شده در این تحقیق که بر روی 100 دانش‌آموز دختر مقطع ابتدایی شهر اراک انجام شده است، بر اساس اهداف از پیش تعیین‌شده و نیازسنجی انجام‌شده، با استفاده از شبکه اجتماعی برای مادران و همچنین از طریق بازی و سرگرمی برای دانش آموزان انجام گردیده است و سه ماه بعد از انجام این کار، دانش آموزان برای وضعیت خواب مورد بررسی مجدد قرار گرفته‌اند.
نتایج این مطالعه نشان داد که انجام آموزش مسائل مربوط به خواب به‌وسیله شبکه اجتماعی برای مادران و از طریق بازی و سرگرمی برای دانش آموزان در بهبود بهداشت خواب کودکان فوق تأثیر قابل توجهی دارد.
نسرین روزبهانی، دانشیار و محقق آموزش بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک و همکارانش در این خصوص می‌گویند: «یافته‌های ما نشان داد که مداخله بهداشت خواب در بهبود عادات خواب دانش آموزان مؤثر بوده است. ازاین‌رو می‌توان بر اساس این یافته‌ها، اهداف کاربردی و مطالعاتی را برای برنامه‌ریزان به شرح زیر تعریف کرد:
1-تعیین راهکارهای مناسب آموزشی برای طراحی مداخلات آموزشی راجع به موضوع بهداشت خواب
2 -سنجش تأثیر برنامه‌های آموزش بهداشت خواب بر اساس روش‌های آموزش ترکیبی در مقایسه با عدم آموزش یا آموزش به روش سنتی
3 -کمک به حفظ و ارتقاء سلامت دانش آموزان از طریق ایجاد عادات صحیح خواب»
این محققان اعتقاد دارند: «بدین ترتیب شاید با بررسی‌های بیشتر در سطح جامعه و موقعیت‌های مختلف بتوان مشکلات و عادات ناصحیح خواب را شناسایی کرده و برای آن برنامه‌ریزی نموده و نسبت به رفع مشکلات مربوطه اقدام نمود تا به این طریق بتوان کودکان و نوجوانان را به سطح بالاتری از سلامت جسمی و روانی و اجتماعی رساند و آینده‌ای بهتر را برای آنان فراهم ساخت».
گفتنی است این یافته‌های جالب در نشریه‌ای موسوم به «آموزش بهداشت و ارتقای سلامت» منتشر شده‌اند. این نشریه به‌صورت فصل‌نامه توسط انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران انتشار می‌یابد.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.