زیست بوم نوآوری کشور نیازمند بازبینی است

از آنجا که، ماهیت صندوق نوآوری و شکوفایی اینگونه است که باید در چارچوب قوانین بالادستی فعالیت کند، در ابتدای کار این صندوق، اعمال سیاست‌های خاص از سوی نهادهای مختلف چالش هایی را در این حوزه ایجاد کرد به گونه ای که عده ای از کارشناسان و فعالان معتقد به وجود موازی کاری در این حوزه هستند.

از سوی دیگر، رشد و ایجاد شرکت های دانش بنیان بدون وجود نظارت بر وضعیت و فعالیت آنها و عملکرد نامناسب معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سیاستگذاری ها و اقدامات حمایتی و نظارتی از جمله مشکلاتی است که موجب نارضایتی برخی از شرکت های دانش بنیان شده است.

بسیاری از شرکت های دانش بنیان معتقدند که این شرکت ها برای فعالیت و حیات خود فقط به دریافت تسهیلات 4 درصدی احتیاج ندارند. بلکه به پیگیری های معاونت و حمایت های معنوی احتیاج دارند که دست شرکت ها را در دست سرمایه گذاران بگذارد. این بدان معناست که شرکت های دانش بنیان دیگر در صف رایزنی و جلب توجه سرمایه گذار معطل نشوند و به پشتوانه نهادی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به راحتی این مرحله را پشت سر بگذارند.

مشکل دیگری که این شرکت ها با آن مواجه هستند ناشناخته بودن فعالیت های برخی از آنهاست. به گونه ای که معتقدند سازمان صدا و سیما می تواند با حمایت از شرکت های دانش بنیان و معرفی عملکرد و تولیدات آنها نقش مهمی در موفقیت این شرکت ها ایفا کند.

چراکه، گاهی شاهد آن هستیم که به دلیل عدم معرفی صحیح، این شرکت ها ناشناس می مانند و همین امر در دراز مدت موجب شکست آنها می شود. بنابراین، صدا و سیما به عنوان یک رسانه سراسری با پوشش خبری مناسب نقش مهمی در این حوزه ایفا می کند که هماهنگی های لازم برای وقوع چنین اتفاقی هم قطعا بر عهده نهادی مانند معاونت علمی و فناوری است.

البته باید توجه داشته باشیم که این موضوع با بحث تبلیغات متفاوت است. صدا و سیما می تواند با ساخت برنامه هایی در راستای معرفی شرکت های دانش بنیان دیدگاه جامعه را نسبت به فعالیت های این چنینی به کلی تغییر دهد. واقعیت این است که بسیاری از محصولات و ایده ها می توانند مشکلات کشور را مرتفع کنند، اما به دلیل ناشناخته ماندن در همان مراحل اولیه شکست می خورند. بنابراین، با یکسری پیگیری های تخصصی هم به اقتصاد کشور و هم به حیات شرکت های دانش بنیان کمک بزرگی خواهد شد.

معضل دیگری که در این حوزه وجود دارد پیوند میان صنعت و دانشگاه است. حمایت از دانشجویانی که به دلیل در اختیار داشتن دانش فنی اقدام به ایجاد شرکت های دانش بنیان کرده اند و اختراعی را به ثبت رسانده اند و همچنین در حوزه تولیدات داخلی فعالیت می کنند موضوع ارزشمندی است.

از این رو، نباید اجازه دهیم حلقه واسط بین این شرکت ها و دانشگاه ها از بین برود. باید دانش را به ثروت تبدیل و مجددا از این ثروت دانش جدیدی در دانشگاه ها ایجاد شود که این مهم بر عهده معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.

در میان چالش هایی که شرکت های دانش بنیان با آن مواجه هستند صندوق نوآوری و شکوفایی هم می تواند با ارائه تسهیلات به شرکت ها و بررسی نتیجه و اثر تسهیلات نقش اساسی در کمک به این شرکت ها ایفا کند.

به عنوان مثال، تسهیلاتی از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی برای بازارهای صادراتی و شرکت در نمایشگاه ها به شرکت ها ارائه می شود. اما گاهی می بینیم که شرکت هایی که با کمک این تسهیلات سفر می کنند، بدون هیچ دستاوردی و بدون اینکه نیازهای کشور مقصد را در حوزه فعالیت های خود شناسایی کنند و یا اتفاق مهمی در این حوزه صورت دهند، به کشور بازمی گردند.

اینها همه ضعف های حوزه سیاستگذاری است و اینکه در راستای حمایت از شرکت های دانش بنیان همه نهادهای مربوطه یک فعالیت انجام می دهند. معطوف شدن بر این موازی کاری ها نهادهای مربوطه را از سایر فعالیت هایی که بسیار ضروری است بازمی دارد که این مهم باعث بروز مشکلاتی برای شرکت های دانش بنیان شده است.

موازی کاری در زیست بوم نوآوری کشور اتفاق نیفتاده است

این در حالیست که معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی در گفتگو با سیناپرس، با بیان اینکه موازی کاری و دوباره کاری در این حوزه صورت نگرفته است، گفت: زیست بوم نوآوری و فناوری در هر کشوری از جمله ایران نیازمند وجود نهادها و سازمان هایی است که هرکدامشان نقش متفاوتی بر عهده داشته و باری از دوش این اکوسیستم برمی دارند. هر زیست بومی نیازمند نهادهای سیاستگذاری، هدایت، نظارت و قانونگذاری است که این نهادها در ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی، وزارت علوم، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هستند و جهت گیری ها را مشخص می کنند.

سیاوش ملکی فر تصریح کرد: از سوی دیگر، شرکت های دانش بنیان، شرکت های کوچک و متوسط، دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و بانک ها و صندوق نوآوری هرکدام یک مسوولیتی برعهده دارند. در این میان صندوق هم بنابر هدفی که در ابتدا برای تاسیس آن در نظر گرفته شده مسوولیت تامین مالی شرکت های دانش بنیان در این اکوسیستم را بر عهده دارد. بنابراین، با همین تعریف ها مشخص می شود که هیچ گونه موازی کاری در این حوزه وجود ندارد، چراکه معاونت یک نهاد سیاستگذار و صندوق یک نهاد تامین مالی است.

وی عنوان کرد: ضمن اینکه وظیفه صندوق حمایت از شرکت های دانش بنیان است اما، یک مجموعه قبل از اینکه دانش بنیان شود نیز به حمایت هایی نیاز دارد. بنابراین، نهادهایی مانند دانشگاه ها و پژوهشگاه ها با ارائه گرنت ها و کمک های بلاعوض و معاونت علمی با حمایت های مالی خود شرکت های غیر دانش بنیان و یا شرکت قبل از دانش بنیان شدنشان را حمایت می کنند. در اینجاست که عده ای معتقدند موازی کاری و دوباره کاری وجود دارد در حالی که اگر با دقت به این موضوع نگاه کنیم متوجه خواهیم شد این ادعا صحت ندارد. در قانون تشکیل هر دو نهاد به روشنی تکالیف و وظایف آنها مشخص شده است.

ملکی فر با غیر منطقی بودن تعبیر رشد قارچ گونه که برای شرکت های دانش بنیان استفاده می شود، گفت: اگر نمودار تغییر و تحولات تاریخی شرکت های دانش بنیان را از بدو تصویب قانون دانش بنیان در سال 89 تا کنون بررسی کنیم رشد قارچ گونه دیده نمی شود. در حال حاضر بیش از چهار هزار و 500 شرکت دانش بنیان در حوزه های مختلف فناوری در کشور فعالیت می کنند. این در حالیست که قانونگذاران در این حوزه در اواخر دهه 80 تصورشان بر این بود که در سال 1404 چیزی در حدود 50 هزار شرکت دانش بنیان خواهیم داشت و این برازنده کشوری با 80 میلیون جمعیت خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه تصور نمی کنم این رشد قارچ گونه است، بلکه برعکس ما هنوز به آن نقطه مطلوب نرسیدیم و با عدد واقعی و متناسب با صنعت کشور فاصله داریم، اظهار کرد: در این حوزه دو نوع شرکت دانش بنیان وجود دارد، شرکت های دانش بنیان که عمر زیادی از شکل گیری آنها نمی گذرد و شرکت های تولیدی که به مرحله بازدهی و سود اقتصادی رسیده و وارد بورس شده اند. شرکت های دانش بنیان چرخه عمر دارند، متولد می شوند و به رشد و بلوغ می رسند، از این رو، همه آنها به لحاظ اقتصادی متکی به خود نیستند و نیاز به حمایت دارند.

ملکی فر ادامه داد: از سوی دیگر، شرکتی که هنوز فعالیت اقتصادی خود را آغاز نکرده را نمی توان شکست خورده تلقی کرد. البته شرایط اقتصادی کشور، نوسانات ارزی و تحریم ها همه حوزه را تحت الشعاع قرار داده و شرکت هایی هم هستند که در این میان شکست می خورند اما، همه تسهیلات با نظارت کامل و به صورت مرحله ای بنابر فعالیت های شرکت ها به آنها پرداخت می شود. تزریق تسهیلات و بازپرداخت آن با نظارت خوبی در حال انجام است و اگر در این میان شکستی اتفاق بیفتد امری طبیعی است و نباید صندوق و عملکرد آن زیر سوال برود؟

در هرحال، واضح و بدیهی است که وجود نهادی برای ارائه حمایت مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور امری ضروری است اما انتقادها به عملکرد معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و موازی کاری‌هایی که بین نهادهای مربوطه در این زمینه صورت می‌گیرد نیز موضوعی است که نباید نادیده گرفته شود. نکته دیگر این است که باید بازوی قوی نظارتی بر فعالیت های شرکت های دانش بنیان وجود داشته باشد تا با حمایت های معنوی در کنار حمایت های مادی از ورشکسته شدن آنها جلوگیری شود.

گفتگو: هانیه حقیقی

 

No tags for this post.