آزادی رسانه ای و استقلال رسانه ای دو مفهوم متمایز از یکدیگرند

این اقدام پیرو قطعنامه مصوب همایش عمومی یونسکو در سال ۱۹۹۱ میلادی تحت عنوان «ارتقای آزادی مطبوعات در دنیا» صورت گرفت.

یکی از بدیهی ترین حقوق انسان ها حق آزادی اندیشه و بیان است که ایجاد و حمایت از زمینه‌های مناسب برای وجود آن، به منظور بیان نیازهای سازنده بشری، کمک به تبادل افکار به وسیله رسانه‌های جمعی و عمومی از دیرباز تا کنون وظیفه همه حکومت ها بوده است.

البته نکته مهم این است که تعریف مشخصی از این مقوله وجود نداشته و در طول تاریخ همواره این مفهوم در هر کشور و در هر دوره ای متناسب با شرایط سیاسی آن کشور تعریف می شده است. بنابراین، وقتی ادعا می کنیم در کشوری آزادی بیان وجود دارد ممکن است حدود و حدود و شرایط مورد نظر در یک کشور دیگر به هیچ وجه به معنای آزادی تلقی نشود.

همواره یکسری قوانین و ارزشهای حاکم بر جامعه و نظام سیاسی وجود دارد که محدودیت هایی برای آن تعریف می شود و صد البته که آزادی بیان در کنار این محدودیت معنا پیدا می کند.

بنابراین، اغلب کارشناسان علم ارتباطات معتقدند آزادی رسانه ها باید در هر کشوری متناسب با نظام سیاسی آن کشور در نظر گرفته شود چراکه، اساسا آزادی بر مبنای نظام سیاسی در هر کشوری تعریف می شود.

بر اساس این تعریف نباید انتظار داشته باشیم که دقیقا همان آزادی رسانه ای که در کشورهای غربی اعمال می شود بدون هیچ تغییری در کشور ما و سایر کشورهای جهان سوم هم پیاده شود.

موضوع اساسی دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که بحث استقلال رسانه ها و آزادی رسانه دو بحث متفاوت است که به هیچ وجه نباید با یکدیگر مخلوط شوند.

درکشور ما به دلایل مختلف از جمله تیراژ پایین رسانه ها، وجود احزاب حزبی و سیاسی گوناگون که اقدام به راه اندازی رسانه برای بیان افکار و عقاید خود کرده اند و… به هیچ وجه استقلال رسانه ای وجود ندارد.

البته این تنها مختص کشور ما نیست و به این دلیل که در همه جای دنیا رسانه ها از یک حزب، ایدئولوژی و تفکر خاصی حمایت می کنند می توان اینگونه نتیجه گرفت که اصولا استقلال رسانه ای مقوله ای عینی نیست. چراکه، منظور از استقلال رسانه عدم وجود هرگونه مانعی است که جلوی فعالیت مستقل تحریریه را بگیرد که چنین چیزی به هیچ وجه وجود ندارد، به بیان دیگر مالکان رسانه ها خودشان چنین چیزی را نمی خواهند.

اما آزادی رسانه ای موضوع دیگری است که جای بحث دارد. همواره یکسری قوانین و ارزشهای حاکم بر جامعه و نظام سیاسی وجود دارد که محدودیت هایی برای آن تعریف می شود و صد البته که آزادی بیان در کنار این محدودیت معنا پیدا می کند.

از سوی دیگر، خط قرمزهای رسانه ای نیز که در همه دوره ها و در تمامی جوامع مطرح بوده است، نیز همین معنا را به ذهن متبادر می کند.

بنابراین نمی توان اینگونه ادعا کرد که آزادی بیان و آزادی رسانه در جوامع وجود ندارد. از این رو که هر رسانه و هر فردی با توجه به ارزشهای حاکم بر جامعه خود حدی از آزادی بیان را در اختیار دارد که می تواند با توجه به عدم ورود به خط قرمزها برای بیان افکار و نظرات خود از آنها استفاده کند.

*هانیه حقیقی_کارشناس ارشد ارتباطات

No tags for this post.