گفتگو با علی نیک رفتار درباره پیشرفت ها ومشکلات عکاسی فیلم در سینمای ایران

 نیک رفتار بازنشسته تلویزیون با درجه کارشناس ارشد عکاسی است.بااو که دارنده سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر ونیز تندیس جشن خانه سینما برای عکاسی فیلم وعضو شورای مرکزی عکاسان سینمای ایران است درباره آسیب شناسی عکاسی فیلم در سینمای ایران  به صحبت نشسته ایم.

 

ازفضای عکاسی فیلم درتلویزیون وسینمای سالهای ابتدایی دهه 60 بگویید؟

تله فیلم به معناوتعدادامروز ساخته نمی شد وبه تبع امکان تجربه کم بود.درسینما البته سوابق کاری تاثیرداشت امادرگذشته کمتروامروزه بیشتر رابطه بیش ازسابقه وآیین نامه و ضابطه برای ورود به این عرصه تاثیر داشته است.اما مهمترین معضل آن زمان امکان سخت ورود به این رشته وعرصه بود.

از مشکلات و سختیهای عکاسی آن دوره بگویید.

تجهیزات به وفورو دسترسی امروزنبودند.فیلمها با حساسیتهای مختلف برای کاردرشرایط مختلف طراحی و ساخته شده اند.به عنوان مثال فیلم حساسیت بالا برای عکاسی درنورکم یا رسیدن به تصویری با بافت دانه دانه طراحی شده اما این فیلمها در آن شرایط به خاطر جنگ وتحریم، زیاددردسترس نبودند  وبه تبع آن هم انتخابهای ما محدود به گزینه های موجود بود.

ورود،پیشرفت و همه گیرشدن تکنولوژی عکاسی دیجیتال دراین سالها چه فرصتها و تهدیدهایی را پیش روی عکاسان قرارداده؟

در عکاسی دیجیتال فرایند ظهور حذف شده.این خودهم فرصت است و هم تهدید.فرصت است چون به لحاظ هزینه یک مرحله در کار عکاس صرفه جویی می کند و تهدید است چون یک مرحله نظارت عکاس برعکس را کاهش می دهد.همچنین برای دیدن عکس لازم نیست که عکاس حتما عکس را چاپ کندواین خود باز هم فرصت است و هم تهدید.فرصت است چون عکاس زمانی وهزینه ای برای چاپ عکس صرف نمی کند و می تواند در لحظه آنچه را که عکاسی کرده ببیند وتهدید است از آن رو که عکاسان تازه کار در اغلب موارد نهایت تلاش خودرا برای گرفتن بهترین عکس در همان اولین فریم نمی کنند.عکاس چندین فریم وگاه تا دهها و حتی نزدیک به صدفریم عکاسی می کند و بعداازبین گزینه های موجود بهترین را انتحاب می کند اما در زمان عکاسی آنالوگ عکاسان معمولا تلاش داشتند همان اولین فریم بهترین عکسشان باشد.

یکی از آسیبهایی که عکاسی فیلم را دراین روزهاتهدیدمی کند ورود عکاسان ناآشنا به عکاسی فیلم است.کمی دراین باره صحبت کنیم.

من محدودیتی برای ورودعکاسان آتلیه،خبری و… به این عرصه نمی بینم.اما آنچه دراین باره برای عکاس فیلم ضروری است درک درست عکاس از سینماست.اما اکنون عکاسانی دراین عرصه مشغول به کارندکه صرفاًبا تقبل هزینه ای و خریددوربین ویک مجموعه لنز وبه کمک رابطه و آشنایی با تهیه کننده و سایر عوامل تولید امربرشان مشتبه می شود که عکاس فیلم هستند.بارها پیش آمده پس ازاتمام فیلم یا سریالی ازمن یا همکارانم دعوت به عمل آمده وبازیگران نیزمجدداً دعوت شده ولباسهای فیلم را پوشیده اند و گریم شده اند تا چند فریم برای پوستریاسایر مواد تبلیغی فیلم عکاسی شود.به عبارت دیگرازآن همه فریم عکاسی شده توسط عکاس نابلد حتی یک عکس مناسب برای چاپ و تبلیغات نیافته اند.

تا کنون 140 زمینه گوناگون برای عکاسی شناخته شده.قاعدتا Baseهمه آنها عکاسی است ودرنورپردازی و نورسنجی و ترکیب بندی مشترکات فراوانی دارند.اما آنچه عکاس فیلم راازعکاس سایرزمینه ها جدا می کند شناخت و ارتباط عکاس با سینماست.

چراچجنین اتفاقی رخ می دهد؟

چون عکاسی فیلم برای تهیه کننده و کارگردان مهم نیست.به عبارت دیگر چنین افرادی درک وسواد شناخت اهمیت عکاسی فیلم در فروش و تبلیغات فیلم را ندارند.عکاسی فیلم سهم بسیار مهمی در معرفی و فروش و تبلیغات برای فیلم دارد.عکس نماینده فیلم است وقتی مخاطب هنوز چیزی درباره فیلم و داستان و فضای فیلم نمی داند.همچنین آنونس و تیزر،تراکت و بیلبوردوپوستر به نحو غیرقابل تصوری وامدار عکسهایی هستند که در آنها استفاده می شود به شرطی که این عکسها معرف فضاواتمسفر فیلم باشند.همچنین عکسهای فیلم درگزارشهای خبری معرف فیلم هستندوبسیاری ازمردم فیلمهای محبوبشان را با عکسهای آن فیلمها در خاطر دارند.بی توجهی کارگردان یا تهیه کننده به مقوله عکاسی ضربه غیرقابل جبرانی ایست که از جانب تهیه کننده یاکارگردان نابلد و یاهردو به فیلم وارد می شود.

علاوه برتخصص چه فاکتوری را درگرفتن عکس خوب فیلم دخیل می دانید؟

عکاس برای گرفتن عکس خوب بایستی به مقدار خیلی زیاد تحمل داشته باشد.کاراونباید با کار کارگردان و فیلمبردار تداخل ایجاد کند.دوستی با عوامل سازنده یکی از شروط مهم برای موفقیت درکار عکاسی فیلم است و نیز شناخت حسی بازی بازیگر وشناخت از سینما.متاسفانه از عکاسان ناآشنا به عکاسی فیلم و مقوله سینما نمی توان انتظار شناخت سینما و حس بازیگر داشت.تکرار ومرارت یکی از اصول فیلمسازی است.عکاس ناوارد به سینما چیزی درباره این اصول نمی داند.

یکی دیگراز معضلات جدید عکاسی فیلم تفاوت شکلی سالنهای سینمای جدیدباسالنهای قدیمی است.نظرتان دراین باره چیست؟

درپردیسهای سینمایی به علت ساختار معماری متفاوت این سالنهای جدید با سالنهای قدیمی مشکل ویترین سینما بوجود آمده است.ویترین سینما در سالنهای قدیمی یاسالهای دور نقش مهمی در جذب مخاطبین گذری سینما داشتند.اکنون با بیشترشدن تعداد پردیسهای سینمایی این بخش از مخاطبین سینما رامی توان ازدست رفته پنداشت.همزمان در چند سالن فیلمهای متفاوت نمایش داده می شود ونیزدرپردیسها مکانی برای تعبیه ویترین دیده نشده.به عنوان مثال در پردیس آزادی پلاکارد چند فیلم در ال سی دی یا ال ای دی بصورت پیاپی نمایش داده می شودواین امر بیشتر به سردرگمی مخاطب منجر می شود.برای این معضل هم راهکاری وجود دارد.رونمایی از عکسهای فیلم و معرفی فیلم دریک مراسم جداگانه.معتقدم مراسم رونمایی از عکسها ومواجه شدن مردم با عکسهای فیلم تاثیرزیادی بر جلب مخاطب دارد.

چه مقدار عکاس را تابعی ازسایر عوامل فیلم می دانید وچه مقدارپیشروترازعوامل دیگر فیلم؟

همیشه همه چیز دردرست عکاس نیست.گاهی پیش می آید که عکاس در فیلمی قرار می گیرد که همه چیز خوب است:کارگردانی،بازیگری،نورپردازی،طراحی صحنه و لباس و..دراین موارد عکاس باید کارنابلد و کارناآزموده باشد که در چنین فضایی عکس بد بگیرد.عکس فیلم اگراز فیلم جلوترنباشدنباید از آن عقب ترباشد.البته دربرخی موارد عکس این موضوع هم اتفاق می افتد.عکاس فیلم با استفاده از تبحر و تجربه و حس عکسهای بسیارخوبی از یک فیلم متوسط یا ضعیف گرفته وبسیاری ازمردم به خاطر این عکسها جذب فیلم شده اند و بادیدن فیلم متوسط یا زیر متوسط دچار سرخوردگی شده اند.

آیا شبیه سایر زمینه های هنری درایران،حقوق عکاسان فیلم هم رعایت نمی شود؟

دقیقاً همین گونه است.بایستی حقوق عکاس یا حق التصویر او رعایت شود.وقتی ازعکس عکاس درطراحی پوستر،لوگو،پلاکارد،جلد دی وی دی و… استفاده می شود بایستی حقوق معنوی اوبا ذکرنامش و حقوق مادیش با پرداخت حق التصویر به او رعایت گردد.جزدر مواردمعدود ازعکسهای من درپوستر و مواد تبلیغی فیلم استفاده شده بدون اینکه نامی ازعکاس برده شود.

ودرپایان؟

مطالعه سینما،تجربه اندوزی،صبر و دیدن فیلم و عکس خوب راهگشای کار عکاسان جوان است.

 

 

No tags for this post.