تصویب آیین‌نامه ساماندهی پژوهشگران مستقل
به گزارش روابط عمومی وزارت علوم، شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) به عنوان نهادی فرابخشی به ریاست رئیس‌جمهور مرجع تصمیم‌گیری در مورد مهم‌ترین اولویت‌ها و برنامه‌های پژوهش و فناوری کشور است. این شورا بر اساس ماده ۹۹ قانون برنامه سوم توسعه و مواد سه و چهار قانون تشکیل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (مصوب مرداد ۱۳۸۳) و با هدف ایجاد هماهنگی و یکپارچگی در سیاستگذاری کلان اجرایی در حوزه علوم، تحقیقات و فناوری تأسیس شد و وظیفه اولویت‌بندی و انتخاب طرح‌های اجرایی بلندمدت سرمایه‌گذاری کلان در بخش‌های آموزشی و پژوهشی و فناوری، بررسی و پیشنهاد منابع مالی مورد نیاز در حوزه‌های علوم، تحقیقات و فناوری را برعهده دارد.
بیست‌وهشتمین جلسه این شورا، دوازدهم مردادماه سال گذشته با حضور رئیس‌جمهور و بیست‌ونهمین جلسه این شورا سوم تیر سال جاری برگزار شد. دستور جلسه بیست‌وهشتمین جلسه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری بررسی و تصویب چهار طرح نگهداشت نخبگان و مهاجرت معکوس، تأسیس شبکه ملی آزمایشگاهی، محققان پسادکتری و پژوهشگران مستقل بود. هر کدام از این طرح‌ها، بخشی از نیاز‌های پژوهشی و فناوری کشور را با هم‌افزایی میان نهاد‌های مختلف رفع می‌کنند.
همچنین در بیست و نهمین جلسه شورای عالی عتف، کلیات ۲ طرح سیاستگذاری بلندمدت کلان ملی به نام‌های ارتقای کارآمدی سیاستگذاری جوانی جمعیت کشور و برگزاری آزمون‌های الکترونیکی سازمان سنجش آموزش کشور تصویب شد. همچنین کلیات ۳ طرح تعیین اولویت‌های پژوهش و فناوری کشور، راهکار‌های تسهیل و رفع موانع اجرایی پژوهش و فناوری در کشور، سکوی نظام‌ایده‌ها و نیاز‌ها (نان) به عنوان پنجره واحد نظام ملی نوآوری کشور و اصول ارزیابی نظام علم، فناوری و نوآوری کشور بررسی، تأیید و مقرر شد با اعمال دیدگاه‌ها و نظرات طرح شده، مصوب تلقی شوند.
پیمان صالحی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد آیین‌نامه پژوهشگران مستقل اظهار داشت: در اجرای بند هفت مصوبات بیست و هشتمین جلسه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری تاریخ ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ و بند هفت از مصوبات بیست و نهمین جلسه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری مورخ سوم تیر ۱۴۰۲، آیین‌نامه ساماندهی پژوهشگران مستقل کشور به تصویب کمیسیون دائمی شورای عالی عتف رسید.
وی اظهار داشت: در سال‌های اخیر پژوهشگران زیادی در کشور پرورش یافته‌اند که توانایی بالایی دارند و جذب همه آن‌ها در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهش و فناوری میسر نیست. با درنظرگرفتن توانمندی و ظرفیت بالایی که این پژوهشگران دارند، می‌توان از آن‌ها به عنوان پژوهشگر مستقل در راستای حل نیاز‌ها و مسائل پژوهشی دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی، نهاد‌های عمومی غیردولتی و بخش خصوصی استفاده کرد. این موضوع در سند تحول دولت مردمی هم با هدف تسهیل شرایط همکاری پژوهشگران مستقل با دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی اشاره شده و یکی از اقدامات اصلی سند است.
دبیرکل شورای عالی عتف افزود: این موضوع در بیست و هشتمین جلسه شورای عالی عتف با حضور رئیس جمهور مطرح و مقرر شد دبیرخانه شورا با همکاری دستگاه‌های مرتبط آیین‌نامه ساماندهی پژوهشگران مستقل کشور را تدوین و به تصویب کمیسیون دائمی برساند. در ادامه در جلسه ۲۹ شورا این موضوع مجدد مطرح و در تدوین این آیین‌نامه اصولی کلی مصوب شد که برای بحث سیاستگذاری و نظارت کلان بر ساماندهی پژوهشگران مستقل، یک شورای راهبری در سطح ملی در دبیرخانه شورا تشکیل یا پژوهشگر مستقل به عنوان یک شغل حرفه‌ای در نظام اداری کشور پذیرفته شود و موارد دیگر که در مصوبات شورا ذکر و ابلاغ هم شده است.
آیین‌نامه دارای چه مواردی است؟
بنابراین در دبیرخانه شورا برای اجرایی‌سازی مصوبات شورا که ذکر شد و اقدام شماره ۵۱۲۲۲۶ سند تحول دولت مردمی، چند فرآیند را بررسی کردیم. چند پیش‌نویس از این آیین‌نامه تدوین شد، بحث‌های کارشناسی زیادی در کمیسیون‌های تخصصی شورا صورت گرفت و اکثر دبیران و اعضای کمیسیون‌ها روی این موضوع نظر داشتند. همین‌طور از نظر‌های دستگاه‌ها و صاحب‌نظران دیگر استفاده و در نهایت موضوع در جلسه ۲۱۶ کمیسیون دائمی مطرح شد. در آن جلسه اعضای محترم نظر‌های اصلاحی دقیق و درستی داشتند که سعی شد همه آن‌ها به نوعی اعمال شود و در نهایت پیش‌نویس نهایی در جلسه ۲۱۷ کمیسیون دائمی ارائه و این آیین‌نامه با اکثریت آرا تصویب شد.
معاون پژوهشی وزارت علوم اظهار داشت: این آیین‌نامه دارای موارد مهمی است. اول اینکه پژوهشگری مستقل به عنوان یک شغل حرفه‌ای توسط تمام دستگاه‌ها به رسمیت شناخته می‌شود. همچنین کلیه دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی و نهاد‌های عمومی غیردولتی در راستای رفع نیازمندی‌ها و مسائل تحقیقاتی خود، مجاز هستند از ظرفیت پژوهشگران مستقل در انجام پژوهش استفاده کنند. در این آیین‌نامه نظام رتبه‌بندی پژوهشگران را داریم که درخواست متقاضیان را بررسی می‌کند، چهار سطح مختلف دیده شده که هر فردی بنا به امتیاز مکتسبه از سطح یک تا چهار قرار می‌گیرد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: افراد در سطوح مختلف از تسهیلات برخوردار خواهند شد مثلاً فردی که در سطح یک است (بالاترین سطح) علاوه بر تسهیلاتی که بقیه سطوح دارند، می‌توانند مطابق با ضوابط داخلی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به عنوان مشاور یا استاد راهنمای مشترک پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و رساله‌های دکتری انتخاب شوند.
صالحی گفت: موضوع مهم دیگر در این آیین‌نامه این است که سازمان تأمین اجتماعی و سازمان امور مالیاتی ضمن پذیرش پژوهشگری مستقل به عنوان یک شغل حرفه‌ای، موظف هستند ظرف مدت سه ماه از تصویب این آیین‌نامه و با مشارکت دبیرخانه شورای عالی عتف و دستگاه‌های مرتبط، بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به نحوه محاسبه و پرداخت بیمه و مالیات پژوهشگران مستقل را بر اساس ضوابط قانونی کشور، تدوین و ابلاغ کنند.
نگاهی به جایگاه شورای عالی عتف
در شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) هفت وزیر، رؤسای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، بانک مرکزی، فرهنگستان علوم، نمایندگانی از مجلس شورای اسلامی به عنوان عضو ناظر و نمایندگان رؤسای دانشگاه‌ها، انجمنهای علمی و تعدادی از صاحب‌نظران بخش‌های تولیدی و خدماتی دولتی و خصوصی عضویت دارند و انجام وظایف دبیرخانه‌ای این شورا طبق قانون به عهده معاونت پژوهش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.
این شورای عالی از نظر ساختار اجرایی متشکل از یک کمیسیون دائم بر اساس ماده ۹ آیین‌نامه داخلی، ۱۰ کمیسیون تخصصی و یک کمیسیون هماهنگی امور علمی و فناوری است. دبیرکل شورا از سوی رئیس‌جمهور به عنوان رئیس شورا منصوب می‌شود و معمولاً معاون پژوهش وزارت علوم است. جلسات کمیسیون دائم برای استمرار و تسریع به فرایند تصمیم‌گیری و کارشناسی اولیه دستورکار‌های شورای عالی نیز به ریاست دبیرکل یا وزیر علوم معمولاً به صورت ماهانه تشکیل می‌شود.
کمیسیون دائم شورای عالی عتف از زمان شکل‌گیری (۸۳) تاکنون ۲۱۳ بار تشکیل جلسه داده است. شورای عالی عتف نیز تاکنون ۲۹ بار جلسه داشته که یک جلسه در دولت هشتم، ۱۳ جلسه در دولت‌های نهم و دهم، ۱۳ جلسه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم برگزار شده است. بیست‌وهشتمین جلسه این شورا هم ۱۲ مرداد ۱۴۰۱ و بیست‌ونهمین جلسه شورا سوم تیر ۱۴۰۲ با حضور آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی برگزار شد.
