هزینه ترویج علم چقدر است؟

دانشگاه کالیفرنیا، یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات تحقیقاتی در جهان است که مذاکراتی جدی با الزویر (Elsevier) یکی از بزرگ‌ترین ناشران مقالات پژوهشی در جهان، داشته است. این دانشگاه دیگر پرداخت‌های سالانه میلیون دلاری برای عضویت در مجلات الزویر نخواهد داشت. این مسئله به‌سادگی حل‌شده است.

دسترسی آزاد به مقالات مجلات به معنای این است که این مقالات برای خواندن رایگان هستند اما محققان برای انتشار مقالات خود باید به مجلات هزینه لازم را پرداخت کنند. برای ناشران این بدان معناست که مدل بیزینسشان را از دریافت هزینه از خوانندگان به دریافت هزینه از نویسنده و محقق تغییر داده‌اند.

در سال 2012 میلادی ریاضیدانان تقاضای تحریم این ناشر را آغاز کرده و از آن زمان بیش از 17 هزار محقق و پژوهشگر این تقاضانامه را امضا کرده‌اند. در دسامبر 2016 میلادی دانشگاه‌های آلمان پرداخت پول به مجلات الزویر را متوقف ساختند. در سال 2018 میلادی همین اتفاق در سوئد و سپس مجارستان افتاده است.

اِلزویر نام یکی از بزرگ‌ترین مراکز نشر مقالات پزشکی و علمی جهان است که در سال 1880 میلادی تأسیس شده و دفتر مرکزی آن در آمستردام قرار دارد اما در کشورهایی چون آمریکا، انگلستان و بسیاری از دیگر کشورها نیز فعالیت‌های مهمی دارد.

بر اساس اظهارات منتقدان، هنوز الزویر با انتشاراتی که در سال 2017 میلادی داشته، یک میلیارد و 170 میلیون دلار به دست آورده است. انتشارات دانشگاهی قرار است در مورد انتشار دستاوردهای علمی فعالیت داشته باشد؛ اما ناشران هزینه‌های اشتراکی سنگین را به عهده می‌گیرند که این مسئله باعث می‌شود تا تقریباً دسترسی به آخرین پژوهش ها و روند جدید کشفیات علم و دانش برای بیشتر محققان غیرممکن شود. سال گذشته، دانشگاه کالیفرنیا 11 میلیون دلار به الزویر پرداخت کرده است. درعین‌حال مؤسسات دانشگاهی برای دسترسی به مجلات هزینه می‌کنند و دسترسی رایگان به این مجلات را برای کارکنان خود مهیا می‌سازند.

هنگامی‌که مجلات یک نسخه از مقاله‌ای را دریافت می‌کنند، آن را برای یک متخصص در این زمینه می‌فرستند تا در یک فرآیند بررسی دقیق یا (peer review) قرار گیرد. متخصصان این بخش مقالات را به‌طور دقیق بررسی کرده و پیشنهاد‌ها مفصل خود را عنوان کرده و سپس توصیه‌های لازم در جهت یا خلاف جهت انتشار مقاله ارائه می‌دهند. مجلات برای بررسی دقیق هیچ هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند درحالی‌که متخصصان این زمینه زمان قابل‌توجهی را صرف این کار می‌کنند که برای نشریات علمی بسیار حیاتی است. علاوه بر آن مجلات برای تحقیقاتی که منتشر می‌کنند، پولی پرداخت نمی‌کنند.

در ایالات‌متحده آمریکا تأمین مالی تحقیقاتی اغلب از سازمان‌های دولتی یا به‌عبارت‌دیگر، از مالیات‌دهندگان به دست می‌آید. بااین‌حال اگر افراد عمومی بخواهند تحقیقات دانشگاهی جدید را بخوانند، باید هزینه آن را پرداخت کنند. درواقع بخش عمومی در جایگاهی قرار می‌گیرند که مجبور است برای دسترسی به مقالات علمی دو بار هزینه پرداخت کند، یک‌بار برای سرمایه‌گذاری انجام تحقیقات و دیگربار برای به دست آوردن نتایج آن باید هزینه کند.

قابل‌توجه است وب‌سایت‌های غیرقانونی همچون Sci-Hub به کاربران خود این اجازه را می‌دهند تا مقالات مجله‌ها را بدزدند. در سال 2017 میلادی الزویر از این وب‌سایت شکایت کرده و 15 هزار دلار به دست آورده است. برای از بین بردن این شرایط بهترین عمل، فعالیت هایی مانند  جنبش دسترسی آزاد به مقالات است.

دسترسی آزاد به مقالات مجلات به معنای این است که این مقالات برای خواندن رایگان هستند اما محققان برای انتشار مقالات خود باید به مجلات هزینه لازم را پرداخت کنند. برای ناشران این بدان معناست که مدل بیزینسشان را از دریافت هزینه از خوانندگان به دریافت هزینه از نویسنده و محقق تغییر داده‌اند.

در سال 2001 میلادی دانشمندان، کتابخانه عمومی علمی را برای انتشار مجلات دسترسی آزاد راه‌اندازی کردند. این ایده از زمان معرفی مجلات دسترسی آزاد، گرفتار ناشران سنتی همچون الزویر شده است؛ اما معتبرترین مجلات، مانند طبیعت و علوم (Nature and Science) هنوز پشت این پرداخت هزینه باقی‌مانده‌اند.

آژانس‌هایی که برای پژوهش‌های علمی سرمایه‌گذاری می‌کنند، در حال افزایش استقبال از دسترسی آزاد هستند. در ایالات‌متحده، سازمان‌های دولتی مانند مؤسسه ملی بهداشت و بنیاد ملی علوم نیازمند کمک‌های مالی برای سپردن مقالات خود در یک مخزن عمومی در 12 ماه انتشار هستند.

دانشگاه کالیفرنیا مذاکراتی را با مجله الزویر به‌عنوان جنگی علیه دسترسی آزاد مقالات انجام داده است. این دانشگاه می‌خواست یک قرارداد را برای پوشش هزینه‌های انتشار مقالات دسترسی آزاد و هزینه اشتراک مجلات فراهم کند. این امر باهدف انجام همه تحقیقات نویسندگان مجله دانشگاه کالیفرنیا به‌طور پیش‌فرض بازشده است. الزویر معتقد است که مجله دانشگاه کالیفرنیا یک مدل منحصربه‌فرد است که گزینه‌های پژوهشگران را برای انتشار ارائه می‌دهد. ازنظر متخصصان دانشگاه کالیفرنیا، این مسئله واقعاً بر پیشرفت علم در جامعه و پیشرفت بشریت تأثیر می‌گذارد.

ترجمه: احسان محمد حسینی

منبع: theatlantic

No tags for this post.