شبه علم گاهی به قیمت جان انسان ها تمام می شود

بر اساس تعاریف موجود به اطلاعات غلطی که در قالب مطالب علمی ارائه می شود، اما اساسا هیچ تحقیق علمی و پژوهشی روی آن انجام نشده، شبه علم می گویند. نکته حائز اهمیت این است که این دست از مطالب و محتواها بیشترین ضربه را به علم می زنند.

این دست باورها و اطلاعات از دیرباز در زندگی بشر جا داشته است، اما امروزه با رشد و گسترش تکنولوژی و فضای دیجیتال، این مقوله شکل دیگری به خود گرفته است. به عنوان مثال، بخش عظیمی از اطلاعاتی که هر لحظه و هر ساعت در شبکه های اجتماعی و در بین افراد دست به دست شده و در اصطلاح به اشتراک گذاشته می شود، در اصل فاقد معیارهای علمی هستند. اساسی ترین نکته ماجرا این است که این مطالب غیر علمی با ترفندهایی خاص به گونه ای طراحی می شوند که محتوای نادرست را برای مخاطب علمی و قابل قبول جلوه می دهند. 

 وای از آن روزی که مخاطب، علم و سواد شناخت و نحوه برخورد با این چنین محتواهایی را نداشته باشند. از سوی دیگر، به نظر می رسد اصلی ترین انگیزه ناشران چنین محتواهایی سودجویی و انتفاع مالی باشد.به عنوان مثال، اخیرا با شیوع پاندمی کرونا شبکه های اجتماعی از مطالب به ظاهر علمی پر شد. مطالبی که هر روز در فضای دیجیتال، رسانه ها و حتی تلویزیون دست به دست می شوند، اما متاسفانه اغلب آنها هیچ پشتوانه علمی ندارند. در این میان عده ای از نگرانی مردم پیرامون این موضوع استفاده کرده و با معرفی روش های درمانی که هیچ پایه و اساسی ندارند، با شبه علم درباره کرونا صحبت کردند.

این در حالیست که نمی توان و نباید به راحتی از کنار این محتواها و این اظهارنظرها رد شد. چراکه، بسیاری از این دستورالعمل ها به قیمت جان انسان ها تمام می شود؛ به عنوان مثال درمانی از قبیل نوشیدن ادرار شتر قطعا آسیب زا خواهد بود.

لزوم مواجهه انتقادی جامعه علمی کشور

رییس پیشین مرکز تحقیقات و سیاستگذاری علمی کشور در گفتگو با سیناپرس پیرامون این مقوله گفت: امروزه شاهد آن هستیم که پدیده شبه علم در میان افرادی که سطح دانش و سواد علمی و رسانه ای بالایی ندارند، به شدت نفوذ و حتی در بسیاری از موارد آنها را مجاب کرده است.

دکتر وحید احمدی ادامه داد: افرادی هستند که از اصول علمی اطلاعی ندارند و متاسفانه به راحتی فریب می خورند. اتفاقا سودجویان هم از همین خلاء استفاده می کنند. مشخصا در مورد کرونا روش هایی عجیب و غریب را به عنوان روش های درمانی جلوه داده و می خواهند با فروش محصولات خود در این جو ناآرام، سودهای کلانی به جیب بزنند.

وی تصریح کرد: پاندمی کرونا به ما ثابت کرد علیرغم پیشرفت علم و وجود مراکز علمی و تربیت نخبگان هنوز هم با مشکلات عدیده ای مواجه هستیم. از این رو، به نظر می رسد لازم باشد از این فضا درس بگیریم. به این معنا که جامعه علمی، دانشمندان و حوزویان فعال در کشور باید بیش از گذشته به مقوله توسعه و آموزش علم در جامعه بها دهند.

مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با تاکید بر لزوم تفکیک علم از شبه علم گفت: تجربه اخیر کشورمان در رابطه با همه گیری کرونا نشان داد که شبه علم در کشور ما گسترش یافته است. وجود تبلیغات عجیب پیرامون این موضوع و از آن مهمتر پذیرفتن آنها از سوی برخی از افراد صحتی بر این ادعاست.

احمدی با بیان اینکه، در چنین شرایطی جامعه علمی باید به صورت نقادانه به مواجهه با جریان شبه علم برود، گفت: البته جامعه علمی باید بدانند و آگاه باشند که مسیر سختی در پیش دارند. چراکه، عموما هدف افراد در شبه علم سودجویی، کلاهبردای و ترویج عقاید سیاسی است و قطعا اگر کسی سد راهشان شود، هتاکی و رفتار عوام فریبانه از خود نشان می دهند.

وی در ادامه به نقش رسانه های رسمی و معتبر در این حوزه پرداخت و گفت: ارتقای سواد علمی جامعه، توجه به روزنامه نگاری علمی، آموزش شناخت سره از ناسره به مردم با کمک رسانه‌های جمعی، ایجاد تعامل بین مردم و دانشگاه و آموزش تفکر انتقادی به جامعه علمی کشور و پیرو آن به دانش آموزان و دانشجویان می تواند اساسی ترین راهکارهای جلوگیری از افزایش شبه علم در کشور باشد.

گزارش: هانیه حقیقی

No tags for this post.