در انتظار زایش نور
فصل زمستان امسال در ساعت ۸:۱۸ دقیقه امشب آغاز خواهد شد. یعنی در این ساعت بیشترین فاصله زاویه‌ای زمین از خورشید رقم می‌خورد. از لحاظ نجومی گفته می‌شود که طولانی‌ترین شب امسال ۱۴ساعت و ۱۷دقیقه خواهد بود.
انقلاب زمستانی یا خوریستانِ زمستانی در ستاره‌شناسی لحظه‌ای است که خورشید از دید ناظر زمینی در بیشترین فاصله زاویه‌ای با صفحه استوا در آنسوی نیمکره شمالی-جنوبی ناظر قرار دارد.
محور چرخش زمین نسبت به محور چرخش خورشید دارای زاویه است. این زاویه‌داربودن باعث می‌شود که در شب منتهی به اول دی‌ماه (21 دسامبر یا 30 آذرماه) بیشترین فاصله را نسبت به خورشید پیدا کند و درواقع خورشید در مایل‌ترین حالت ممکن به نیمکره شمالی بتابد. هم‌زمان با این اتفاق، در نیمکره جنوبی خورشید با عمودترین حالت ممکن در حال تابش است و اصطلاحاً در آن‌جا «انقلاب تابستانی» رخ می‌دهد و بلندترین روز سال را تجربه می‌کند. این در حالی است که در نیمکره شمالی زمین، بلندترین شب سال به وجود می‌آید و اصطلاحاً «انقلاب زمستانی» به وقوع می‌پیوندد.
برعکس این اتفاق هرسال در تاریخ 21 ژوئن اتفاق می‌افتد که در نیمکره جنوبی بلندترین شب سال شکل می‌گیرد و هم‌زمان ما در نیمکره شمالی بلندترین روز سال را تجربه می‌کنیم. در این تاریخ جای انقلاب تابستانی و زمستانی برای ما در نیمکره شمالی و مردم نیمکره جنوبی عوض می‌شود.
موقعیت زمین در مدار گردشی سالانه در ابتدای فصول چهارگانه
مردم دوران باستان در نتیجه بروز این اتفاق طبیعی به تجربه بلندترین شب سال را دریافته بودند و فهمیده بودند که این شب، شبی است که در آن روند وقایع تغییر می‌کند. یعنی کوتاه‌تر شدن روزها و بلندتر شدن شب‌ها در نیمکره شمالی به پایان می‌رسد و روند معکوس آن آغاز می‌شود. براساس همین درک و دریافت است که در افسانه‌های قدیم ایرانی آمده است که در این شب، جهان حرکت خود را به سوی نور آغاز می‌کند.
امروزه می‌دانیم که بروز این رخداد صرفاً یک اتفاق نجومی است که در گذر یک لحظه طولانی‌شدن شب‌ها تمام می‌شود و به‌جای آن طولانی‌شدن روزها آغاز می‌شود. اما در مناسک و آیین‌های باستانی و باورهای قدیمی این اتفاق به نشانه‌های مختلفی تعبیر شده و جشن‌های مختلفی برای این تغییر و گردش اوضاع درنظر گرفته شده است. جشن کریسمس و جشن شب یلدا از این دست جشن‌ها و مراسمی هستند که به مناسبت این اتفاق نجومی در دنیای قدیم شکل گرفته است.
«یلدا» به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود. خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه را مهیا و دور هم سرو می‌کنند. پس از سرو تنقلات، قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است.
گفتنی است که از لحاظ اوقات شراعی، شامگاه روز جمعه 30 آذر 1396، خورشید در ساعت 16:55 دقیقه غروب می‌کند و طلوع خورشید در بامداد شنبه اول دی‌ماه نیز، ساعت 7:10 دقیقه خواهد بود.
No tags for this post.
