محیط زیست، دنیایی طبیعی است که در آن موجودات زنده با هم مرتبط بوده و در یک بده بستان و تعامل مداوم با یکدیگر قرار دارند. زندگی و محیط زیست به یکدیگر وابسته هستند، بنابراین محیط زیست عامل مهمی برای بشر به شمار می‌رود.
امروزه جهان با مسائل زیست‌محیطی جدی نظیر گرمایش جهانی، تخریب لایه اوزون و انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری روبرو است که هریک می‌توانند پایداری زندگی را تحلیل برند. ازاین‌رو ضرورت دارد که به مسئله حفاظت از محیط زیست توجهی خاص شود.
به اعتقاد متخصصان، یکی از راه‌های حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از بحران زیست‌محیطی، تقویت عوامل انسانی مانند فرهنگ و آگاهی زیست‌محیطی عمومی است. بر این اساس، تخریب محیط زیست می‌تواند از طریق بهبود سواد محیط زیستی بشر در جوامع مختلف کاهش یابد.
بنابراین لازم است که توجه زیادی به آموزش محیط زیست در قالب یک دوره آموزشی در مدارس شود. درواقع آموزش محیط زیست فرآیندی مادام‌العمر است که از محیط خانواده آغاز شده و در مدرسه ادامه می‌یابد.
این موضوع مورد توجه گروهی از محققان کشورمان از دانشگاه شهید باهنر کرمان قرار گرفته است تا در خصوص آن پژوهشی را به انجام برسانند. هدف از این پژوهش، بررسی تطبیقی آموزش محیط زیست در برنامه‌درسی دوره ابتدایی ایران با برنامه درسی کشورهای دیگر، بر اساس چهارعنصر هدف، محتوا، روش‌های تدریس و شیوه‌های ارزشیابی بوده است.
در این پژوهش کیفی، محققان، پنج کشور آمریکا، بریتانیا، کانادا، استرالیا و ایران را به‌عنوان نمونه از هر قاره انتخاب نموده و مهم‌ترین اسناد و مدارک مربوط به آموزش محیط زیست آن‌ها را از طریق پایگاه داده‌های کشورهای منتخب و منابع کتابخانه‌ای گردآوری و تحلیل کردند.
یافته‌های این پژوهش حاکی از آن هستند که اهداف و محتوای برنامه درسی آموزش محیط‌زیست ایران به‌خوبی تبیین گردیده‌اند و تفاوت چندانی با اهداف و محتوای برنامه درسی آموزش محیط زیست کشورهای منتخب ندارند. ولی در نحوه تدریس آن‌ها اشکالاتی وجود دارد.
بر این اساس، طبق نتایج فوق، استفاده از روش‌های تدریس شبیه‌سازی، بارش مغزی و منابع چندرسانه‌ای و فناوری اطلاعات و ارتباطات یا فاوا مورد غفلت قرارگرفته است. علاوه بر این، استفاده از روش‌های ارزشیابی تشخیصی و آزمون‌های استانداردشده در برنامه درسی آموزش محیط زیست دوره ابتدایی ایران نادیده گرفته شده است.
در این خصوص، اصغر سلطانی، دانشیار برنامه درسی گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید باهنر کرمان و سایر همکارانش در این پژوهش اعتقاد دارند: «برنامه درسی آموزش محیط زیست ایران شباهت‌های زیادی با اهداف و محتوای سایر کشورهای منتخب دارد و در برخی موارد حتی از اهداف و محتوای کشورهای منتخب هم بهتر است، اما آنچه ما در اعمال و رفتار دانش آموزان ایرانی درزمینه محیط زیست شاهد هستیم با این اهداف و محتوا مغایرت دارد و به نظر می‌رسد که آن‌ها از آموخته‌هایشان در زندگی روزمره خود استفاده نمی‌کنند».
آن‌ها می‌افزایند: «شاید یکی از علت‌های این مسئله این نکته باشد که روش‌های تدریسی که در نظام آموزشی ایران وجود دارند به‌درستی نمی‌توانند این اهداف و محتوا را به دانش آموزان منتقل و نهادینه سازند و ضمناً شیوه‌های ارزشیابی موجود نیز نمی‌توانند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را به‌درستی مورد سنجش قرار دهند».
بنابراین یافته‌های فوق که در نشریه «آموزش محیط زیست و توسعه پایدار» متعلق به دانشگاه پیام نور منتشر گردیده‌اند، حاکی از آن هستند که جا دارد در این دو عنصر برنامه درسی آموزش محیط زیست، تجدید نظر شود و از روش‌هایی که سایر کشورها در این عناصر استفاده می‌کنند بهره برده شود.
قابل ذکر است نتایج پژوهشی فوق درصورتی‌که به‌دقت مورد توجه نظام آموزشی کشور قرار گیرند، می‌توانند موجبات پیشرفت رفتارهای حافظ محیط زیست را در بین دانش آموزان و سایر اقشار جامعه به دنبال داشته باشند.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.