جهان در انتظار بازگشت بیماری‌های قرن 19

هر ساله ۷۰۰ هزار نفر در سراسر جهان به علت عفونت مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌میرند. سالیانه تنها در ایالات متحده و اروپا حداقل ۵۰ هزار نفر به این دلیل کشته می‌شوند.

اخیرا انگلیسی ها در مطالعه‌ای پیش‌بینی کرده اند که بیماری‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک تا سال ۲۰۵۰ می‌تواند ۱۰ میلیون نفر را در سراسر جهان به کام مرگ بکشاند و هزینه حدود ۱۰۰ تریلیون دلار روی دست دولت‌ها بگذارد. مدل‌ها نشان می‌دهد که آسیا و آفریقا آسیب‌پذیرترین مناطق جهان هستند که به ترتیب ۴.۷ میلیون و ۴.۱ میلیون مورد مرگ در آنها به ثبت خواهد رسید.

احتمالاعفونت‌هایی مانند سل، مالاریا و آنهایی که بر اثر باکتری "ای.کولی"(E.coli) ایجاد می‌شوند بیشترین تاثیر را بر جمعیت جهانی داشته باشند.

دکتر بیژن صدری زاده، متخصص بیماری های عفونی در این خصوص به سیناپرس گفت: در بین بیماری های عفونی و واگیر دار به ترتیب آبله، طاعون، تیفوس، وبا، تب زرد و تب راجعه که معروف به بیماری های قرنطینه ای هستند، طی سال ها عامل مرگ و میر زیادی از جامعه بشری به حساب می آیند.

این پزشک و کارشناس معتمد ایران و سازمان بهداشت جهانی افزود: این بیماری ها پیش از پیدایش واکسن و آنتی بیوتیک ها تا اواسط قرن 20 تلفات جانی بسیار زیادی ایجاد می کردند. چه بسا بسیاری از دانشمندان به نام بر اثر ابتلا به این بیماری جان خودشان را از دست داده اند. مثلا پروین اعتصامی به علت ابتلا به بیماری حصبه جان خود را از دست داده است.

عضو افتخاری فرهنگستان علوم پزشکی ایران ادامه داد: با پیدایش آنتی بیوتیک ها و واکسن ها، بهبود شرایط زندگی، بهبود وضع بهداشت محیط، تامین آب آشامیدنی سالم، دفع بهداشتی فضولات و برنامه های موفق مبارزه با حشره ها، بسیاری از بیماری های عفونی و واگیر دار راه درمان موثری پیدا کرده‌اند.

مشاور رییس فرهنگستان علوم پزشکی کشور در امور بهداشتی و بین المللی خاطرنشان کرد: ظهور نخستین واکسن ها برای پیشگیری از 6 بیماری عفونی دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، سرخک، سل و فلج اطفال بودند که در برنامه ایمن سازی کشورها گسترش پیدا کردند. نتیجه این کار موجب شد که از بین این شش بیماری، کزاز نوزادان در بسیاری از کشورهای دنیا به مرحله حذف برسد. دیفتری، سیاه سرفه عملا به ندرت دیده می شود اما بیماری سل به علت اینکه واکسن ب ث ژ چندان پیشگیری کننده نیست، همچنان ادامه دارد. 

وی اظهارداشت: پس از آن واکسن سرخک پیدا شد که آن هم جزو برنامه های ایمن سازی کشورها از جمله ایران در آمد. بیش از 30 سال است که واکسن سرخک در ایران مورد استفاده قرار می گیرد. پس از آن واکسن هپاتیت B ظهور پیدا کرد. در کشور ما نزدیک به 20 سال است که مورد استفاده قرار می گیرد. واکسن هموفیلوس آنفلوآنزا نوع B نیز برای پیشگیری از مننژیت و ذات الریه نیز در برنامه ایمن سازی کشور وارد شده است. واکسن های جدید پنوموکوک( مهمترین عامل ذات الریه) و روتاویروس (Rotavirus) (شایع‌ترین علت اسهال و بی ‌آبی شدید بدن نوزادان و کودکان) نیز مورد تایید قرار گرفته اند.

صدری زاده با تاکید بر نقش مهم آنتی بیوتیک ها و واکسن ها در ریشه کنی بیماری های عفونی گفت:هرچند بیماری های واگیر دار یا عفونی مشکل مهمی بودند اما آنتی بیوتیک ها و واکسن ها نه در از بین بردن این مشکل ها بلکه در کاهش آنها نقش داشتند. اولین دستاوردی که واکسن ها داشتند ریشه کنی آبله بود. این بزرگترین دستاورد جهانی است. آخرین مورد آبله در یک آشپز یک بیمارستان در سومالی سال 1977 گزارش شد. پس از آن در سال 1980 مجمع بهداشتی جهانی تصویب کرد که آبله در دنیا ریشه کن شده است. البته ویروس آبله هم اکنون در شرایط امنیتی شدید در مسکو روسیه و CDC آمریکا یا مراکز مدیریت و پیشگیری بیماری ایالات متحده آمریکا (Centers for Disease Control and Prevention) برای انجام تحقیقات بیشتر نگهداری می شود تا اگر ویروس آبله بار دیگر بازگشت، واکسن و راه درمانی موثری ارایه بشود.

وی تصریح کرد: دومین بیماری که تلاش زیادی برای ریشه کنی آن شد، فلج اطفال بود. هرچند این بیماری مرگ و میر زیادی ندارد اما فلج ایجاد کننده در کودکان تا پایان عمر افراد را معلول می کند. مجمع بهداشت جهانی در سال 1988  ریشه کنی فلج اطفال را تصویب کرد. انتظار می رفت این ویروس سال 2000 ریشه کن شود اما تحقق پیدا نکرد. در مجموع فلج اطفال در آستانه ریشه کنی در دنیا است.

وی در پاسخ به اینکه آیا امکان بازگشت دوباره این بیماری های عفونی مهلک در جهان وجود دارد، گفت: بله، متاسفانه به علت مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها اغلب عوامل بیماری زا درمقابل آنتی بیوتیک ها مقاومت پیدا کرده اند و اگر اقدام های جدی در کشور ها از نظر اطلاع رسانی  و کاهش و متوقف ساختن مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها صورت نگیرد، احتمال بازگشت دوباره دنیا به زمانی که آنتی بیوتیک ها وجود نداشت، هست یعنی پس از گذشت یک قرن به علت کوتاهی بشر، منجر به شکست این دستاورد عجیب و شگفت انگیز خواهیم شد.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.