نقش مردم در نجات زمین از روند تغییرات اقلیمی

بی شک مردم در کنار دولت ها می توانند برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی بسیار اثرگذار باشند. اگر اقلیم به عنوان یک منبع در نظر گرفته شود و مردم خودشان را صاحبان اصلی منابع کره زمین و بخصوص منبع اقلیم بدانند، حفظ اقلیم از سیر قهقرایی تغییراتی که با آن مواجه می شود، از مهم ترین وظایف ساکنان این کره خاکی خواهد بود و بر این اساس می توان نتیجه گرفت انسان ها به عنوان ساکنان اصلی این کره خاکی می توانند در کاهش پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی نقش پررنگی داشته باشند. با دکتر مهری اکبری، اقلیم شناس و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در این باره گفت وگو کرده ایم.

انسان ها تا چه اندازه در بروز پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی نقش داشته اند؟

به طور کلی اقلیم پدیده ای است که خود به خود و به طور ذاتی تغییر می کند، البته مجموعه عواملی مانند فعالیت های زمین، تغییراتی که در هسته و گوشته زمین ایجاد می شود و تغییر میزان شوری آب اقیانوس ها وجود دارد که می تواند در تغییرات اقلیمی تاثیرگذار باشد. این عوامل منجر به تغییراتی می شود که نتیجه آن را می توان به شکل تغییر مساحت خشکی های سطح زمین مشاهده کرد. همه این تغییرات به تغییرات اقلیمی منجر می شود. علاوه بر این، عوامل دیگری نیز وجود دارد که منشأ کیهانی دارد. برای مثال اگر مدار زمین تغییر پیدا کند، این تغییر به تغییر آب و هوا منجر می شود، اما یک مجموعه ای از عوامل انسانی نیز وجود دارد که می تواند در تغییرات اقلیمی اثرگذار باشد. این عامل انسانی همان چیزی است که با عنوان گرمایش جهانی یا Global warming از آن نام برده می شود. انسان ها در چند قرن اخیر و بویژه بعد از انقلاب صنعتی به استفاده بیش از اندازه از طبیعت روی آوردند که موجب شد مصرف سوخت های فسیلی به طور فزاینده افزایش پیدا کرده و به طبیعت فشار زیادی وارد شود. از سال 1830 تاکنون متوسط دمای کره زمین روند افزایشی داشته است. انسان ها با فعالیت های خود میزان انتشار گازهای گلخانه ای را افزایش داده اند که مهم ترین این گازهای گلخانه ای دی اکسیدکربن است.

چرا از گازهای گلخانه ای به عنوان یکی از تاثیرگذارترین عوامل انسانی نام برده می شود؟

این گازها مانند گلخانه عمل کرده، تابش نور خورشید را جذب می کنند. هنگام بازتاب نور خورشید این گازها مانند سقف گلخانه عمل می کنند و مانع بازتاب نور خورشید می شوند و به این ترتیب دمای سطح زمین یا اتمسفر مجاور سطح زمین افزایش پیدا می کند. پس اگر این گازهای گلخانه ای افزایش پیدا کند، طبیعی است به دنبال آن دما نیز افزایش پیدا کند که این تغییرات همان گرمایش جهانی است. این نتیجه فعالیت های انسان است که موجب شده نظم معمولی طبیعت به هم بخورد که فارغ از نوسانات طبیعی اقلیم است؛ هرچه میزان انتشار گازهای گلخانه ای بیشتر باشد، افزایش دما هم بیشتر خواهد بود.

به نظر شما مهم ترین پیامدهای تغییر اقلیم در سطح زمین چیست؟

افزایش دمای سطح زمین یا گرمایش جهانی و تغییرات اقلیم با پیامدهای متعددی می تواند همراه باشد. پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی یکی از ده خطر اصلی است که می تواند حیات انسان را در معرض خطر قرار دهد. برای مثال گرمایش جهانی موجب ذوب شدن کلاهک های یخچالی می شود. کلاهک های یخچالی مانند دماسنج طبیعی زمین عمل می کنند. وقتی دما افزایش پیدا می کند، این کلاهک ها ذوب می شود و برعکس با کاهش دما مساحت این کلاهک ها افزایش پیدا می کند. وقتی کلاهک های یخچالی ذوب می شوند، مقدار زیادی آب وارد چرخه آب اقیانوس ها یا به عبارتی چرخه هیدرولوژیک می شود. به این ترتیب سطح آب اقیانوس ها بالا می آید و ممکن است مجموعه ای از کشورها مانند مالدیو که جزیره ای هستند، در اقیانوس ها غرق شوند. از طرف دیگر اتمسفر با هیدروسفر یا همان آب اقیانوس ها به طور زوجی عمل می کند و روی هم اثر می گذارد. برای مثال وقتی دست خود را روی یک فنجان قهوه قرار می دهید، حتی اگر انگشت دستتان را داخل فنجان قرار ندهید، بخار قهوه به دست شما برخورد می کند. وقتی آب اقیانوس ها گرم می شود یا نوساناتی در اقیانوس ها ایجاد می شود نیز می تواند اتمسفر را تحت تاثیر قرار دهد که موجب می شود مجموعه ناهنجاری هایی در اتمسفر ایجاد شود. برای مثال در فصل زمستان هوا خیلی سرد نمی شود اما در فروردین ماه با سرمای ناگهانی مواجه می شویم که می تواند صدمات و خسارت هایی به همراه داشته باشد. در دهه اخیر وقوع توفان های گرد و غبار در سطح خاورمیانه افزایش یافته است. حجم وسیعی از دریاچه های داخلی تحت تاثیر پدیده گرمایش جهانی، افزایش دما و افزایش تبخیر و تعرق کاهش پیدا کرده است. پس توفان های گرد و غبار و سرما یا گرمای غیرعادی در خارج از فصل مورد انتظار از پیامدهای ناشی از گرمایش جهانی و تغییر اقلیم است که از نظر اقتصادی می تواند با خسارت هایی همراه باشد، اما نمی توان درباره این پیامدها به طور قطع صحبت کرد. اثرات منطقه ای تغییر اقلیم براساس مجموعه مدل های اقلیمی مطرح می شود و نمی توان با قطعیت درباره آن صحبت کرد. هرچه ورودی های ما دقیق تر باشد، بدون تردید خروجی های ما نیز دقیق تر خواهد بود، اما در مجموع می توان این عوامل را از پیامدهای تغییر اقلیم دانست.

ما به عنوان ساکنان این کره خاکی برای کاهش این پیامدها چه وظیفه ای داریم؟

مجمع بین المللی تغییرات آب و هوایی(IPCC) می گوید تغییر اقلیم یک مساله بین المللی است. گرچه کشورهای اروپایی در انقلاب صنعتی پیشرو بودند و کشور ما در این تغییرات نقشی نداشته، اما اثرات این تغییر اقلیم جهانی است و همه ساکنان کره زمین در هر قاره ای که باشند، در معرض آسیب ها و پیامدهای ناشی از این تغییرات اقلیمی قرار دارند. بنابراین باید نسبت به موضوع تغییر اقلیم یک دید جهانی داشته باشیم. این مجمع که متصدی بررسی و مطالعه تغییرات اقلیمی در سطح دنیاست، با همکاری مجموعه ای دانشمندان بین المللی شکل گرفته است و ایران نیز در این مجمع نماینده دارد. مجمع بین المللی تغییرات آب و هوایی 2 راهکار پیشنهاد کرده است؛ یکی از این راهکار ها کاهش اثرات و پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم است. برای مثال با کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه ای می توان تا حد زیادی این پیامدها را کاهش داد. سال 2014 گزارشی منتشر شد که نشان می داد انتشار گازهای گلخانه ای در مقایسه با سال گذشته روند ثابتی داشته است، اما آیا اثر تغییر اقلیم بلافاصله از بین می رود؟

خیر. اثرات این پدیده در فاصله زمانی کوتاه از بین نمی رود و همچنان گریبانگیر ما انسان هاست. بنابراین شاید بهتر باشد به سراغ راهکار دیگر عنوان شده از سوی این مجمع برویم که عبارت است از سازگاری با تغییرات اقلیمی. هر کشور به روش متفاوتی می تواند با تغییرات اقلیمی سازگاری پیدا کند. کشورها با توجه به شرایطی که از نظر توسعه اقتصادی دارند، می توانند از راهکارهای مختلفی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی بهره گیرند، اما بهترین راه این است که در جهات مختلف توسعه اقتصادی را مورد توجه قرار دهند. برای مثال فقط اقتصاد مبتنی بر کشاورزی را مدنظر قرار ندهند، چون در این صورت احتمال خسارت افزایش پیدا می کند. یکی از مهم ترین پیامدهای تغییر اقلیم تغییر منابع آب است. در بعضی مناطق بارندگی های سیل آسا افزایش پیدا می کند و در مقابل در بعضی مناطق مانند خاورمیانه و بخصوص کشور ما و کشورهای آفریقایی با کمبود منابع آبی مواجه می شویم. اگر اقتصاد کشوری مبتنی بر کشاورزی باشد، منابع آب کافی در دسترس نخواهد بود. از طرف دیگر رخدادهای سریع افزایش پیدا می کند و وقوع سیل ناگهانی با خسارت های قابل توجهی در بخش کشاورزی همراه خواهد بود.

به عنوان یک اقلیم شناس فکر می کنید بهترین راهکار برای سازگاری با تغییرات اقلیمی چیست؟

اولین گام برای سازگاری رشد اقتصادی در حوزه های مختلف است. برای مثال می توان در صنعت گردشگری سرمایه گذاری کرد. باید به دنبال زیرساخت های منعطف و بادوام باشیم یعنی هر جایی که زمینه توسعه اقتصادی وجود دارد، باید از آن استفاده کرد. فقر یک عامل تشدیدکننده تغییر اقلیم از نظر آسیب پذیری است. کشورهای فقیر و در حال توسعه بیشتر در معرض خسارت های ناشی از تغییر اقلیم قرار دارند. ما باید در ساخت و سازهای شهری زیرساخت های منعطف و بادوام بسازیم. کلانشهرها از تغییرات اقلیمی بیشترین آسیب را می بینند. باید به طور مشخص شهرهایی بسازیم که در مقابل این تغییرات اقلیمی سازگار باشند.

بهتر است از پوشش های سیاه رنگی که جاذب نور خورشید است، استفاده نکنیم. وقتی سقف خانه ها و کف خیابان ها را آسفالت می کنیم این سطوح تابش بیشتری را جذب می کنند که موجب افزایش دما می شود. تغییر اقلیم با عدم قطعیت همراه است، اما موجب نمی شود در برابر آن آمادگی نداشته باشیم. در این که تغییر اقلیم روی داده، تردیدی وجود ندارد. درست است که نمی دانیم تا چه اندازه افزایش دما یا کاهش بارندگی داشته ایم، اما باید در برابر این تغییرات آماده باشیم.

منبع:جام جم آنلاین

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا