برنامه «غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک» موفق بود؟
کم‌خونی از بیماری‌های شایع در دنیا است. شیوع کم‌خونی در کودکان حدود 43 درصد، در زنان غیرباردار 29 درصد، در زنان باردار 38 درصد و برای کل زنان سنین باروری حدود 29 درصد برآورد شده است. حدود 42 درصد از کم‌خونی‌های کودکان و 50 درصد از کم‌خونی‌های زنان به علت فقر آهن (کمبود فریتین) است. فقر آهن شایع‌ترین و گسترده‌ترین اختلال تغذیه‌ای در جهان است. در ایران نیز کم‌خونی و فقر آهن از مشکلات تغذیه‌ای شایع به‌حساب می‌آیند.
فقر آهن شایع‌ترین و گسترده‌ترین اختلال تغذیه‌ای در جهان است. در ایران نیز کم‌خونی و فقر آهن از مشکلات تغذیه‌ای شایع به‌حساب می‌آیند.
راهبردهای پیشنهادی برای پیشگیری و کنترل کم‌خونی توسط متخصصان شامل غنی‌سازی مواد غذایی با آهن و اسیدفولیک و سایر ریزمغذی‌ها، ارتقای تنوع غذایی، توزیع مکمل‌های آهن و کنترل عفونت‌ها است. غنی‌سازی مواد غذایی می‌تواند به‌صورت غنی‌سازی همگانی باشد که با اضافه کردن آهن به غذاهای اصلی و پرمصرف مردم (مانند آرد گندم، آرد ذرت، غلات، برنج و ادویه‌جات) انجام می‌شود یا می‌تواند به‌صورت غنی‌سازی هدفمند انجام شود که به‌صورت اضافه کردن آهن به غذای جمعیت در معرض خطر کم‌خونی (مانند بیسکویت‌های غنی‌شده برای دانش‌آموزان، جوانان و زنان) صورت می‌گیرد.
در ایران نیز برنامه «غنی‌سازی آرد با آهن و اسیدفولیک» از سال 1380 در برخی استان‌ها اجراشده و آرد این استان‌ها با ترکیب حاوی آهن (فروسولفات) و اسیدفولیک غنی‌شده است. در این راستا، محققینی از پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و دانشگاه علوم پزشکی تهران، یک پژوهش مروری نظام‌مند را انجام داده‌اند که در آن اثربخشی مداخلات غنی‌سازی آرد با آهن در ایران و سایر کشورهای جهان موردبررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
در این مطالعه، مقالات انگلیسی تا انتهای سال 2013 و مقالات فارسی تا انتهای سال 1392 بررسی شدند. داده‌های موردنیاز از این مقالات، استخراج شد و سپس نتایج فراتحلیل با استفاده از روش‌های آماری مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.
نتایج این مطالعه نشان داد که غنی‌سازی آرد با آهن بر میانگین هموگلوبین و میانگین فریتین افراد و همچنین بر میزان شیوع کم‌خونی و فقرآهن تأثیر قابل قبولی داشته است.
به گفته خانم ژیلا صدیقی، محقق پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی و همکاران ایشان که در انجام این پژوهش مشارکت داشته‌اند: «غنی‌سازی مواد غذایی با چند ریزمغذی شامل ویتامین A، آهن و سایر ریزمغذی‌ها منجر به بهبود 
مقدار هموگلوبین در کودکان و منجر به بهبود فریتین و هموگلوبین در زنان سنین باروری و زنان می‌شود».
این محققین می‌افزایند: «البته مطالعات نشان داده‌اند که فقط برخی از برنامه‌های غنی‌سازی مواد غذایی در جهان مؤثر بوده‌اند و برنامه‌های غیرموثر، اغلب از ترکیبات آهن با زیست دسترسی پایین استفاده کرده‌اند یا مقدار آهن مورد استفاده برای غنی‌سازی در آن‌ها، اندک بوده است». لذا نوع و مقدار ترکیب آهنی که برای اجرای چنین برنامه‌هایی استفاده می‌شود از اهمیت بالایی در موفقیت برنامه برخوردار است.
بر اساس یافته‌های این پژوهش، محققین اشاره کرده‌اند: «به‌طورکلی می‌توان نتیجه گرفت که غنی‌سازی آرد با آهن منجر به بهبود میانگین هموگلوبین، بهبود میانگین فریتین و کاهش شیوع کم‌خونی شده و تا حدودی بر کاهش شیوع فقرآهن مؤثر بوده است. البته باید دقت نمود که مطالعات مداخله‌ای شاهددار نتایج ارزشمندتری را نسبت به مطالعات قبل و بعد، در اختیار می‌گذارند و همچنین نوع ترکیب شیمیایی آهن از عوامل مهم در اثربخشی غنی‌سازی آرد با آهن است».
نتایج این پژوهش که می‌تواند راهگشای سیاست‌گذاری‌های آتی کشور در این زمینه باشد، در نشریه «پایش» وابسته به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی منتشر شده است.
گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه
منبع: صدیقی، ژ. و همکاران. 1396. تأثیر غنی‌سازی آرد با آهن بر شاخص‌های بیوشیمیایی کم‌خونی و فقر آهن: فراتحلیل مطالعات مداخله‌ای. پایش، 16(6): 713-677.
No tags for this post.
