یلدای ایرانی در اندیشه جهانی
منوچهر جهانیان -رییس‌دانشکده علوم گردشگری- به مناسبت شب یلدا یادداشتی با عنوان «یلدای ایرانی در اندیشه جهانی» منتشر کرد که متن آن به شرح زیر است:
در سرزمین کهن و باستانی ایران، از دیرباز آیین‌ها، سنت‌ها، رسوم و جشن‌هایی مرسوم بوده که ریشه در فرهنگ، اندیشه و شیوۀ معیشت مردمان این مرزوبوم داشته است. همه آن‌ها نمادی از تمدن و باورهای مردمی است که همواره حافظ و برگزارکننده نیک‌ترین آیین‌ها بوده‌اند. در این آیین‌ها، اسطوره و واقعیت با هم گره خورده است تا انسانی‌ترین باورها و اجتماعی‌ترین سنت‌ها را خلق کند.
شب یلدا هم چون سایر مراسم‌های آیینی ایرانیان، سنتی زیبا و ابداعی بی‌نظیر است که نمادی دیگر از پیوند ایرانی با مظاهر قدرت پروردگار در طبیعت و فرصتی برای گردهمایی، باهم‌بودن و تحکیم روابط خانوادگی، دوستی و صمیمیت است. بهانه‌ای برای گردشگری و شناخت آیین‌های خاص این مراسم در مناطق و نواحی مختلف ایران‌زمین.
امروز همچون گذشته گردشگران صرفاً برای تفریح و سرگرمی و دیدار صرف از ظاهر یک اثر سفر نمی‌کنند. بلکه در تاروپود هر سفری، جوهری از حس نوع‌دوستی و دیگر دوستی، علاقه و تمایلی به کسب شناخت از دیگر فرهنگ‌ها وجود دارد. امروزه گردشگری به‌عنوان یک مقوله فرهنگی و اجتماعی نقش بسزایی در شناخت و معرفی مناطق مختلف و مسیرها و مقاصد در میزبانی مسافران دارد. جاذبه‌های بی‌نظیر فرهنگی، تاریخی و تمدنی، طبیعی و فرهنگ‌عامه مناطق مختلف ایران دربرگیرنده آیین‌ها، سنت‌ها، آداب‌ورسوم در قالب ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی مناطق مختلف ایران‌زمین است که تحولات جامعه مدرن و تغییر سریع پدیده‌ها، مجال اندکی برای دوباره‌دیدن و دوباره‌اندیشیدن باقی می‌گذارد.
اینکه از چه زاویه به فرهنگ و هنر و مراسمات آیینی مناطق و نواحی نگاه شود. طبیعت و امور اجتماعی با چه معیارهای زیباشناختی سنجیده شود. این امر در دنیای امروز نیازمند بازشناسی و نگاه عمیق همراه با شناخت و آگاهی و سیر در اعماق تاریخ است. به باور اهل فرهنگ و هنر، به لحظه¬ها اندیشیدن و به جلوه‌های کوتاه توجه‌داشتن، همۀ آن چیزهایی است که مردمان امروزی در پی آن‌اند که به زندگی بشر روشنی و امید ببخشند.
هنرهای بومی و فرهنگ‌عامه در میان اقوام مختلف می‌توانند در سرشت امروزی و مردمان شهری تأثیر بگذارد و برای لحظاتی مردم شهری را مسحور نشاط و شادابی زندگی مناطق مختلف و احساس بودن با آن‌ها کند. زوایایی که در فرهنگ هر مقصد وجود دارد، جاذبه‌هایی ارزشمند و غیرقابل جایگزین برای آن مقصد خواهد بود و بدون شک تأثیر قابل‌توجهی در جذب گردشگر و توسعۀ گردشگری خواهد داشت.
مراسم شب یلدا به‌عنوان یک رخداد سالیانه باستانی، با تمام جذابیت‌ها و زیبایی‌هایی که دارد، می‌تواند همچون سایر آیین‌های سنتی و مذهبی، وسیله‌ای برای جذب گردشگران فرهنگی باشد. هرچند که امروزه این مراسم در بین ایرانیان با شکوه خاصی همچون گذشته برگزار می‌شود، اما می‌توان آن را با برنامه‌ریزی و بازتاب بیشتری در عرصه جهانی معرفی و مطرح نمود. به‌گونه‌ای که بازدید از این جاذبۀ میراث معنوی، مورد تمایل گردشگران بازارهای هدف قرار گیرد.
بدیهی است که به دلیل قرار گرفتن چنین ایام و مراسماتی، در روزها و ماه‌های مختلف سال، می‌توان از این طریق بر مشکل فصلی‌بودن تقاضای گردشگری فائق آمد.
با توجه به اینکه هر یک از استان‌های کشورمان به فراخور تنوع قومی و فرهنگی، دارای آداب‌ورسوم خاصی جهت برگزاری این آیین باستانی هستند. جشن شب یلدا در هر بخش از کشورمان به شیوه‌ای خاص برگزار می‌شود، فرصت مناسبی برای تشویق هم‌وطنان به سفرهای داخلی در زمستان و بازدید از مراسم ویژۀ اقوام گوناگون در این شب است که می‌تواند منجر به توسعۀ گردشگری داخلی گردد.
لزوم این امر، آشنایی کامل با چگونگی و فلسفه وجودی این مراسم آیینی و همت در استمرار برگزاری این مراسم در بین ایرانیان است.
مراسم شب یلدا همچون سایر آیین‌های تاریخی این مرزوبوم، میراث معنوی همه نسل‌ها در طی قرون و اعصار بوده، حفظ و استمرار این میراث، درواقع منابعی پایدار و تمام‌نشدنی از جاذبه‌های گردشگری برای کشورمان به ارمغان خواهد آورد.
شب یلدا یکی از سنت های زیبای ایرانی است که از گذشته‌های دور به امروز رسیده و در طول گذر زمان دستخوش تغییراتی همانند: حافظ¬خوانی به بهانه فال گرفتن که معمولاً چند غزل از حافظ را می‌خوانند، قصه¬گویی و داستان¬سرایی، بازی‌های محلی، جمع‌شدن کوچک¬ترها در خانه بزرگان خانواده و شب‌نشینی‌های همراه با تعمیق روابط عاطفی و احساسی میان افراد و خانواده و حتی اقوام و خویشان و همسایگان که متأسفانه امروزه در فضای مجازی و نفوذ آن در بین خانواده، این قبیل مراسمات یا بهتر بگویم فرهنگ‌عامه نمودهای خود را کمرنگ‌تر نمایان می¬سازد.
سنت‌هایی که در این شب آیینی به اجرا گذاشته می‌شود اعم از گردهم‌آمدن‌ها، خوراکی‌های مخصوص شب یلدا، روایت داستان، شب‌زنده‌داری و … را می‌توان در سطحی گسترده‌تر و در عین حفظ اصالت، به صورتی برنامه‌ریزی‌شده و جذاب‌تر برگزار کرد.
برنامه‌ریزی در جهت برگزاری یکپارچه و هم‌زمان این مراسم در تمام استان‌های کشور از جانب سازمان متولی گردشگری و بازتاب رسانه‌ای و پخش زنده و هم‌زمان از طریق رسانه ملی گام‌های استواری جهت معرفی و شناساندن این آیین به مردم خواهد بود.
از دیگر سو معرفی این مراسم از طریق اینترنت، همراه با عکس‌ها و فیلم‌های جذاب از نمایش این مراسم به زبان‌های خارجی می‌تواند مردم سایر کشورها با فرهنگ‌های متفاوت را با آیین کهن ایرانی آشنا کند و با بزرگداشت این‌گونه مراسمات و فرهنگ‌عامه به‌نوعی از هیاهوی زندگی شهری و فضای مجازی با فضای حقیقی و واقعی یک رابطه عاطفی و احساسی برقرار نمود و مهم‌تر از آن فرهنگ‌عامه را که تبلور هویت و اعتقادات دینی و ملی ما ایرانیان است، حفظ و حراست کرد.
در این رهگذر همه ما مسئول و تأثیرگذار هستیم. حفظ آداب‌ورسوم و سنن کهن ایرانی وظیفه تمام افرادی است که به این مرزوبوم دلبستگی و تعلق‌خاطر دارند. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با همراهی سایر دستگاه‌های فرهنگی ازجمله دفتر منطقه‌ای یونسکو در این زمینه می‌توانند نقش تأثیرگذاری در معرفی یلدای ایرانی به سایر مردمان جهان و ثبت جهانی در فهرست آثار میراث فرهنگی جهان همت گمارند.
باید توجه داشت که توسعۀ گردشگری از طریق توسعه و ترویج آداب‌ورسوم نه‌تنها به بخش اقتصادی و اشتغال‌زایی کمک می‌کند؛ بلکه در حفظ تاریخ و تمدن و فرهنگ کهن این مرز پرگهر نیز نقش بسزایی خواهد داشت.
No tags for this post.
