هنرمندان ایرانی باید پذیرای نقد منتقدان باشند

درابتدای این نشست علمی که به همت انجمن علمی پژوهش های هنر ایران وگروه هنری ویولت در مجموعه فرهنگی صبا برگزار شده بود، دکتر بهنام زنگی، رئیس انجمن علمی پژوهش های هنر و مدرس دانشگاه، توضیحاتی درباره ماهیت و کارکرد این انجمن ارائه داد: هدف ما در این انجمن، رسیدگی به برخی موضوعات و معضلات جامعه هنری کشور است، درواقع وظیف ذاتی این انجمن، پاسخ به نقاط مبهم و سوال برانگیز رشته های هنری است. از جمله رشته های هنری که می توان گفت یکی از بنیادی ترین رشته ها نیز است، همین هنر نقاشی است.

در بخش بعدی این جلسه، مهندس احمدی، استاد هنر و پژوهش،درباره حساسیت هایی که درحوزه هنر وجود دارد گفت: به طور کلی علوم نقلی در هر رشته ای بسیار جالب نسیت، بهتر است علوم به علوم عقلی تبدیل شوند تا برای دیگران، قابل انتقال باشند. این یکی از مهمترین نکات در رشته های هنری است زیرا هر رشته هنری در ذات خود متفاوت است و معانی متفاوتی را به مخاطب منتقل می کند.

احمدی، استاد هنر درباره ملاک هایی که باید در پژوهش های هنری مورد توجه قرار بگیرد، گفت: ملاک های اجرایی بسیاری وجود دارد اما ما برای بررسی یک اثر هنری، ابتدا به یک جامعه اطلاعاتی جامع نیاز داریم یعنی فرد باید با تمام فرآیند ها و چم و خم های کار نقاشی آشنا باشد، یک محق باید بداند هرکدام از ابزارآلات و رنگ های به کار رفته در اثر چه معنایی دارد. علاوه براین باید به علم و دانش مورد نیاز در این حرفه نیز واقف باشیم، به عبارت بهتر باید قدرت تشخیص یک اثر هنری را مانند یک نقاش و از زاویه دید یک مخاطب دارا باشیم.

در ادامه نشست تخصصی "بررسی نقاشی معاصر ایران"، دکتر مینو خانی، عضو انجمن علمی پژوهش های هنر ایران، درباره نقش نقد هنری در نقاشی معاصر ایران، نکات ظریف و قابل توجهی را ارائه کرد و گفت:  ابتدا باید به چند نکته کلیدی درباره نقد، اشاراتی بکنم، اول از همه ماباید معنای کلمه نقد را به درستی بدانیم، شاید اولین معنایی که به ذهن ما می رسد، "گفتن و برجسته کردن ایرادها" باشد،  به همین دلیل است که خیلی به استقبال نقد نمی رویم، زیرا نقد را همواره یک نکته منفی می دانیم در صورتی که نقد یعنی نشان دادن خوبی ها و بدی های یک متن، یعنی جدا کردن سره از ناسره. در حوزه ادب و هنر هم، نقد به معنای برجسته کردن نقاط قوت یک اثر است. بنابراین ما نباید از نقد فراری باشیم.

وی در ادامه افزود: نقد به ما کمک می کند تا بتوانیم به گونه ای موثر با یک اثر هنری برخورد کنیم و بتوانیم معانی پنهان و ناپیدای نهفته در اثر را دریابیم و نکته مهم دیگر این است که نقد هنری، اولین برخورد مکتوب با یک اثر است زیرا تاقبل از آن، اثر هنری فقط دیده شده است درواقع درک نشده است.ما با نقد هنری باید بتوانیم علاوه بر لذت بصری برای مخاطب، لذت فکری و معنایی عمیقی را هم در او ایجاد کنیم.

دکتر مینو خانی در ادامه به جامعه هدفی که نقد های ادبی برای آن ها نوشته می شود، اشاره کرد و گفت: نکته مهم دیگر در نقد ادبی، افرادی است که ما برای آن ها نقدی را می نویسیم. ما باید بدانیم برای چه کسانی یک نقد ادبی را به رشته تحریر در می آوریم. همه اساتید و منتقدان رشته های هنری معتقدند، نقد ادبی به منظور برقراری ارتباط مخاطب انبوه با یک اثر هنری، نوشته می شود. درواقع منتقد بااین کار به بازار فروش آن اثر هم کمک می کند.

عضو انجمن علمی پژوهش های هنر ایران، عدم استقبال هنرمندان از نقد منتقدان را یکی از بزرگترین ضعف ها دانست و گفت: بیشتر اوقات به علت تعارض هایی که میان منتقدان و هنرمندان وجود دارند، هنرمندان حاضر به خواندن نقد اثر خود نیستند و بیشتر آن ها از منتقدان، دل خوشی ندارند. اما گاهی اوقات هم به دلیل اینکه بخش ناپیدای یک اثر هنری توسط منتقد، رمزگشایی شده است، یک نقد هنری مورد توجه صاحب اثر قرار می گیرد. اما این یک ضعف بزرگ است و هنرمندان باید از نقد منتقدان استقبال کنند و از آنها در جهت بهبود کار خود بهره بگیرند.

دکتر مینو خانی، مدرس دانشگاه در نهایت به برخی ویژگی ها و مشخصه های مهم یک منتقد هنری اشاره کرد و یادآور شد: یک منتقد علاوه براینکه باید معانی پنهان یک اثر هنری را برای مخاطب بازگو کند، باید توانایی های دیگری نیز داشته باشد از جمله اینکه لایه های زیرین جامعه خود مثل فرهنگ و مذهب را بشناسد، همچنین باید بتواند زیست اجتماعی جامعه خود را شناسایی کند و از آن در جهت شفاف سازی نقد خود بهره بگیرد و در نهایت باید مهارت های نوشتاری و نگارشی لازم را نیز دارا باشد.

در ادامه نشست، دکتر الهه پنجه باشی، عضو انجمن پژوهش های هنر ایران و مدرس دانشگاه، درباره هنر زنان و بحث جنسیت در آثار زنان، مباحث تخصصی را مطرح کرد: یکی از دلایلی که حوزه مطالعه من زنان و نقش زنان است این است که حضور زنان در عرصه هنر بسیار پررنگ است به طوری که 70 درصد فارغ التحصیلان رشته های نقاشی، خانم ها هستند. پس می توان گفت زنان در هنر ایران، نقش بسزایی دارند اما اینکه آن ها در کجای این عرصه قرار گرفته اند، بسیار مهم است.

وی ادامه داد: یکی از مهم ترین مباحث،«کلیشه های جنسیتی» است اینکه یک هنر زنانه داریم و یک هنر فمنیستی. لفظ زنانه بودن یا مردانه بودن هنر، کلیشه هایی است که از بدو تولد به فرد غالب می شود. این کلیشه ها برای جامعه خطرناک هستند و باعث می شود نگاه جنسیتی و کالایی بودن به زنان، رواج پیدا کند که این امر در برخی از آثار هنری، به چشم می خورد اینکه در این آثار زنان برهنه، کشیده می شوند و  یک نگاه جنسیتی به زیبایی در این آثار وجود دارد.

دکتر پنجه باشی، پژوهشگر حوزه هنر زنان، درباره «بازنمایی زن در آثار هنری مردان و زنان» گفت:این خوانش و بازنمایی در تبلیغات ما نیز به چشم می خورد،کلیشه هایی مثل کار کردن خانم ها در منزل یا موثر نبودن زنان در آن ها. می توان گفت در جامعه شناسی ما این نگاه منفی و کلیشه ای به زن وجود دارد. در نقاشی هم همینطور است، از دهه 1960 زنان به عرصه نقاشی وارد شدند در اینجا هنر زنان و هنر زنانه، مطرح می شود. هنر زنان یعنی هنری که خالق آن ها زن است اما هنر زنانه، هنری است که در آن ویژگی های زنانه به چشم می خورد.

وی در ادامه از مباحث انتقادی که در حوزه هنر زنان وجود دارد، یاد کرد و گفت: بسیاری از اندیشمندان حوزه هنر، معتقدند زنان در تاریخ هنر، حضور کمرنگی داشته اند یا مثلا بیشتر نقاشی هایی که بر دیوار قارها کشیده شده است، توسط مردان  بوده است در حالی که اینطور نیست. شاید یکی از دلایل، حضور مردان در محیط های آموزشی برای تدریس هنر باشد اینکه ما مدرس های زن کمتری داریم. یکی دیگر از دلایل، تفاوت هایی است که میان آثار زنان و مردان وجود دارد. آثار زنان بیشتر تکه، تکه است در حالی که آثار مردان بیشتر یکپارچه است، آثار زنان بیشتر بازگو کننده دردها و رنج های آن ها است، درحالی که مردان به مسائل زیبایی شناختی اثر و ارائه یک تصویر آرمانی از زن، توجه می کنند.

دکتر الهه پنجه باشی، عضو انجمن پژوهش های هنر ایران، درپایان گفت: نباید اجازه دهیم این کلیشه های جنسیتی، مانعی برای ارائه یک تصویر درست و جامع از موضوعات در آثار هنری شود باید تاجایی که می توانیم این کلیشه ها را تضعیف کرده و تصویر درستی را منعکس کنیم. البته در حال حاضر بسیاری از زنان هنرمند درحال شکستن این کلیشه ها هستند و توانسته اند آثار موفقی را عرضه کنند.

در بخش آخر این نشست تخصصی، دکتر امیر رضایی نبرد، پایه گذار «مطالعات فرشچیان پژوهی» در ایران و مدرس دانشگاه، درباره رشته نوینی که در حوزه هنر، ایجاد کرده است، گفت: درواقع این رشته، یک حوزه پژوهشی جدید و نمونه ای روش تحقیق در عرصه هنر است. به طور کلی تاریخ نگاری، و نوشتن تاریخ به خصوص در حوزه نقاشی و نگارگری، دچار مشکل بوده است. البته نگارگری در کشور ما یکی از ناب ترین حوزه ها است که کم تر به آن توجه می شود.

دکتر رضایی نبرد، با اشاره به ضعف ایران در زندگی نامه نویسی یا بیوگرافی هنرمندان، گفت: ما در حوزه بیوگرافی هنرمندان به خصوص در حوره نگارگری، بسیار ضعیف عمل کرده ایم. اینکه یک بیوگرافی علمی و جامع از هنرمندان بزرگ ما مثل استاد محمود فرشچیان برای مراجعه مخاطبان، وجود ندارد. همین ضعف باعث می شود که هم اطلاعات اشتباهی از زندگی هنرمندان در اختیار مردم قرار گیرد و هم رفته، رفته ارتباط مردم با هنرمندان جامعه کمرنگ تر شود.

وی در ادامه، به شرح انگیزه خود از ایجاد چنین حوزه ای در عرصه هنر پرداخت و گفت: به این دلیل که سال ها با استاد ارتباط داشتم و شاگرد ایشان بودم، تصمیم گرفتم چنین پژوهشی را انجام دهم. علاوه براین از آنجایی که بسیاری از اطلاعاتی که از ایشان در برخی منابع مثل سایت ها، معتبر نبود و درواقع منابع مستندی از زندگی و آثار ایشان برای ارجاع همگان وجود نداشت، تصمیم گرفتم چنین پروژه ای را انجام دهم. درواقع تاقبل از این، نگاه به استاد فرشچیان بیشتر یک نگاه کلی و ژورنالیستی بود، اطلاعات جزئی و دقیق از ایشان در اختیار نبود.

بنیان گذار رشته فرشچیان پژوهی،درپایان، راجع به الزامات توجه به این حوزه گفت: باید تا می توانیم چنین رشته ها و حوزه هایی را در هنر ایران، تقویت کنیم. باید تلاش کنیم این نگاه کلیشه ای و کلی از هنرمندان و آثار هنری را از بین ببریم زیرا همین نگاه باعث می شود تا پژوهش های کارآمدی در حوزه هنر صورت نگیرد. یک مخاطب باید خالق یک اثر هنری را  تمام و کمال بشناسد،باید به اطلاعات جزئی از هنرمند مثل تحصیلات، محل تولد و… توجه شود اما متاسفانه در برخی موارد اطلاعات صحیحی از هنرمندان ما وجود ندارد.هدف ما بیشتر ایجاد یک بانک اطلاعاتی جامع از هنرمندی همچون استاد فرشچیان بود تا بتواند به عنوان منبعی برای استفاده همگان، قرار بگیرد.

درپایان این نشست تخصصی، سخنرانان به سوالات حضار، پاسخ دادند.

گزارش: حانیه محبی زاده

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا