تبلور مجدد دانش ایران اسلامی نیاز به حمایت بیشتر مسوولان دارد

هم اکنون براساس پایگاه استنادی ISI کمیت تولید علم دنیا از سال ۱۳۵۷ تاکنون نسبت به ۳۷ سال قبل از آن (۱۳۵۶-۱۳۱۹) شش برابر شده است. در این بین کشور ایران از ابتدای سال ۱۳۵۷ تاکنون ۲۴۵,۷۹۲ (بیش از دویست و چهل و پنج هزار) مدرک در معتبرترین مجله ها و کنفرانس های بین المللی منتشر کرده و هم اکنون 52 درصد سهم تولید علم را به خود اختصاص داده است. در کنار این آمارهای نوید بخش، اخیرا عده ای از کارشناسان مدعی شده اند که میزان رشد تولید مقالات علمی نسبت به چند سال گذشته کاهش یافته است. خبرنگار خبرگزاری سینا  برای پی بردن به این موضوع و همچنین نقش مهم مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی در تولید و رصد میزان مقاله های علمی گفت و گویی با افشین صندوقدار، عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی، معاون فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان فعالیت های قرآنی و خبرگزاری بین المللی قرآنی       (ایکنا)، رییس پیشین مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی( SID) انجام داد.

نقش جهاد دانشگاهی در تولید مقالات علمی چقدر بوده است؟ وتا چه حد این مرکز توانسته است از عهده این رسالت بزرگ بر بیاید؟

جهاد دانشگاهی سال 1383 به منظور اشاعه و ترویج علم و ارایه مستندات و مقالات علمی – پژوهشی، مرکزی به نام اطلاعات علمی راه اندازی کرد. هدف از پیاده سازی این پایگاه ایجاد یک بانک متمرکز و جامع از منابع و تولیدات علمی کشور بود تا این منابع به صورت رایگان و با دسترسی آسان در اختیار محققان، پژوهشگران ، فرهیختگان، دانشجویان و استادان دانشگاه ها قرار بگیرد. خوشبختانه این مرکز توانست در اجرای این رسالت موفق باشد. عمده منابع علمی ما از طریق دستگاه ها، موسسات، نشریه‌ها، دانشگاه ها و وزارتخانه ها، حوزه علمیه و سایر دستگاه ها گردآوری و جمع آوری و در بانک اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی وارد شد. در کنار این بانک اطلاعات علمی، ارزیابی های علمی هم انجام گرفت. به عنوان مثال ضریب شاخص نشریه ها با استانداردهای ISI تعیین و گزارش های آن ماهیانه در اختیار معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری و برخی دستگاه ها مانند وزارت بهداشت و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گرفت تا این سازمان ها که متولی تولید علم در کشور هستند از وضعیت علمی کشور مطلع باشند. ما با انجام این کار کم و کاستی های علمی را کاملا بررسی و نقاط قوت برخی از علوم را شناسایی کردیم. این مراکز علمی با وجود اطلاعات این پایگاه بسیار راحت تر می توانستند نسبت به این امر تصمیم گیری و ارزیابی کنند که آیا سرمایه گذاری مجدد برای این بخش از علم در کشور ضرورت دارد یا اینکه بهتر است این بودجه برای حمایت از مراکز یا بخش هایی از دانشگاه ها یا موسسات علمی و انجمن های علمی صرف شود.

از طرف دیگر وجود همین شاخص های استاندارد توانست نوعی استاندارد سازی در کشور رقم بزند. در کشور ما آن زمان هیچ معیار و پارامتر ارزیابی تولیدات علمی و نشریات علمی وجود نداشت. با ورود این بخش از گزارش های GCR( معادل استاندارد بین المللی و تعریف شدهISI)، توانستیم رنکینگ نشریه های علمی و ارجاع هایی که به این نشریه ها توسط سایر نویسندگان انجام می شد را پیاده سازی و گزارش های آن را به دستگاه های مختلف ارایه دهیم. همچنین ما برای انتشار مقاله ها و نشریه های علمی حتما باید مجوز لازم از نشریه ها را می گرفتیم به همین دلیل مکاتبه هایی با مدیر مسوولان و سردبیران نشریه ها انجام دادیم و از آنها خواستیم تا اطلاعاتشان را در اختیار این پایگاه قرار دهند. خوشبختانه از این مساله استقبال خوبی به عمل آمد و فرهیختگان، پژوهشگران، دانشجویان، استادان و سایر قشرهای علمی توانستند به طور رایگان و با ذکر منبع از این اطلاعات استفاده کنند؛ این رسالت و وظیفه پایگاه برای ترویج و فرهنگ سازی جامعه فرهیخته یک حرکت بزرگ علمی بود. حرکتی که من نامش را انقلاب علمی و جهش علمی گذاشته ام.

مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی در کنار این رسالت، چقدر توانست از کپی کردن و سرقت علمی جلوگیری کند؟

این بانک اطلاعاتی توانست به عنوان یک پایگاه جامع، به روز و متمرکز در برابر نا اخلاقی های علمی هم موفق باشد. وجود این بانک توانست عملکرد دیگری در کنار آن ماموریت و رسالت جهاد دانشگاهی در کشور داشته باشد و این یک نقطه قوت است. این نقطه قوت مانع از تکرار برخی از بی اخلاقی های علمی شده است که ما اصطلاحا به آن سرقت علمی می گوییم. تقریبا پس از توسعه و فعالیت این بانک اطلاعات، میزان ارجاع هایی بی نام و نشان و سرقت ادبی در برخی نشریه ها و مقاله ها به حداقل و حتی به جرات می توانم بگوییم به صفر رسید. این امر بسیار برای کشور ما ارزشمند و اخلاقی بود. اکنون باید این فرهنگ ادامه یابد و مسوولان کشور باید از پایگاه هایی همانند مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی حمایت ویژه کنند تا این پایگاه ها بتوانند همچنان این رسالت و ماموریت را در کشور ادامه دهند و بانکی برای ارایه منابع علمی و واگذاری آن به جامعه باشند.

در حال حاضر سطح تولید علم در کشورمان نسبت به سایر کشورهای همسایه چقدر است؟

کشور ایران در بانک های اطلاعاتی علمی نسبت به سایر کشورهای همسایه با اختلاف بسیار زیادی پیشرو بود. ما تا پایان سال 1391 بعد از ترکیه بالاترین تولیدات علمی را در منطقه داشتیم. حتی در برخی از فواصل زمانی خاص ما نسبت به ترکیه نیز پیشرو بودیم اما با ایجاد برخی تغییرات در وزارتخانه ها و دستگاه ها و روسای دانشگاه ها و همچنین تغییر در سیاست ها در یک مقطعی ایران مجددا رتبه دوم در منطقه را به دست آورد. من همواره امید داشتم و امیدوارم با فرهنگ سازی مناسب، جایگاه مطلوب و رتبه اول را کسب کنیم و در منطقه پیشگام باشیم. بنابر پیش بینی های بنده ما می توانستیم تا پایان سال 2015 -2016 این جایگاه را کسب کنیم که متاسفانه به دلایل خاص این امر تحقق نیافت.

در حال حاضر ما در تولید کدام علوم نسبت به سایر علوم قوی تر هستیم؟

تقریبا ما در تولید علم پزشکی و فنی و مهندسی نسبت به سایر علوم پیشگام تر هستیم. در سال های پیشین ما حتی در این علوم نسبت به ترکیه مقام اول را داشتیم مثلا ما در سوم جولای 2013 رتبه یک اسکوپوس(یکی از نمایه‌های استنادی معتبر و شناخته‌ شده) را به خود اختصاص داده بودیم.

آینده تولید علم را در کشور چگونه ارزیابی می کنید؟

امیدوارم دانش ایران اسلامی بار دیگر جهانی شود. من معتقدم ما می توانیم با همکاری دستگاه های تولید علم دوباره جایگاه علمی خودمان را در دنیا پس از جنگ تحمیلی بازیابیم.

برای تحقق این شعار نیازمند چه امری هستیم؟

به تصور من اگر مسوولان کشور و متولیان تولید علم حمایت خودشان را از این پایگاه ها کم کنند قطعا این پایگاه ها نمی توانند رسالت خودشان را در ارایه منابع علمی (ابزار اصلی دانشجویان، محققان، پژوهشگران، فرهیختگان علمی )تامین کنند و این می‌تواند به عنوان یک پارامتر منفی در تولید علم برای کشور باشد. امیدوارم که مسوولان به این مساله توجه کنند و حمایت خودشان را همچون گذشته ادامه دهند چرا که تمامی دستگاه های متولی آموزش، پژوهشی و تولید علم ، بودجه ای را برای امر پژوهش، مستند سازی دارند. بهتر است این سهم پژوهشی به نحوی برای یافته‌ها و تحقیقات علمی و انتشار نشریه های معتبر اختصاص یابد.

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا