خودآگاهی، قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده عزت نفس
دوره نوجوانی، مرحله انتقـال از کـودکی بـه بزرگ‌سالی اسـت و سـه ویژگی تکاملی این دوره شامل شروع بلوغ، ظهـور توانـایی شـناختی پیشرفته‌تر و گذار به نقش‌های جدیـد در جامعـه هستند.
در ایـن دوران، نوجوان، آسیب‌پذیرتر بوده و به مهارت‌های زنـدگی بـرای ایجاد و حفظ رابطه با افراد خانواده، گروه‌ها و جامعـه نیـاز دارد. سازمان سلامت جهان، مهارت‌های زندگی را توانـایی رفتـار مثبت و سازگارانه‌ای تعریف می‌کند که افراد را قادر می‌سازند به‌گونه‌ای مؤثر با چالش‌های زندگی برخورد کنند.
محققان تأکید کرده‌اند که نیاز به اجرای برنامه‌های مهارت‌های زنـدگی پایـدار به‌عنوان یـک اولویت مهم تلقی می‌شود و مهارت‌های زندگی به‌عنوان یک سرعت‌دهنده قوی برای توسـعه رفتـار مثبت هسـتند تـا نوجـوان هنگـام چالش‌های اجتمــاعی و عاطفی خــود از آن‌ها اســتفاده کنــد.
مهارت‌های زنـدگی به‌عنوان یـک مکمـل بـالقوه در برنامه‌های اجتماعی برای پیشگیری از رفتارهـای پرخطـر در میـان کودکـان و نوجوانان مطرح هستند. در این رابطه، عزت نفس یکی از شاخص‌های اساسی توانمندی‌ها و ضعف‌های هـر انسانی است و مهارت‌های زندگی به‌عنوان واسطه ارتقای عزت نفس در فرد عمل می‌کنند. لذا کسـب این مهارت‌ها بـرای دوره نوجـوانی حیاتی است.
در این خصوص، جمعی از پژوهشگران کشور از دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد و دانشگاه تهران به انجام پژوهشی اهتمام ورزیده‌اند که در آن عوامل پیش‌بینی‌کننده و تأثیرگذار بر عزت نفس نوجوانان دختر مورد بررسی واقع شده است.
این مطالعه روی 364 دانش‌آموز دختر 12 تا 14 سال شهر بیرجند به کمک پرسشنامه استاندارد و علمی مهارت‌های زندگی و عزت نفس انجام شده است.
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، از میان ده مهارت اصلی زندگی، به ترتیب، مهارت‌های «خودآگاهی»، «روابط بین فردی» و «تفکر خلاق»، رابطه معنی‌دار و قابل‌توجهی با عزت نفس دارند.
بیبی‌فاطمه باقرنژاد حصاری، محقق مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی بیرجند که با پنج تن دیگر از همکارانش به انجام این پژوهش پرداخته‌اند، می‌گویند: «روابط بین فردی بر تفکر خلاق تأثیر دارد و این دو، بر خودآگاهی تأثیرگذار هستند. خودآگاهی، قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده عزت نفس در دختران نوجوان است. این بدان معنی است که نوجوان می‌تواند با شناخت بیشتر از نقاط قوت و ضعف و خواسته‌هایش، عزت نفس بالاتری داشته باشد».
به بیان این محققان، «بر اساس نتایج این مطالعه، توصیه می‌شود که برنامه‌های ارتقای عزت نفس نوجوانان بر آموزش مهارت‌های خودآگاهی، روابط بین فردی و تفکر خلاق متمرکز شوند. گرچه در صورت وجود منابع کافی، آموزش همه مهارت‌های ده‌گانه زندگی برای ارتقای سلامت روان نوجوان حائز اهمیت است».
قابل ذکر است بر اساس اطلاعات اریه‌شده در این پژوهش که در دوماهنامه «پایش» متعلق به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی منتشر شده‌اند، مهارت‌های ده‌گانه زندگی شامل موارد زیر هستند: خودآگاهی، داشتن هدف، ارتباط انسانی، روابط بین فردی، تصمیم‌گیری، سلامت روان، حل مساله، مشارکت، تفکر خلاق و تفکر نقاد.
گزارش: محمدرضا دلفیه
No tags for this post.
