کشف چیستی «مفهوم پردازی عدالت رسانه‌ای»

از این رو، بررسی پژوهش های صورت گرفته در این خصوص در جهت کشف چیستی «مفهوم پردازی عدالت رسانه‌ای» ضروری به نظر می رسد.

موضوع عدالت از دیرباز جزو مهمترین دغدغه های بشر و ادیان الهی بوده است؛ به گونه ای که می توان تحقق قسط و عدل را از بزرگترین اهداف بعثت پیامبران و تشریع ادیان الهی به شمار آورد.

عدالت فضیلتی است که تحول در جان آدمی و جوامع بشری منوط به آن است. این فضیلت در وجود انسان، به عنوان فرد، استقامت و اعتدال را می آفریند و در جوامع بشری نیز مولد استقامت و آزادی است.

فقدان عدالت در جامعه باعث پیدایش تبعیض، ستم و فساد و فقدان وفاق عمومی می شود و در نتیجه جامعه سالم تبدیل به جامعه ای مبتنی بر نابرابری، تبعیض، بی عدالتی و ناهمگون می شود.

بدین ترتیب، می توان اذعان کرد که عدل و قسط، اصلی است که جامعه بشری را زندگانی و معنا می بخشد و بسان آبی می ماند که درخت وجود انسانی و وجود جمعی  را آبیاری می کند.

مفهوم شناسی عدالت همچون خود عدالت از دیربازموضوعی مورد توجه و میدان دارمباحثی اساسی بوده، زیرا این مفهوم  و  مصداق  آن،  پیوسته دغدغه  آدمیان، هدفی در  زندگی و  روشی برای تحقق  آرمان ها و مطلوب هایشان بوده است.

بدون روشن شدن مفهوم عدالت، مراد از آن و حد و مرزهایش و مسیر دنبال کردن عدالت به عنوان امری راهبردی مشخص نخواهد شد.

«عدالت» در لغت، اصلی است که بر حد وسط میان افراط و تفریط و راست و مستقیم دلالت می کند و برمبنای این اصل، در معانی متعددی آمده است.

مجموعا چهار معنی و یا چهار استعمال موزون بودن، تساوی، رعایت حقوق افراد و رعایت استحقاق ها برای کلمه «عدالت »وجود دارد.

وجود رسانه های متعدد در جهان بزرگترین ابزار برای جهت دهی به افکار عمومی است و این مساله تا آنجا پیشرفته است که عصر معاصر را «عصر رسانه ها»می نامند. در دنیای امروز شاهد تغییراتی در  تعریف معانی عبارات  هستیم آن هم در  میان مردمی که  از  نظر  اطلاعات و دانش از تمامی انسان ها یا عصرهای مختلف پیشی گرفته اند و شرایط به گونه ای است که تغییراتی جدید در ذائقه و برداشت های مردم از موضوعات پیرامون ایشان دیده می شود که یکی از دلایل آن را می توان نقش رسانه ها درشکل دهی به افکار و اطلاعات و رویه زندگی مردم دانست.

می توان گفت رسانه ها در ساختن سرنوشت و جامعه و تاریخ نقشی اساسی یافته اند. با پذیرش این نکته که رسانه ها نقشی کلیدی در اندیشه ها و سبک زندگی و برداشت های خُرد و کلان سیاسی و اجتماعی جامعه دارند.

 نخستین موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد رعایت عدالت در بطن رسانه ها در محورهای مختلف سیاست گذاری و عملیاتی است چرا که، عدالت به عنوان بزرگترین دغدغه اجتماعی جایگاهی ویژه داشته به همین سبب رسانه ها به عنوان یکی ازاساسی ترین ارکان اطلاع رسانی نیازمند جلب اعتماد عمومی از طریق رعایت این مطالبه اجتماعی هستند.

از آنجا که عدالت ریشه در فطرت انسان ها دارد و همه آنها به دنبال مشخص کردن حق و حقیقت هستند حرکت رسانه ها بر مدار بازنمایی حقایق به صورت شفاف می تواند به درستی از سوی مخاطبان پذیرفته شده و مورد توجه قرارگیرد.

 در چند دهه اخیر به موازات تحولات اجتماعی و فناوری در حوزه ارتباطات و اطلاعات، مفهوم عدالت در رسانه نیزمطرح شده است و با وجود عمر کوتاه خود، سایرحوزه های عدالت را  تحت  الشعاع  خود  قرار داده  است.  از  طرفی رسانه  با  امکان  جابه جایی اهم  و  مهم(برجسته سازی) می تواند بر اولویت های جامعه تأثیر بگذارد و سمت و سوی سیاست های حکومتی را تغییر دهد.

این دو مساله زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانیم استفاده نامطلوب از رسانه، می تواند منجر به تعمیق بی عدالتی و نبود توازن در کشور  شود و  به تعبیر روشن تر جایگاه حق و باطل را در  جامعه جابجا کند.

اتفاقی که به برداشت های مختلف و بعضا بسیار متفاوت و حتی متضاد از مفهوم عدالت در رسانه منجر شده و مهمترین و یا حداقل اولین عامل آن را می توان عدم ورود محافل آکادمیک(دانشگاه، حوزه و …) به این عرصه و نبود ادبیات علمی کافی در این باره قلمداد کرد.

پیرو اهمیت این موضوع، در پژوهشی تحت عنوان «مفهوم پردازی عدالت رسانه ای» که توسط میثم یعقوبی سلماسی دانشجوی دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره تالیف شده است، محقق با روش تحلیل مضمون مصاحبه با 24 نفر از کارشناسان به دنبال پاسخ به سوال اصلی خود یعنی «چیستی عدالت رسانه ای» است.

اهم نتایج این پژوهش را می توان دست یافتن به 6 تعریف (رویکرد) از مفهوم عدالت رسانه ای ذیل عناوین «عدالت رسانه ای از منظر مصرف کنندگان و کارگزاران رسانه ها»، «تعریف عدالت رسانه ای ذیل شبکه ملی اطلاعات»، «عدالت رسانه ای به مثابه عدالت در کارکردهای رسانه»، «عدالت رسانه ای از فرستنده تا گیرنده پیام»، «چیستی عدالت رسانه ای در قالب الگوریتم تحلیل موقعیت مساله در عدالت پژوهی» و «عدالت رسانه ای و تعادل بخشی اجتماعی» دانست که هر کدام از زاویه ای متفاوت به این موضوع پرداخته اند. از طرفی از آنجا که دو موضوع دسترسی و محتوایی که رسانه منتشر می کند مورد توجه اکثر مصاحبه شوندگان بوده، در بخشی از این پژوهش به صورت مشروح به تبیین این دو بعد عدالت رسانه ای نیز پرداخته شده است.

No tags for this post.