امروزه مردم جهان به‌واسطه فناوری‌های مختلف و امکانات متعدد مسافرتی بیش از هر زمان دیگری در طول تاریخ قادر به تردد و حمل‌ونقل در مسیرهای مختلف و مسافت‌های دور و نزدیک هستند. در این میان استفاده از خودروهای شخصی و عمومی برای ترددهای شهری و جاده‌ای، نقش مهمی در اینجا به‌جایی ایفا می‌کند که علی‌رغم موارد مفید و مثبت، خطرات و مشکلاتی را نیز در بردارد.
در این میان مهم‌ترین موضوعی که در مورد حمل‌ونقل با آن سروکار داریم، بحث امنیت است که به‌مراتب مهم‌تر از سایر عوامل مانند سرعت، راحتی و ارزانی است. این موضوع باعث شده است که در تقویم رسمی کشور، روز هفتم اردیبهشت به‌عنوان روز ملی ایمنی در حمل‌ونقل معرفی‌شده و تلاش شود در این روز بر اهمیت افزایش ایمنی حمل‌ونقل تأکید و اطلاع‌رسانی شود.
بر اساس گزارش‌های رسمی سازمان ملل متحد، در حال حاضر حدود نیمی از مردم دنیا در مناطق شهری زندگی می‌کنند. این تغییر رفتار جهانی به سمت زندگی شهری مسائل مختلفی ازجمله چگونگی مدیریت حمل‌ونقل شهری و کنترل وسایل نقلیه خصوصی را در پی دارد.
از سوی دیگر در کنار رشد و پیشرفت فناوری خودروهای شهری که عموماً با سوخت‌های فسیلی حرکت می‌کنند سبب به وجود آمدن مشکلات متعددی در این حوزه شده‌اند. آلودگی هوا، ترافیک و مشکلاتی ازاین‌دست هر یک در نوع خود معضلاتی جدی در زندگی شهری و به‌ویژه مدیریت کلان‌شهرها به وجود آورده و در این میان برخی طرح‌های ارائه‌شده برای حل این مشکلات می‌تواند در آینده چهره خیابان‌ها و حمل‌ونقل شهری را تا حد زیادی تغییر داده و از حجم ترافیک و آلودگی هوا بکاهد. به باور بسیاری از کارشناسان، سیستم حمل‌ونقل شهری خوب و مناسب می‌تواند مردم را در استفاده از این وسایل عمومی تشویق کرده که این روش یکی از مؤثر و اقتصادی‌ترین راه‌حل‌ها برای حفظ محیط‌زیست شهری است.
یکی از راه‌های مقرون‌به‌صرفه در حفظ و بهبود محیط‌زیست که معمولاً نادیده گرفته می‌شود، گسترش و اصلاح سیستم حمل‌ونقل شهری است. با این عمل می‌توان مردم را به استفاده از این وسایل عمومی تشویق کرده که درنهایت نتیجه‌ای بسیار قابل‌توجه در کم شدن آلودگی هوا در بر خواهد داشت.
در این میان فناوری نیز نقش مهمی ایفا کرده و می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند. در سال‌های اخیر استفاده از وسایل حمل‌ونقل الکتریکی بسیار موردتوجه قرارگرفته و در گوشه و کنار جهان شاهد رویکرد قابل‌توجهی در توسعه زیرساخت‌ها گسترش قطارهای برقی، خودروها و اتوبوس‌های الکتریکی هستیم.
باید پذیرفت که متأسفانه موانعی جدی پیش روی این فناوری جدید قرار دارد که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مشکلات شارژ باتری وسایل نقلیه، گران بودن آن‌ها، بازیافت باتری‌ها و نبود زیرساخت‌های عمده برای عمومی شدن استفاده از این وسایل نقلیه مبتنی بر سوخت‌های پاک، اشاره کرد. پژوهشگران و طراحان این حوزه برای رفع موانع ذکرشده، راهکارهایی اندیشیده‌اند که از آن جمله می‌توان به طراحی و ساخت وسایل حمل‌ونقل سبک شهری اشاره کرد که قادر هستند مسافران خود را با سرعت مناسبی در مسیرهای داخل شهر منتقل کرده و علاوه بر قابلیت شارژ سریع، سبک بودن و امکان حرکت در خیابان‌ها و استفاده از زیرساخت‌های موجود، دارای قیمتی بسیار ارزان‌تر به نسبت خودروهای برقی هستند.
در حال حاضر مردم طبقه متوسط در بسیاری از کشورهای پیشرفته به دلیل جلوگیری از اتلاف وقت در ترافیک بیشتر از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند تا خودروی شخصی و مردم طبقه ضعیف نیز در کل توانایی خرید خودروی شخصی را ندارند و این باعث می‌شود که سطح بالایی از جامعه از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند. این موضوع در صورت عدم وجود ایمنی در جاده‌ها و سایر سیستم‌های حمل‌ونقل، موجب افزایش خطر سوانح و تصادفات شده و می‌تواند به بهای جان بسیاری از افراد تمام شود.
در کنار برنامه‌های ملی برای افزایش ایمنی حمل‌ونقل، در سطح جهانی نیز شاهد تلاش‌هایی جدی در این رابطه هستیم. برای نمونه در ماه مارچ سال 2010 میلادی، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطعنامه‌ای، سال‌های 2011 تا 2020 را دهه کنش و اقدام برای ارتقاء ایمنی جاده‌ای باهدف تثبیت و سپس کاهش تلفات جاده‌ای اعلام نمود.
هدف اصلی از این برنامه، افزایش تطبیق‌پذیری سیستم حمل‌ونقل جاده‌ای با خطاهای انسانی است و در نتیجه این اقدامات، آسیب‌ها و مرگ میر ناشی از تلفات حمل‌ونقل کاهش یابد. موضوع اساسی و بسیار مهم دیگر در زمینه افزایش ایمنی در حمل‌ونقل، بحث فرهنگ‌سازی و بهبود عملکرد نیروی انسانی به‌عنوان کاربران اصلی حوزه حمل‌ونقل است. بهبود فرهنگ رانندگی و فرهنگ‌سازی در این زمینه می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش آسیب‌های ناشی از تصادفات و سوانح داشته باشد.
متأسفانه باید پذیرفت که وجود خطاهای انسانی و به‌تبع آن تصادفات جاده‌ای امری غیرقابل‌اجتناب بوده و نمی‌توان به‌کلی از آن جلوگیری کرد اما می‌توان این آمار را کاهش داده و با افزایش ایمنی حمل‌ونقل، از میزان تأثیرات مخرب و آسیب‌های آن کاست. بدیهی است برای دستیابی به اهداف این دهه و در کنار سازمان‌های دولتی و متولی ایمنی حمل‌ونقل جاده‌ای، سازمان‌های غیردولتی، جامعه مدنی و بخش خصوصی نیز باید در دسترسی به اهداف دهه ایمنی جاده‌ای مشارکت فعالانه داشته باشند.
بحث دیگری که در این میان باید در نظر گرفت، این است که افزایش ایمنی حمل‌ونقل تنها درگرو بهبود کیفیت جاده‌ها نبوده و افزایش کیفیت خودروها نیز به همین اندازه دارای اهمیت است.
در دنیا استانداردهای مختلفی برای امنیت خودرو و سرنشینان آن طراحی‌شده است که یکی از پذیرفته ترین آن‌ها که دارای رده بسیار بالایی از استانداردهای حفاظتی بوده و جنبه‌های مختلفی را محاسبه می‌کند، استاندارد (IIHS) است.
این استاندارد در حقیقت مخفف The Insurance Institute for Highway Safety است که متعلق به یک شرکت غیردولتی و غیرانتفاعی آمریکایی است که در سال 1959 میلادی پایه گزاری شده و هدف اصلی این شرکت، کاهش میزان خسارات مادی و جانی در تصادفات بوده و به‌این‌ترتیب با انجام آزمایش‌های مختلفی می‌تواند میزان جراحات احتمالی و خسارت‌های هر تصادفی را از زاویه‌های مختلف پیش‌بینی و تحلیل کند.
(IIHS) عمدتاً تحقیقاتی برای رتبه‌بندی خودروهای پرفروش و محبوب و البته محصولات مصرفی خاص مانند صندلی کودک ارائه داده و همچنین پژوهش‌هایی را در زمینه طراحی جاده‌ها، قوانین ترافیکی و سیاست گزاری های این حوزه انجام می‌دهد.
در کشور ایران اما شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران که زمانی بازوی نظارتی وزارت صنعت بوده است و در سال 89 به بخش خصوصی واگذارشده است، معیارهای 9 گانه ای را برای کیفیت خودرو در نظر گرفته است. ازآنجایی‌که ارتباط این معیارها با ایمنی خودرو در زمان وقوع تصادف به‌روشنی مشخص نشده است، نمی‌توان در مورد ارتباط به ستاره‌هایی که این سازمان به خودروها می‌دهد و میزان حفاظت خودرو از سرنشینان اظهارنظر کرد.
آنچه مسلم است این است که این خودروهای پرفروش داخلی، سهم عمده‌ای در موفقیت یا شکست سازمان‌های متولی ایمنی راه‌های بین‌شهری و معابر درون‌شهری برای کاهش تلفات تصادفات از 16 هزار کشته و ده‌ها هزار مجروح و معلول خواهند داشت.
در حال حاضر فارغ از آمارهای رسمی و اظهارنظرهای غیررسمی می‌توان شاهد عدم وجود امنیت کافی سرنشینان خودروهای ایرانی در تصادفات جاده‌ای بود. موضوعی که شاید مسئولین باید به‌طورجدی تری به آن پرداخته و با شکستن انحصار خودروسازی در ایران و ایجاد بازار رقابتی، شرایط افزایش امکانات و استانداردهای امنیت خودروها را فراهم کنند. موضوعی که مستقیماً باجان و سلامت شهروندان مرتبط است.
گزارش: احسان محمدحسینی
No tags for this post.