کیفیت بالای نشریات داخلی باعث ترویج زبان فارسی به عنوان زبان علم می شود
محسن شریفی روز پنج شنبه در گفت و گو با ایرنا در خصوص مدیریت دانش، اظهار کرد: در این زمینه، حلقه های مختلفی وجود دارد که از آموزش، نیروی انسانی شامل دانشجویان و اعضای هیات علمی، زیرساخت ها تا نشر و توزیع علم را در برمی گیرد.
**نشر علم، موتور محرکه بخش های دیگر
وی گفت: نشر و توزیع علم، آخرین پله در فرآیند پژوهش است، اگر این مرحله به درستی اجرا شود بخش های دیگر را به دنبال خودش می کشاند. توزیع و نشر درست علم نقش موثری در تصمیم سازی و تصمیم گیری دارد و سنجه خوبی برای ارزیابی حرکت، موقعیت، جهت و جایگاه ما در دنیای علم است.
**نشریات علمی معیار و ابزار نشر و توزیع علم
مدیرکل برنامه ریزی و سیاستگذاری امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین کمیت و کیفیت مقالات و چگونگی تولید و پخش نشریات علمی را معیاری جهانی برای سنجش تولید علم در جهان دانست و تصریح کرد: بخش عمده ای از (مقالات) تولیدات علمی ایرانی در حوزه های تجربی و فنی، کشاورزی و علوم پایه در نشریات بین المللی خارجی چاپ می شود و عمده مقالات چاپ شده در نشریات داخلی نیز به دلایل مختلف در آمار تولید علم قابل محاسبه نیست.
**ارزش گذاری چاپ مقالات و استانداردسازی نشریات علمی داخلی
وی اظهار کرد: در وزارت علوم یک هزار و 170 عنوان، نشریه در حوزه های مختلف و به دو صورت علمی – پژوهشی و علمی – ترویجی منتشر می شود.
643 نشریه در حوزه علوم انسانی، 192 نشریه در حوزه فنی و مهندسی، 168 نشریه در بخش کشاورزی، 121 نشریه در زمینه علوم پایه، 30 نشریه در رشته های هنر و معماری و 18 نشریه نیز علوم دامپزشکی به چاپ می رسند.
شریفی گفت: در ابتدای برنامه پنجم توسعه ( سال 1390) تعداد مجلات علمی داخل، 591 عنوان بود این تعداد در پایان برنامه به دو برابر افزایش یافت. تعداد مجلات علمی کشور در دولت یازدهم از یک هزار به یک هزار و 170 نشریه افزایش یافته است.
**توسعه کیفی و نظارت بر نشریات علمی
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: علاوه بر توسعه کمی، ارتقای کیفی نشریات هم در دستور کار قرار گرفته و سیستم نظارت بر نشریات نیز راه اندازی شده است. نشریات هر سال و به صورت سازمان یافته ارزیابی می شوند.
وی افزود: در ارزیابی های دو سال گذشته با تدوین شاخص های ارزیابی نشریات علمی، به الزامات داخلی و استانداردهای بین المللی توجه شده است.
**بین المللی کردن نشریات علمی
شریفی بیان کرد: راهبرد کنونی وزارت علوم بین المللی کردن نشریات داخلی است، در سه سال گذشته انتشار نشریات به زبان های انگلیسی، عربی، روسی و نمایه سازی نشریات برای بین المللی شدن دنبال شده است.
وی ادامه داد: افزایش شاخص های کیفی نشریات داخلی باعث ترویج زبان فارسی به عنوان زبان علم می شود ما باید مقالات نشریات داخلی خود را در دنیا منتشر کنیم.
**رشد تولید علم در ایران، در خارج از کشور مشهودتر
مدیرکل برنامه ریزی و سیاستگذاری امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص آمار تولید مقالات علمی در نشریات علمی خارجی که از جمله شاخص های رشد علمی کشورها به شمار می آید نیز اظهار داشت: براساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس، تعداد مقالات علمی نمایه شده ایران در سال 2015، بیش از 41 هزار و 300 عنوان ثبت شده است که در سال 2016 تاکنون 27 هزار و 700 عنوان بوده و البته این آمار هر روز تغییر می کند و روند نمایه شدن مقالات در این پایگاه تا پایان سال جاری میلادی ادامه دارد.
این مقام مسوول آموزش عالی ادامه داد: در سال 2011 در اسکوپوس، 39 هزار مقاله داشتیم که در سال 2015 به 41 هزار مقاله افزایش یافته و رشد صعودی در تولید مقالات کماکان ادامه پیدا کرده است.
**جایگاه ایران در تولید علم جهان
ایران از نظر رتبه علمی به استناد آمارهای اسکوپوس، از رتبه 20 تولید علم دنیا در سال 2015 به جایگاه شانزدهم در سال جاری ارتقا یافته است.
شریفی اعلام کرد: آمارهای پایگاه بین المللی ISI نیز نشان می دهد که در سال 2015 محققان ایرانی، تعداد 34 هزار و 599 مقاله در این پایگاه استنادی نمایه کردند و این آمار برای سال جاری میلادی که هنوز چند ماه به پایان آن باقی مانده، 19 هزار و 300 مقاله اعلام شده است.
براساس گزارش اسکوپوس، رشد تولید علم ایران در سال 2015، 1.52 درصد و از سوی پایگاه ISI نیز 1.48 درصد عنوان شده بود که این سهم در سال 2016 در این دو پایگاه استنادی به ترتیب به ارقام 1.86 درصد و 1.82 درصد رسیده است.
وی یادآور شد: یک شاخص دیگر بین المللی نیز درصد رشد علم است که براساس نمایه اسکوپوس، رشد علمی ایران نزدیک به هشت درصد است و به لحاظ تعداد مقالات برتر نیز وضعیت خوبی داریم به طوری که در سال 2015 ، رشد مقالات محققان ما در میان مقالات برتر نزدیک 18.8 درصد است.
وی در خصوص تعداد دانشگاه های ایرانی در جمع یک درصد دانشگاه های برتر دنیا نیز گفت: درحالی که تا سال 2011 هیچ دانشگاهی از ایران در طبقه بندی یک درصد دانشگاه های برتر دنیا حضور نداشت، براساس رتبه بندی لایدن، در این زمینه نیز از 13 دانشگاه در سال 2015 به 14 دانشگاه در سال جاری رسیده ایم.
شریفی با بیان اینکه محققان ایرانی در زمینه تولید مقاله به پختگی لازم رسیده اند، تاکید کرد: اکنون بستر برای ارتقای کیفیت تولید علم فراهم شده است و باید در این مسیر برنامه ریزی کنیم و مقالات بیشتری را در مجلات برتر دنیا به چاپ برسانیم.
وی درباره دیگر شاخص رتبه علمی کشورها نیز که سهم مشارکت بین المللی در تولید علم است، گفت: این موضوع که یکی از شاخص های دیپلماسی علمی محسوب می شود، مربوط به مقالات مشترکی است که سالانه توسط استادان و پژوهشگران داخلی و پژوهشگران خارجی تولید می شود و این آمار برای کشور ما در سال 2015 حدود 21 درصد بود که در سال جاری میلادی به 22 درصد افزایش یافته است.
مدیرکل برنامه ریزی و سیاستگذاری امور پژوهشی وزارت علوم درباره وضعیت انجمن های علمی فعال در کشور نیز گفت: آمارهای مربوط به تیرماه امسال نشان می دهد که تعداد 351 انجمن علمی در حوزه های مختلف تحت نظارت وزارت علوم فعالیت می کنند که از این تعداد، 115 انجمن در حوزه علوم انسانی، 92 انجمن در حوزه فنی مهندسی، 65 انجمن در حوزه های بین رشته ای، 41 انجمن در زمینه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 31 انجمن در علوم پایه و هفت انجمن در گروه هنر فعال هستند.
** نقش قطب های علمی در رشد و تولید علم
قطب های علمی براساس آیین نامه و برای یک دوره فعالیت پنج ساله تشکیل می شوند و به گفته شریفی، با سه دوره پنج ساله فعالیت قطب های علمی در کشور تا پایان سال 94و دوره پنج ساله سوم، 154 قطب علمی در حوزه های مختلف فعالیت می کردند.
طبق آمارهای ارائه شده از سوی شریفی، درحال حاضر 713 موسسه پژوهشی به شکل های مختلف شامل پژوهشگاه، پژوهشکده یا مرکز یا گروه پژوهشی در کشور فعال هستند که موسسات خصوصی با 238 مورد سهم قابل توجهی در این زمینه ایفا می کنند.
