تصادف: عامل نخست مرگ جوانان 15تا 29 ساله

امروزه تصادف عامل نخست مرگ جوانان در رده سنی۱۵ تا ۲۹ سال و سومین عامل مرگ و میر در ایران است؛ در جهان این عامل رتبه نهم مرگ و میر را دارد از اینرو وضعیت نامناسب حوادث جاده‌ ای کشور باعث شده بانک جهانی در بررسی و مطالعات خود، وضعیت حوادث جاده‌‌ای ایران را بحرانی عنوان کند. بر اساس اعلام پژوهشکده بیمه مرکزی، ایران از نظر تصادفات ناایمن رانندگی در بین ۱۹۰ کشور جهان، رتبه ۱۸۹ را به‌ خود اختصاص داده و از این جهت، تنها کشور سیرالئون در غرب قاره آفریقاست که وضعیت نامناسب‌تری نسبت به ایران دارد.

تمام اینها در حالی است که برخی جاده‌های ترانزیتی و مسافری ایران هنوز امنیت و ایمنی لازم را ندارند و هر سال تعداد زیادی تصادف منجر به فوت در آنها صورت می‌گیرد. جاده‌هایی مانند جاده مشهد- سرخس، گردنه آهوان در استان سمنان، جاده تربت‌حیدریه به تغار، تهران-شیراز، سیرجان-بندرعباس، جاده 59 در جاده هراز، بخش‌هایی از جاده چالوس و… از نمونه‌های واضح در این خصوص هستند.

حادثه خیز‌ترین و مرگبارترین جاده‌های کشور کدامند؟

گردنه حیران: حوادث و تصادفات مرگباری که در این گردنه به خاطر پیچ‌های خطرناک، مه دایمی، سرعت‌های غیرمجاز و سبقت‌های بی موقع اتفاق می‌افتد، جان بسیاری از مسافران را در معرض خطر قرار می‌دهد. کسانی که ادعای رانندگی‌شان امان خیلی‌ها را بریده، معمولا در پیچ‌های این محدوده دچار سردرگمی می‌شوند و با انحراف از مسیر اصلی عامل تصادف‌های زنجیره وار را مهیا می‌کنند. بهترین روش حرکت در این گردنه، سرعت کم و استفاده از دنده سنگین است.

محور میانه- زنجان: مسیر اتوبان شده مابین زنجان و میانه، یکی از جاده‌های پر تصادف کشور به حساب می‌آید. علاوه‌بر برف و طوفان، یکی از دلایل بسیاری از تصادفات در این جاده، انحراف به طرفین خودروهاست. در شب‌ها این محور بسیار خلوت بوده و رانندگان به این خیال خوش که تخلفات شان از چشم قانون به دور است، جاده را از پاشنه در می‌آورند، غافل از این که همین کار به معنای تصادفات دلخراش است؛ تصادفاتی که تعداد کشته‌های آن برای چنین جاده نه چندان حیاتی، زیاد به نظر می‌رسد.

محور بندرعباس- سیرجان: روزانه ٤٥ هزار وسیله نقلیه سواری از جاده بندرعباس- سیرجان رفت و آمد می‌کنند، اما این تعداد در برابر آمار تردد خودرو‌های سواری از جاده‌های پرتردد کشور چندان قابل توجه نیست. موضوعی که رانندگی را در این جاده خطرناک می‌کند، بحث خودرو‌های سنگین است. بر اساس آمار‌ها حدود ٦٠ درصد ترانزیت کالای کشور از این جاده صورت می‌گیرد و این یعنی خیل خودرو‌های سنگین، تریلی‌ها، کمپرسی‌ها و دیگر خودرو‌های باری که تردد را برای خودرو‌های شخصی با مشکل مواجه می‌کنند. شاید به همین خاطر است که اکثر تصادفات در این جاده از سوی رانندگان غیر حرفه‌ای انجام می‌شود، رانندگانی که نمی‌دانند یک ماشین سنگین نه قدرت مانور ماشین‌های سواری و نه توانایی توقف به موقع را دارد. مساله بعد سبقت‌های غیر مجاز است. هنوز بخش عمده‌ای از مسافران ترجیح می‌دهند که از جاده دوبانده و قدیمی این مسیر برای رسیدن به سه راهی سیرجان استفاده کنند. دلایل شان هم معتبر است؛ امکانات رفاهی بیشتر، شهر‌های دیدنی، جنگل خبر و… تا این جا هیچ مشکلی در بین نیست، اما کوچکترین سبقت نا به جایی در چنین جاده باریکی می‌تواند تصادف دلخراشی را به همراه داشته باشد.

محور سبزوار-گناباد: در این مسیر چند نقطه بیشتر از دیگر جا‌ها پر تصادف بوده اند و بی شک شعاع هفتاد کیلومتری بردسکن در بین این نقاط جایگاه اول را دارد. جاده در این مسیر عرض بسیار کمی با شیب‌های زیاد، پیچ‌های تند و دره‌های مرگبار دارد. در نوروز معمولا غبار صبحگاهی و مه ساعت‌های نخستین شب، جایی برای دید مناسب راننده باقی نمی‌گذارند و همین دلایل باعث شده که جاده این شهرستان به جاده حادثه‌خیز خراسان رضوی بدل شود. درست در نقطه مقابل در مکان‌هایی، چون قلعه نوبهار و عمرانی هم که از بخش‌های گناباد هستند، پیچ‌های تند و حیوانات اهلی اصلی‌ترین دلیل تصادفات به حساب می‌آیند.

تهران- مشهد‌: این جاده را می‌توان بزرگترین و مهمترین جاده کشور به حساب آورد چرا که آمار‌ها حکایت از حضور روزانه ٢ میلیون مسافر در شهر مشهد دارند که تقریبا همگی به نوعی از این جاده راهی سفر خود شده‌اند یا همجواری با آقایشان را به پایان می‌رسانند. وجود این تعداد مسافر در هر جاده‌ای خود می‌تواند خطر‌آفرین باشد، اما علاوه بر این، این محور به دلایل دیگری هم پرحادثه است. مسیر ٩٠٠ کیلومتری این محور، پر است ازمحل‌هایی که بعضا آسفالت سالمی ندارند و عوارض جاده باعث تکان خوردن‌های مکرر خودرو و واژگونی آن‌ها‌می‌شود. این دست انداز‌ها بیشتر در نقاطی، چون پاکدشت، حومه شاهرود، نرسیده به دامغان و محدوده نیشابور قرار دارند که باید حسابی مراقب آن‌ها بود.

سهم عوامل انسانی

طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، عوامل انسانی 70تا90 درصد در تمامی تصادف‌ها و حادثه‌ها نقش دارند؛ فاکتورهای انسانی(رفتاری) در 60 درصد از تصادف‌های نقلیه‌ای به عنوان دلیل اصلی و در 95 درصد کل تصادف‌ها نیز به عنوان یک عامل تاثیرگذار به شمار می‌آیند.

سن: مطالعه‌ها نشان داده است که جوانان در سن هایی18 تا 25 سالگی بیشتر در معرض خطر هستند. در این گروه سنی تخلف‌های رانندگی، انحراف‌های اجتماعی، مصرف داروهای غیر مجاز بیشتر گزارش می‌شود. جوانان زیر 20 سال سرعت خود را نرمال می‌دانند اما بیشترین میزان رانندگی در سرعت‌های  بالا را دارند. آنها کمتر از کمربند استفاده می‌کنند و به توانایی‌های رانندگی خود اعتماد بیش از حد دارند و به خطر آفرینی‌های شخصی خود توجه نمی‌کنند. همچنین بی‌تجربگی رانندگی در بین جوانان شیوع بالاتری دارد. آمارها حاکی از این است که 35 درصد قربانیان حوادث جاده‌ای ایران جوانان کمتر از ٣٠ سال هستند که اغلب به ‌دلیل بی‌توجهی و هیجان، سرمایه زندگی خود را از دست داده اند. سالمندان نیز بیشترین مشکل را با قوای ادراکی-حسی به خصوص بینایی دارند. آنان بیشترین میزان خواب آلودگی حین رانندگی را داشته‌اند، هرچند میزان تصادف‌های آنها به علت خستگی کم گزارش شده است. همچنین دیده شده با بالا رفتن تجربه، میزان رانندگی‌های خواب آلوده کمتر شده است.

جنس: مطالعه‌ها نشان داده که مردها بیشتر و شدیدتر تصادف می‌کنند؛ در سن 16تا 20 و 21تا24سال میزان مرگ مردان در تصادف‌ها 2 برابر زنان است. همچنین مردان 2 برابر بیشتر از زنان در هر سال خطر تخلف و رانندگی تهاجمی دارند. در ضمن مردان کمتر کمربند می بندند و بیشتر رانندگان عصبانی را تشکیل می دهند. در مقابل زنان بیشتر به علت اختلال در ادراک سه بعدی و موقیعت‌یابی تصادف می‌کنند و در کل اعتماد به نفس رانندگی‌شان پایین است.

شخصیت: مطالعه‌ها نشان داده است رفتار رانندگی پر خطر با هیجان طلبی، تحمل نکردن تنش، تکانش گری، خشونت طلبی، شور طلبی و ماجراجویی، بی ثباتی عاطفی، افسردگی و بد بینی ارتباط دارد.

سطح سواد: سبقت گرفتن و سرعت‌های بالا بیشتر در بین افراد با سطح تحصیلات بالاتر گزارش می‌شود. همچنین مطالعه‌ها نشان داده‌اند که افراد تحصیل کرده بیشتر از کمربند ایمنی استفاده می‌کنند.

استرس: مطالعه‌ها نشان داده، شغل‌های پر استرس با تصادف‌های ماشینی در ارتباط است؛ استرس‌های مالی، احتمال تصادف‌های جدی‌تر را افزایش می‌دهند.

خشونت: تحقیق‌های دیگر نشان داده است، رانندگان خشمگین یا آنهایی که کمتر می‌توانند خود را کنترل کنند، بیشتر تصادف می‌کنند؛ اغلب همه رانندگان خشن، سطح تحصیلات پایین‌تری دارند.

اعتماد به نفس: اعتماد به نفس بالا در رانندگی، با تمایل به تخلف‌‌های رانندگی و اعتماد به نفس کم در حین رانندگی با افزایش خطر تصادف‌ها همراه است.

اختلال‌های خواب و مصرف دارو: داروی‌های متعددی با ایجاد اختلال در فرایند پردازش داده‌ها و طولانی کردن مدت زمان پاسخ، رفتار رانندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مثلا آمفتامین‌ها و استروییدهای آنابولیت باعث رشد رفتارهای خطرناک می‌شود. بنزودیازپین‌ها و کانابیس نیز این قابلیت‌ها را کاهش می‌دهند.

خستگی: خستگی  ناشی از خواب آلودگی به ویژه در شرایط تاریکی هوا و مسافت‌های طولانی یکی از دلایل وقوع تصادف‌ها گزارش شده است.

کاهش قدرت دید: درصد عمده‌ای از تصادف‌ها در شب اتفاق می‌افتد. یکی از علت‌های اصلی افزایش سوانح رانندگی شبانه ، تاریکی هوا و محدود بودن دید راننده است. کارشناسان معتقدند قدرت بینایی انسان در شب کاهش می یابد و قدرت تشخیص اشیا از یکدیگر به مقدار قابل توجهی تنزل پیدا می کند. فاصله و سرعت نیز هنگام شب به خوبی تشخیص داده نمی شوند.

تصمیم گیری قرص و محکم: تصمیم گیری‌های عجولانه با افزایش خطر تصادف‌ها، رانندگی سریع‌تر، مبادرت به تخلف‌های ترافیکی و انحراف اجتماعی همراه است.

داشتن باورهای نادرست: برخی باورهای ناسالم در مورد توانایی خود منجر به رانندگی با سرعت غیرمجاز می‌شود؛ «من قادر به کنترل خودروی خود در سرعت بالا هستم». «من قادر به رانندگی با سرعت غیرمجاز هستم و این شیوه رانندگی برای من آسان است». «در اتوبان با هر سرعتی می‌توانم رانندگی کنم». «در هر خیابانی که عابر پیاده وجود ندارد می‌توانم با هر سرعتی رانندگی کنم». «در حد توانایی خودرو می‌توانم با هر سرعتی رانندگی کنم» از جمله این باورها است.

داشتن عکس العمل نامناسب: به نقل از دیده بان حقوق حیوان‌ها، سرعت عكس العمل تمام حیوان‌ها حتی یوز پلنگ(سریعترین دونده جهان) برای فرار از تصادف، نسبت به سرعت عادی و مجاز رانندگی در اغلب جاده‌های كشور كمتر است. این حیوان‌ها به صورت طبیعی وارد جاده شده و در صورت عكس العمل نامناسب ما(داشتن سرعت بالا، استفاده ممتد از نور قوی و بالای چراغ‌های جلو)، سبب تصادف می‌شوند.

نوع وسیله نقلیه: بررسی‌های راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی نیز حاکی از این امر است که پراید، پیکان و وانت، نیسان، پر حادثه ترین خودروهای کشورهستند. در این بین پراید لقب پر خطرترین خودرو را به خود اختصاص داده است.

سایر فاکتورها: فاکتورهای بسیار دیگری در مقوله قابلیت‌های کوتاه مدت این مساله مطرح شده‌اند که پرخوری، سیگار روشن کردن، استفاده از تلفن همراه و حتی صحبت کردن با مسافران از جمله آنهاست.

سهم پدیده‌های اقلیمی

همچنین از میان عواملی که در بروز تصادف‌های جاده‌ای نقش دارند، سهم پدیده‌های اقلیمی مانند لغزندگی در سطح جاده، برف، کولاک، مه، بهمن و یخبندان کم نیست. تجزیه و تحلیل تصادف‌های رخ داده در محورهایی مانند کرج- چالوس نشان داده است، بیشترین فراوانی تصادف‌ها با 22/28 درصد در فصل تابستان و بعد از آن مربوط به بهار است. همچنین مشخص شد که حدود 38/54 درصد از تصادف‌ها به علت افزایش حجم ترافیک، در فصل های گرم سال(بهار و تابستان) اتفاق می‌افتد. بررسی آمارهای پلیس راه نشان می‌دهد که عامل 85 درصد از تصادف‌های رخ داده در محور کرج-چالوس مردان هستند و این بیان کننده این نکته است که در جاده ای برون شهری و به ویژه جاده کرج- چالوس اکثر قریب به اتفاق رانندگان را مردان تشکیل می‌دهند. همچنین مطالعه ها نشان داده است در شرایط نا مساعد از جمله احتمال سقوط بهمن و ریزش و لغزش کوه و نظایر آنها، تعداد تصادف‌ها به شدت کاهش می یابد. وقوع تصادفات در هریک از هواهای بارانی، ابری، مه آلود و برقی تقریبا درصدهای یکسانی دارند ولی در میان عوامل نامساعد جوی، بیشترین تعداد تصادف‌ها مربوط به هوای ابری است.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.