زمان؛ حلقه مفقوده پیش‌بینی زمین‌لرزه
او دوران تحصیل ابتدایی و دبیرستان خود را در زادگاهش گذرانده است. او سال 1359 دیپلم خود در رشته ریاضی و فیزیک را اخذ کرد و با توجه به انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها از اردیبهشت 1360 به مدت دو سال خدمت سربازی رفت. پس از آن تابستان 1362 برای طی دوره آموزشی سد و بند خاکی در جهاد سازندگی، عازم تهران شد. او در همین سال، در نخستین آزمون سراسری پس از انقلاب فرهنگی در مقطع کارشناسی رشته زمین‌شناسی دانشگاه تهران پذیرفته شد. او تیر ماه سال 1366 موفق به اخذ مدرک کارشناسی خود شد و دوره کارشناسی ارشدش را از بهمن سال 1367، درگرایش زمین‌ساخت (تکتونیک) دانشگاه تربیت معلم تهران آغاز کرد و در بهمن سال 1370 نیز این مقطع تحصیلی را به پایان رساند.
میرزایی در اسفند 1372 برای تحصیل در مقطع دکتری زلزله‌شناسی، عازم کشور چین شد و به مدت چهار سال در پکن علم زلزله‌شناسی را در انستیتو ژئوفیزیک سازمان زلزله‌شناسی چین آموخت. او با توجه به نیاز کشور، در زمینه زلزله‌شناسی مهندسی تحصیل و رساله دکتری خود را به "پهنه‌بندی زمین‌لرزه‌ای ایران" اختصاص داد. سپس با پایان دوره دکتری، در اسفند سال1376 به ایران برگشت و از فروردین ماه سال 1377 به عنوان عضو هیات علمی با مرتبه استادیاری در موسسه ژئوفیزیک مشغول به کار شد. او اکنون با مرتبه استادی در گروه زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مشغول به خدمت است.
عمده فعالیت و علاقه‌مندی او انجام مطالعه پیرامون زلزله‌شناسی مهندسی (برآورد خطر زمین‌لرزه؛ پهنه‌بندی و ریز‌پهنه‌بندی) و لرزه‌زمین‌ساخت است. او پیش از اعزام، از خرداد 1370 تا اسفند 1372 به عنوان مربی در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مشغول به کار بود.
رییس مرکز لرزه‌نگاری کشوری، مدیر گروه آموزشی فیزیک زمین و رییس بخش پژوهشی زلزله‌شناسی از جمله مسوولیت‌های اجرایی او در موسسه ژئوفیزیک است. او همچنین در انجمن ژئوفیزیک ایران به مدت 5 سال به عنوان رییس هیات مدیره در خدمت جامعه ژئوفیزیک بودهاست. انتشار دو کتاب و چاپ بیش از 60 مقاله علمی-پژوهشی در نشریات معتبر بین‌المللی و داخلی، حاصل کارهای پژوهشی او است.
در ادامه گفت وگوی سیناپرس با دکتر نوربخش میرزایی، رییس بخش زلزله‌شناسی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران را بخوانید:
چرا رشته زلزله‌شناسی از اهمیت زیادی برخوردار است؟ در این بین زلزله شناسان چه نقشی می توانند داشته باشند؟
بی تردید یکی از مهمترین هدف‌های علوم مختلف شناخت فرآیندها و پدیده‌هایی است که به روی زندگی و زیستگاه انسان‌ها تاثیر می‌گذارند. زمین‌لرزه‌ها از جمله پدیده‌هایی هستند که به طور عمده در اثر فرآیندهای زمین‌ساختی روی می‌دهند و می‌توانند اثرهای ویرانگری بر جامعه انسانی داشته باشند. تلفات انسانی، خسارت‌های مالی و اثرهای اجتماعی ناشی از زمین‌لرزه‌های بزرگ و متوسط، در بسیاری از کشورهای دنیا و از جمله کشور ما چشمگیر بوده است. زلزله‌شناسان با مطالعه فرآیندهایی که منجر به رویداد زمین‌لرزه می‌شوند و شناخت ویژگی زمین‌لرزه‌ها در نواحی زمین‌ساختی مختلف، می‌توانند نقش برجسته‌ای در ایمن سازی جوامع انسانی در مقابل اثرهای نامطلوب زمین‌لرزه‌ها داشته باشند.
زیبایی‌ها و جذابیت های این رشته کدامند؟
علاوه بر ایمن‌سازی جامعه در مقابل خطر زمین‌لرزه، زلزله‌شناسی نقش برجسته‌ای در دانش ما از ساختار زمین، تاریخچه تحولی آن و بررسی فعل و انفعالات زمین‌ساختی دارد؛ به نظر می‌رسد، این ویژگی زلزله‌شناسی، برای هر علاقه‌مند به علوم زمین، انگیزه و جاذبه لازم برای انتخاب آن به عنوان رشته تخصصی را فراهم می‌کند.
هم اکنون متخصصان و کارشناسان این رشته با کدام چالش‌ها و مشکل‌ها روبرو هستند؟
کمبود بودجه‌های پژوهشی از مشکل های همیشگی متخصصان و کارشناسان این حوزه است. بدیهی است چنانچه بودجه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها و مرکز پژوهشی افزایش یابد، شاهد پیشرفت بیشتر و دستاوردهای مهمتری خواهیم بود. در خارج از محیط‌های دانشگاهی و پژوهشی هم منابع مالی قابل توجهی از اعتبارات ملی و استانی صرف مطالعات زلزله‌شناسی، به ویژه زلزله‌شناسی مهندسی، برای مطالعات زیربنایی مانند تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی و ریز‌پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه می‌شود. متاسفانه، بخش عمده این اعتبارات را شبه زلزله‌شناسان (آنهایی که تخصص زلزله‌شناسی ندارند اما نقش زلزله‌شناس را بازی می‌کنند) هدر می‌دهند. اگر بامدیریت هوشمندانه، این اعتبارات در اختیار زلزله شناسان قرار گیرد و دست شبه زلزله شناسان از این عرصه ( به ویژه در پروژههای ملی و استانی) کوتاه شود، هم هدر رفت سرمایه‌ها را نخواهیم داشت و هم جامعه زلزله‌شناسی می‌تواند با انجام پروژههای ملی و استانی، درآمد حاصل را صرف پژوهش‌های بنیادی و توسعه علم زلزله‌شناسی کند.
یکی از مباحثی که امروزه خیلی مورد توجه مردم قرار دارد زمان وقوع زلزله است، با توجه به اینکه شما چندین سال در این حوزه فعالیت داشته‌اید آیا در حال حاضر زمان وقوع زلزله قابل پیش بینی است؟
با توجه به پیشرفت‌هایی که اکنون در علم زلزله‌شناسی صورت گرفته است، تخمین قابل قبول از مکان و بیشینه بزرگی زمین‌لرزه‌های آینده امکان‌پذیر است اما تا فراهم شدن امکان تخمین-تعیین زمان رویداد زمین‌لرزه‌ها مسیر طولانی در پیش است. در حال حاضر، زمان رویداد زمین‌لرزه حلقه مفقوده پیش‌بینی زمین‌لرزه است.
هم اکنون جایگاه رشته زلزله‌شناسی در ایران را نسبت به سایر کشورهای پیشرو چگونه ارزیابی می کنید؟ چقدر نسبت به کشورهای پیشرو عقب هستیم؟ آیا توانسته ایم به جایگاه مطلوبی دست پیدا کنیم؟
زلزله‌خیزی ایران‌زمین و موقعیت ویژه آن در یکی از مهمترین کمربند‌های زلزله‌خیز دنیا موجب شده است که زلزله‌شناسان برجسته‌ای از کشورهای مختلف، از گذشته تا به حال، توجه خاصی به مطالعات زلزله‌شناسی در ایران داشته باشند. مراودات علمی در این زمینه، بی تردید موجب رشد دانش زلزله‌شناسی در ایران شده است. پس از زمین‌لرزه ویرانگر رودبار-منجیل در سال 1369 به توسعه مطالعات زلزله‌شناسی و تربیت زلزله‌شناسان بیشتر برای کشور همت گمارده شد. با اعزام تعداد قابل توجهی از دانشجویان به خارج از کشوربرای تحصیل در مقطع دکتری زلزله‌شناسی و بازگشت آنها بعد از اخذ دکترا، تعداد متخصصان زلزله‌شناسی افزایش قابل توجهی یافت، به گونه‌ای که از سال 1379 دوره آموزشی-پژوهشی زلزله‌شناسی در مقطع دکتری در داخل کشور راه‌اندازی شد. از نظر آماری شمار دانش‌آموخته‌های مقطع کارشناسی ارشد و دکتری زلزله‌شناسی قابل توجه است. از نظر کیفی هم نسبت به سرمایه‌گذاری انجام شده، سطح علمی دانش آموختگان خوب است، اگرچه قابلیت پیشرفت بیشتری هم در صورت حمایت‌های لازم وجود دارد.
گفت و گو: فرزانه صدقی
No tags for this post.
