مرگ خاموش ماهیان دریای خزر رقم خورد

دریای خزر یا کاسپین، بزرگترین دریاچه جهان است؛ دریاچه ای که حدود 400 گونه آبزی بومی دارد که مهمترین آنها ماهیان خاویاری و فک خزری است. علاوه بر منابع زنده، دریای خزر از نظر ذخایر نفت و گاز، پس از خلیج فارس و سیبری، مقام سوم را به خود اختصاص داده است؛ دریای خزر بیش از 25 درصد ذخیره نفتی جهان و نیز بیش از 20 هزار چاه فعال و غیر فعال نفت را در اختیار دارد.

به گفته همایون خوشروان، رئیس گروه پژوهشی مدیریت محیط زیست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، «در حال حاضر مهمترین منبع آلودگی خزر رودخانه ولگا است. پس از آن آلودگی های نفتی ناشی از بهره برداری از مخازن نفتی کشور آذربایجان بیشترین سهم در آلودگی های دریای خزر را دارند. پس از آذربایجان، سواحل ایران با رهاسازی آلودگی های حاصل از کشاورزی، پسماندهای شهری و روستایی و ضایعات و زباله ها رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. کشورهای قزاقستان و ترکمنستان در جایگاه بعدی قرار دارند؛ در حال حاضر سهم آلودگی ترکمنستان نسبت به تمام کشورهای دیگر کمتر است اما قزاقستان می‌ تواند مانند آذربایجان آلودگی ‌های نفتی را وارد خزر کند».

براساس الگوی ویژه چرخه آب در دریای خزر، آلودگی های وارد شده از رودخانه ولگا و آلاینده های ناشی از فعالیت های اکتشاف و استخراج نفت کشور آذربایجان، در بخش های میانی و سواحل جنوبی دریای خزر پخش و در رسوبات آن ته نشین می شود. رودخانه های سفیدرود، گرگانرود و زرجوب ایران نیز حجم بالایی از آلاینده های شهری و پساب های صنعتی را حمل کرده و به دریای خزر تخلیه می کنند.

در حال حاضر تجمع نسبتا بالایی از فلزهایی مانند نیکل و کرم در رسوبات دریای خزر یافت شده است؛ میزان این فلزهای سنگین در کبد نود درصد ماهیان خاوریاری، ده برابر بیشتر از استاندارد جهانی است.

از سوی دیگر طبق بررسی ها، سالانه ۱۲۲ هزار و ۳۵۰ تن آلودگی نفتی وارد دریای خزر می‌ شود آلودگی نفتی نیز اثرات مخربی بر حوزه آب خیز دریای خزر وارد می کنند؛ در این میان بیشترین آسیب به ماهیان آلوده به مواد نفتی وارد آمده که بر اقتصاد آسیب می رساند.

به گفته نسطونا قنبری سقرلو، عضو هیات علمی گروه پزشکی اجتماعی و بهداشت نظامی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش، «مطالعات نشان داده است که یک درصد ظرفیت نفتکش ها در هر بار رفت و آمد به دریا نشت می کند. برخی از مواد نفتی پس ازعبور، همراه مواد غذایی در بدن ماهی ها و صدف ها جمع می شوند و گوشت آنها را بد طمع می سازند و زیان زیادی نیز به منبع های پروتئینی وارد می کنند».

از اینرو وقوع فجایع زیست محیطی ناشی از آلودگی های نفتی، پساب های صنعتی و شهری و … در دریای خزر، ضرورت اتخاذ راهکارهای لازم جهت پیشگیری، مقابله و آمادگی ملی و بین المللی در برابر این آلودگی ها را مطالبه می کند.

مهناز زاویه شام اسبی، دانش آموخته دانشکده علوم انسانی دانشگاه علم و فرهنگ طی پژوهشی با دکتر مونا آقا سید جعفر کشفی به این نتیجه رسیده است که هم اکنون عمده ترین آلودگی دریای خزر، آلودگی های نفتی ناشی از بهره برداری و حمل ونقل نفت است.

او بیان کرده است: کشورها به تنهایی قادر به حفظ محیط زیست دریای خزر از آلودگی های نفتی نیستند. از اینرو همکاری های منطقه ای در پرتو تعهدات بین المللی نقش مهمی در این حوزه دارد  بنابراین لازم است امکانات و شرایط اجرایی کردن این تعهدات در سطح ملی و منطقه ای فراهم آید.

او پیشنهاد کرده است که همگام با اینکه بهره برداری از مخازن نفت و حمل و نقل دریایی نفت در دریای خزر افزایش می یابد، برنامه ها و راهکارهای پیشگیری، مقابله و آمادگی کشورهای ساحلی دریای خزر نیز برای مقابله با آلودگی های نفتی در این دریا  تقویت شود.

گزارش: فرزانه صدقی

 

 

No tags for this post.