گزارش تصویری و تحلیل فنی مجموعه تاریخی بندر آباد
در بخش هایی از بنا آثاری از گچ مشاهده می شود که احتمالاً روی آن تزئیناتی وجود داشت . در وسط حیاط یک سازه هشت ضلعی قرار دارد که به گفته خادم ، محل روشن کردن شمع است .
قسمت هایی از بنا از خشت خام ساخته شده و روی آن کاه گل کشیده اند و سپس بر آن لایه ای از گچ اجرا شده است . به جز ایوان منتهی به محراب در دیگر قسمت ها آثاری از تزئینات دیده نمی شود در این ایوان در سمت راست آن تزئینات کاشی کاری با استفاده از کاشی های فیروزه ای و لاجوردی و با نقوش هندسی و خطوط کوفی و با مضمون نام های الله ؛ محمد و علی به طرز زیبایی اجرا شده است .
در دیواره ایوان منتهی به محراب تزئینات کاشی کاری به صورت اشکال شش ضلعی با کاشی های لاجوردی فیروزه ای سفید و مشکی دیده می شود که دور تا دور آن ها نواری لاجوردی و در حاشیه این تزئینات کاشی کاری معرق به رنگ های سفید و مشکی کار شده است .
در قسمت مرکزی دیوار یک طرح اسلیمی بسیار زیبا در ابعاد تقریبی یک متر در نیم متر با استفاده از کاشی هایی به رنگ خردلی و سفید و مشکی و لاجوردی اجرا شده است . در قسمت داخلی ایوان و در سمت راست ، پنجره مشبکی از کاشی های لاجوردی و فیروزه ای و سفید مشاهده می شود .
صحن مسجد به صورت مربع شکل بوده و در اطراف آن شبستان هایی وجود دارد . در ایوان منتهی به مسجد و در قسمت داخلی ، تزئیناتی از کاشی کاری با رنگ های فیروزه ای ، لاجوردی ، مشکی ، خردلی و سفید دیده می شود که کاشی های فیروزه ای رنگ در طرح شش ضلعی و حاشیه دور آن کاشی های معرق به رنگ های سفید و مشکی کار شده است که نواری از کاشی های خردلی دور آن را فرا گرفته است . این تزئینات به صورت نرده در بالای ایوان وجود دارد .
در قسمت بالای مسجد ، غلام گردش وجود دارد که نرده های آن با کاشی تزئین شده و در داخل مسجد و در بالای گنبد چهار پنجره مشبک از کاشی هایی به رنگ فیروزه ای ، لاجوردی ، مشکی و سفید وجود دارد که تـنها یکی از پنجره ها سالم باقی مانده است .
منبری در داخل مسجد مشاهده می شود که بر روی آن از کاشی های معرق به رنگ های فیروزه ای ، لاجوردی ، مشکی ، خردلی و سفید با نقوش اسلیمی و هندسی و خطوط کوفی ، نام های الله ؛ محمد علی اجرا شده است .
در قسمت های پائین محراب برای تزئین از کاشی و در بالای آن از مقرنس گچی استفاده شده است . در داخل این مقرنس گچی کاشی های هشت پر با نقوش اسلیمی به صورت تزئینی وجود دارد و در بین این کاشی های ستاره ای شکل هشت پر که بزرگ هستند کاشی های ستاره ای چهار پر در ابعاد کوچکتر وجود دارد .در دو طرف محراب دو فضای فرو رفته وجود دارد .
در کنار این محراب منبر بسیار زیبایی از کاشی معرق دیده می شود که در زیر آن فضایی تو خالی تعبیه شده است و بر روی آن تزئینات زیبایی از نقوش شمسه ، ستاره و کتیبه دیده می شود . کل مسجد به صورت دو طبقه ساخته شده است . در این مجموعه اتاق مقبره ای وجود دارد که در آن هجده قبر دیده می شود که روی آن ها به وسیله کاشی های شش ضلعی فیروزه ای رنگ تزئین شده است . در داخل بقعه و روی ساقه گنبد چهار پنجره به صورت مشبک وجود دارد که با استفاده از کاشی های فیروزه ای ، لاجوردی ، مشکی و سفید تزئین شده است که هر چهار پنجره سالم مانده است .
در قسمت پائین و دور تا دور دیوارها با استفاده از کاشی تا ارتفاع یک متری تزئین شده است . در قسمت پائین دیوارها سه پنجره مشبک مشهود است که از لحاظ تزئینات و کاشی کاری به صورت پنجره های قبلی که ذکر کردیم ، تزئین شده است .
بالای آن مقرنس کاری شده و قسمت پائینی آن با کاشی تزئین گردیده است . در دو طرف محراب دو در ورودی به اتاق های کوچک وجود دارد که این اتاق ها نیز با کاشی مزین شده است . در داخل یکی از اتاق ها یک قبر دیده می شود که با کاشی آن را پوشانده اند .
در مجله باستان شناسی شماره اول تاریخ 1338 در مقاله ای تحت عنوان آثار تاریخی بندر آباد یزد نوشته مجدزاده صهبا ، چنین نوشته شده است :
« ساختمان آن شباهت زیادی به سایر مساجد قرن هشتم دارد ، به این ترتیب که صحن مسجد به شکل مربع و به طول و عرض یازده متر است . در مشرق و مغرب آن دو ایوان سرتاسری به عرض نه متر ساخته اند که انتهای این دو ایوان از دو طرف به گنبد جنوبی مسجد راه دارد .
در جنوب صحن صفه ایست به عرض 9 متر و عقب آن گنبدی به طول و عرض 9 متر که در دیوار جنوبی آن محراب قرار گرفته و قسمت شمالی مسجد را شبستان سرپوشیده ای اشغال نموده است . پوشش خارجی گنبد غیر از آجر ساده زینتی ندارد . محراب دارای مقرنس کاری های گچی است که زیر آن ها را به شمسه های کاشی معرق لاجوردی زینت می دهد و ازاره آن از کاشی های فیروزه ای شش ضلعی پوشیده شده . در کنار محراب ، منبر سیزده پله بزرگی ساخته اند و اطراف آن را با کاشی های فیروزه ای و لاجوردی معرق و گره سازی زینت داده اند . درگاهی که زیر منبر است در دو طرف دو پشت بغل ، معرق بسیار ظریف دارد و بر دو بدنه منبر دو شمسه معرق لاجوردی که با کاشی سفید به خط بنایی جمله لا اله الا الله محمد رسول الله را دو بار در هر شمسه نوشته اند . »
این بنا به شماره 769 و در تاریخ 23/12/1346 به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.
