گزارش تصویری و تحلیل فنی امامزاده عبدالله شوشتر

ایوان ورودی بنا در جبهه شمالی قرار دارد و ارتفاع آن از سطح بام تا کف ایوان 9 متر عرض و عمق ایوان هر یک 5 متر است. طاق ایوان از نوع طاق های رومی بوده و قوس آن کند است که با دقت فراوانی ساخته شده است . ورودی بنا در وسط شش طاق حائل در طرفین قرار دارد . در کنار ورودی چندین طاق از نوع  طاق های جناقی اجرا شده است .

در سقف ایوان تزئینات مقرنس گچکاری شده دیده می شود. زیر پایه سقف ، کتیبه های گچبری شده در سه قسمت شرق ، جنوب و غرب ایوان وجود دارد که متعلق به  دوره های صفویه و قاجار است.

قبل از ورود به محوطه داخل حرم ، رواقی به وسعت 8×7 متر مربع وجود دارد که با یک ایوان بلند به ارتفاع 5 و عرض 4 متر به حرم متصل می گردد سقف این اتاق چهار ضلعی بوده که با لچکی های گچی به هشت ضلعی تبدیل شده که در انتها به طاق مدور می رسد. در قسمت بالا و نزدیک به سقف یک کتیبه کمربندی گچی دیده می شود که بر روی آن نقوش هندسی تزئینی به رنگ قهوه ای تکرار شده است.

بر سطح دیوار ضلع شرقی رواق مزبور دو قطعه سنگ نصب شده است که بر روی آنها تصاویری از گنبدهای دندانه دار و شلجمی شکل نقش گردیده و بیشتر به ماکت شباهت دارند . در سمت راست رواق با طی کردن دو پله وارد فضایی مستطیل شکل می شویم که مقبره بی بی گزیده ، مادر ابراهیم سربخش است. این اتاق دو ورودی دارد و اکنون به عنوان نمازخانه خواهران مورد استفاده قرار می گیرد. در گوشه جنوب شرقی این رواق و در مجاورت ورودی حرم اتاق کوچکی با یک قبر در داخل ان وجود دارد. این فضا  در واقع حد فاصل بین رواق و حرم بوده و قرینه فضای روبه رویش است که سقف هر دو مقرنس کاری شده است. در سمت چپ که مقبره مویدزاده ابن المسافر در آن است ، برای تبدیل کردن ان به یک فضای بسته و مقبره ، یک تیغه به صورت شمالی – جنوبی کشیده شده است.

برفراز ورودی اتاق مزبور کتیبه ای بر روی سنگ نقش بسته است . این کتیبه با خط کوفی نوشته شده و نام صاحب قبر را احمد بن مویدبن المسافر معرفی می کند. در سطر آخر کتیبه تاریخ 699 هجری خوانده می شود. در میانه دو نقش هندسی شش گوش موجود در قسمت پایین این کتیبه سنگی وجود دارد که بر روی آن کلمه " یا محمد " به خط کوفی کنده کاری شده است.هسته مرکزی و وحدت بخش امامزاده محل قبره آن است که در فضایی مربع شکل قرار دارد. این حرم کوچک تنها با یک ورودی به عرض دو متر به داخل راه پیدا می کند و روشنایی آن از دو پنجره کوچک واقع در قسمت های شرقی و غربی حرم تامین  می گردد.  به غیر از بدنه های اصلی که فاقد تزئینات هستند ،  بنا از کاشی های شش ضلعی فیروزه ای رنگ پوشیده است و سقف آن از نقاشی هایی با طرح گل و بوته ، سرو ، بلبل و نقوش اسلیمی تزئین گردیده است و نقوش گوشه های سقف متعلق به اواخر دوره صفویه و قسمت های دیگر به دوره قاجارمربوط می شود که در سال های اخیر بازسازی شده اند. در وجوه شرقی و غربی بنا دو گوشواره وجود دارد که سقف گوشواره ها مقرنسکاری شده و مقرنس دو طرف با هم متفاوت دارد. در دیوار جنوبی مقبره ، محراب قرار دارد که در قسمت بالای آن یک قوس نعل اسبی کار شده و بالای آن تزئیناتی به صورت قطاربندی وجود دارد و در قسمت تیزه آن آیه " نصر من الله و فتح قریب " دیده    می شود.

گنبد بنا مضرس است و پایه آن  ابتدا یک سکوی مستطیل است و پس از یک کثیرالاضلاع و بعد گنبد بر روی آن قرار گرفته است. این سبک گنبد سازی به گونه ای است که از قسمت تحتانی شروع شده و به تدریج  کوچک تر می شود تا به راس گنبد منتهی می شود. اصولا، اینگونه گنبدها به دو نوع تقسیم می شوند ،  بعضی دارای قاعده کثیرالاضلاع هستند و قاعده تعدادی دیگر کوکبی شکل است.

این گنبد با داشتن قاعده کثیرالاضلاع دارای دوازده طبقه است. شش طبقه زیرین آن دارای شکل شلجمی و مضرس مختلط است و از طبقه هفتم تا دوازدهم یعنی شش طبقه بالایی گنبد مستطیل های مقعری هستند که طبقات بالایی گنبد را تشکیل می دهند که تفاوت این گنبد با سایر گنبدهای مضرس یا شلجمی یکدست است. سروک انتهایی گنبد به صورت خیاری شش ضلعی است و این سبک گنبد سازی در شوشتر و این محدوده ، کم نظیر است و بر انتهای این سروک علامت فلزی که سه گوی آهنین شوار بر هم است ، نصب شده است.

گنبد امامزاده دو پوسته از قطعات سنگ تراش ساخته شده که روی آن اندود شده است در پی بازدید از بین دو پوسته گنبد ، بقایای آثار گوشه سازی و آثار تزئینی پرکار پوسته داخلی گنبد مشاهده می شود که می توان نتیجه گرفت که گنبد اصلی تک پوش بوده و پوسته دوم گنبد الحاقی است و در دوره های بعد به بنا اضافه شده است چون از این فرم تزئینی بسیارپرکار و همچنین دو ردیف کتیبه که تناسبات اصلی گنبد را از بخش پاکار تکمیل می کند ، نمی توان به عنوان نمای پنهان یاد کرد.

در دو گوشه ضلع شمالی بنای بقعه دو مناره به صورت قرینه وجود دارند . مناره های کم ارتفاع بنا بر روی یک ستون مدور سنگی از سنگ های تراش ساخته شده است و بر روی آنها اشعار فارسی نقش بسته است . در قسمت  پایه مناره ابتدا یک مکعب مستطیل سنگی قرار دارد پس از آن یک کثیر الاضلاع شش ضلعی که پایه ستون مناره محسوب می شود. بعد از این کثیرالاضلاع یک نیم ستون چسبیده به دیوار بقعه قرار دارد که بر روی آن ستون مدور جزر قرار گرفته است. کاشیکاری های سطح مناره با کاشی های لعابدار منقوش به نقش های لوزی های توپر اجرا شده اند و مربوط به دوره صفویه است.

در قسمت بالای هر دو مناره دو ماذنه فاقد تزئینات ساخته شده است . این مناره ها توسط عباس قلی خان که در زمان نادرشاه و از طرف جانشینان او در سال 1161 هجری قمری حکومت شوشتر را داشته ، ساخته شده است. امامزاده عبدالله شوشتر در تاریخ 20/3/1321 به شماره 364 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد .

گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی 

No tags for this post.