محیط زیست دریایی در آینه چهل سالگی انقلاب

به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا،جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن سه پهنه آبی بزرگ در شمال (دریای خزر) و جنوب (خلیج فارس و دریای عمان) یک کشور دریایی محسوب می شود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به طور خاص از حدود یک دهه قبل، برنامه های اقدام عملی برای استفاده بهینه از این پهنه ها تهیه و تدوین شده است، برنامه هایی که مسائل مختلف اقتصادی و سیاسی هم در آنها دیده شده اما محیط زیست دریایی مقوله حایز اهمیتی است که این روزها در ابعاد ملی، منطقه ای و حتی بین المللی بسیار پررنگ شده است.
پروین فرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: تا چند سال پیش بخشی به عنوان معاونت محیط زیست دریایی در سازمان حفاظت محیط زیست وجود نداشت، با وجود اینکه سه پهنه دریایی خیلی بزرگ داریم و یک کشور دریایی با قدرت در منطقه به حساب می آییم، متاسفانه اهمیتی به مسئله دریاها و حفظ آنها داده نمی شد و ساختار سازمانی هم برای آن وجود نداشت.

** عضویت در کنوانسیون های منطقه ای و بین المللی
وی افزود: در سال ١٣٨4 دفتر محیط زیست دریایی در سازمان حفاظت محیط زیست به معاونت محیط زیست دریایی تبدیل شد، البته به نظر من معاونت شدن نیز برای این همه نیاز، اهمیت و ضرورتی که دریاها دارند کفایت نمی کند اما به هر حال با همین وضعیت هم تاکنون اقدامات زیادی انجام شده است.
وی اظهار داشت: حضور ایران در مناطق دریایی به عنوان یک کشور فعال اهمیتزیادی دارد در حالی که این حضور قبلا نبود در واقع پیش از این عضو هیچ کنوانسیون و همکاری های منطقه ای نبودیم؛ در سال 1378 به عضویت کنوانسیون کویت در راستای حفاظت از محیط زیست دریایی خلیج فارس و دریای عمان درآمدیم، همچنین سال 1384 به کنوانسیون تهران که در راستای حفاظت از محیط زیست دریایی خزر فعالیت می کند پیوستیم، اکنون نیز مرجع ملی کنوانسیون لندن هستیم.

**اقتدار در عرصه دریایی
فرشچی ادامه داد: امروز ایران به عنوان یک کشور بسیار فعال و دارای اقتدار اعم از علمی و تخصصی در زمینه محیط زیست دریایی حرف اول را می‌زند.
وی گفت: معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تنها بخش دولتی است که به عنوان یک معاونت نظارتی و حاکمیتی روی سواحل و دریاها نظارت دارد البته در این راستا با نهادها و ارگان های دریایی هماهنگی بسیار خوبی داریم .

**نقش پررنگ محیط زیست دریایی در تصمیمات این حوزه
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست به برنامه های این معاونت در دریای خزر و خایج فارس و دریای عمان اشاره کرد و گفت: برنامه های دوسالانه در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان را تهیه کردیم؛ همچنین فعالیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مشترک زیادی داریم، بسیاری از قوانین و مقررات که به بخش دریایی مربوط می‌شود طی این سال ها ایجاد شده است.
وی افزود: در چند سال اخیر پژوهش های زیادی در عرصه دریایی در کشور انجام شده که بستری را برای تصمیم گیری و تصمیم سازی فراهم کرده است؛ یعنی اگر الان تصمیمی در سطح کشور در بخش دریایی گرفته می شود با یک پشتوانه علمی صورت می گیرد، این پشتوانه علمی طی سال ها توسط معاونت محیط زیست دریایی تدوین و تهیه شده و در اختیار قرار گرفته است.

** تهیه برنامه های مدیریتی برای گونه های در خطر انقراض
فرشچی تاکید کرد: معاونت محیط زیست دریایی سهم بسیار زیادی در همکاری ‌های ملی با ارگان های دریایی داشته است و توانستیم این ارتباط را در اجرای برنامه‌ها نیز برقرار کنیم، کاری کردیم تا مسئولیت اجتماعی نهادهای مختلف برای حفظ محیط زیست محدود به کاشت چند اصله درخت نشود ما این را به یک مسئولیت اجتماعی تبدیل کردیم.
وی افزود: برای گونه‌های در خطر انقراض برنامه مدیریتی تهیه کردیم، همچنین مناطق حفاظت شده دریایی را ساماندهی کردیم ، برای گونه هایی مانند جنگل های حرا، آبسنگ های مرجانی و لاک پشت ها برنامه های مدیریتی چند ساله هم از جهت پایش هم احیا و هم بازسازی زیستگاه ها تهیه کردیم و افزون بر این، در زمینه قرق های مردمی در مناطق حفاظت شده کار زیادی انجام شده است.

** گردشگری دریایی
فرشچی با اشاره به اهمیت گردشگری دریایی، رویکرد سازمان حفاظت محیط زیست را نگاه به جاذبه های گردشگری دریایی به عنوان یک ابزار حفاظتی دانست و گفت: در واقع دلفین، لاک پشت، جنگل های حرا و آبسنگ های مرجانی جزو جاذبه های طبیعی محیط زیست دریایی هستند که می توانند جاذبه های گردشگری نیز باشند.
وی ادامه داد: یعنی با این رویکرد، علاوه بر ترویج گردشگری دریایی در کشور، حفاظت از این گونه ها نیز پررنگ تر می شود، زیرا وقتی روی گردشگری دریایی سرمایه گذاری می شود بدون شک روی سالم‌ سازی آن محیط و حفاظت از گونه ها نیز کار می شود تا جاذبه گردشگری آن منطقه حفظ شود.
فرشچی گفت: دراین راستا نیز با نهادها و ارگان های مرتبط همکاری خوبی داشتیم به طوری که در تهیه سند توسعه فناوری دریایی و فعالیت هایی که منجر به توسعه صنعت گردشگری دریایی می شود همکاری و حضور مستمر داشتیم.
به گفته وی، در واقع گردشگری دریایی و ساحلی که موجب حفظ گونه‌های ارزشمند دریایی می شود. به عنوان مثال بازدید از سایت تخم گذاری لاک پشت ها و یا رفتن و گشتن در جنگل های حرا و بازدید از مناطق مرجانی برخی از جاذبه های گردشگری دریایی است که در این شرایط هم گونه حفظ می شود و هم منطقه از نظر اقتصادی رونق می گیردو مردم محلی نیز از آن منتفع می شوند.

**حضور فعال ایران در گشت های دریایی
فرشچی به حضور فعال ایران در گشت‌های دریایی به عنوان یکی دیگر از دستاوردهای چهل ساله انقلاب در حوزه دریایی اشاره کرد و افزود: پیش از انقلاب و حتی تا چندین سال بعد از انقلاب نیز ایران در گشت های دریایی حضور نداشت، وقتی گشت دریایی برگزار می شد مختص یک کشور خاص بود اما امروز ایران در گشت ها حضور فعالی دارد.
وی افزود: در گشتی که در دریای خزر انجام شد ایران نقش بسیار مهمی داشت چون بخش جنوبی دریای خزر را پوشش می داد همچنین در گشت های خلیج فارس و دریای عمان نقش راهبری را برعهده داشت ، این گشت ها در سال های 2002 و 2005 برگزار شد.
فرشچی تاکید کرد: حضور در گشت ها بسیار حائز اهمیت است چون دستاوردهای علمی بسیار مهمی حاصل می شود و فعالیت‌های منطقه‌ای بر اساس آن رقم زده می ‌شود.

**حذف سهمیه دو کشور حاشیه خزر برای شکار فک خزری
به گفته معاون رییس سازمان محیط زیست، امروزه نظارت ما روی فعالیت‌های دریایی و فراساحلی بسیار بیشتر از گذشته است، بررسی ها و ممیزی هایی که روی فراساحل و فعالیت پتروشیمی ها ، پالایشگاه ها و صیادی انجام می دهیم قبلا نبوده است ، همچنین این دستاوردها انسجام یافته و به طور مرتب انجام می شود.
فرشچی افزود: به عنوان مثال از چندین سال پیش روی مساله امداد و نجات فک خزری کار کردیم، فک خزری تنها گونه پستاندار دریای خزر است که در معرض انقراض قرار دارد، کشورهایی مانند قزاقستان و روسیه به وفور آن را صید می کردند حتی سهمیه صید سالانه داشتند، ما توانستیم با حضور فعال و آگاهی‌رسانی به جوامع محلی خود و کشورهای دیگر اهمیت حفظ این گونه ارزشمند را برجسته کنیم و در این راستا، یک شبکه مردم نهاد برای حفظ فک خزری ایجاد کردیم.
وی ادامه داد: دراین راستا کشتیرانی جمهوری اسلامی بسیار همکاری کرد و قرار شد روی تمام کشتی هایی که در دریای خزر تردد می کنند، تصویر فک خزری ترسیم شود و بنرهای مختلفی به سه زبان فارسی، انگلیسی و روسی تهیه و در مکان های مختلف نصب کنند.
فرشچی با تاکید بر اینکه این فعالیت ها به عنوان یک اقدام راهبردی بسیار حایز اهمیت است، گفت: همچنین تلاش کردیم تا بندی را ضمیمه کنوانسیون حمایت از گونه های مهاجر کنیم که بر اساس آن، کشورها حق صید نخواهند داشت و حتی برای کشورهایی که سهمیه دریافت می کردند متوقف شد ، البته شاید غیر قانونی صید کنند اما از لحاظ قانونی محدودیت دارند.
وی افزود: این کار در سال 96 انجام شد و تاکنون موفق به نجات جان حداقل 18 هزار فک خزری شدیم چون این عدد سهمیه سالانه این کشورها برای صید فک خزری بود ، این موفقیت بسیار مورد توجه دنیا قرار گرفت و ایران را تشویق کردند.

** ایجاد گارد ساحلی
معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: مساله دیگری که با جدیت دنبال آن هستیم ایجاد گارد ساحلی است، اکنون بیشتر نهادها ارگان های دریایی یگان حفاظت دارند مانند یگان حفاظت شیلات یا سازمان بنادر و دریانوردی که هر کدام به طور جداگانه فعالیت می کنند.
وی تاکید کرد: در حالی که می توان با تجمیع آنها در قالب گارد ساحلی از تجهیزات و توانمندی تمامی آنها استفاده کرد؛ کاری که در ترکیه انجام شد و انگلیس و امریکا نیز گارد ساحلی دارند. ما هم به صرافت ایجاد آن افتادیم و در برنامه ششم توسعه مطرح کردیم و به زودی پایلوت آن در هرمزگان اجرا می شود.

**جزایر شناسنامه دار می شوند
فرشچی گفت: مساله بعدی شناسامه دار کردن جزایر است که سالهاست روی آن کار می کنیم، اکنون در چهار جزیره کار را آغاز کردیم و اطلاعات مختلف از مسائل زیست محیطی اعم از زیستگاه ها و گونه ها و جمعیتی این جزایر در حال جمع آوری است؛ به نظر می رسد دو تا سه ماه آینده اطلاعات جزایر لاوان، شیدور و هرمز تکمیل و این جزایر شناسامه دار می شوند. مطالعه جزیره هندورابی تمام شده و بسیار هم کامل است و اکنون شناسنامه دار است.

**تعیین خسارات زیست محیطی ایران از کشورهای همسایه
وی افزود: از اقدامات مهم دیگری که معاونت محیط زیست دریایی انجام داده ، ایجاد مرکز خسارات محیط زیستی است. کشور از ناحیه مسائل محیط زیستی خسارات زیادی را متحمل می شود به عنوان مثال بخش زیادی از گرد و غباری که وارد می شود منشا خارجی دارد و ناآرامی های کشورهای اطراف ما تبعات زیست محیطی برای کشور به همراه دارد که این مسایل در این مرکز بررسی می سود.
معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیطزیست گفت: از 15 کشوری که با آنها همسایه هستیم، 11 کشور دریایی هستند یعنی به دریا راه دارند بنابراین توجه به این بخش بسیار مهم است.

* تهیه برنامه اقدام ملی
وی در پاسخ به اینکه آیا سازمان حفاظت محیط زیست تنها نهادی است که باید درباره محیط زیست دریایی کشور نظر دهد و کار کند، گفت: نهادهای مختلفی به موضوع دریا مرتبط هستند مانند وزارت نیرو و بنادر و کشتیرانی اگر هر نهادی برنامه سالانه خود را برای حفظ محیط زیست دریایی در ارتباط با فعالیت های خود تدوین کند و به اولویت هایی که در سطح ملی هستند، توجه کند یک برنامه اقدام ملی در راستای حفظ محیط زیست شکل می گیرد.
فرشچی تاکید کرد: نهادهای مختلف کارهای زیادی درباره محیط زیست دریایی مثلا برای دریای خزر انجام داده اند اما زمانی که نتایج طبقه بندی، منسجم و یکپارچه نباشند نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد و فقط هدررفت وقت و هزینه خواهد بود. اما اگر همه در کنار هم کار کنند، هزینه ها بسیار کاهش می یابد و سازمان‌ها و نهادهای مختلف نیز هدفمند دنبال اولویت‌های خود می روند چون یک برنامه اقدام ملی برای آنها تعریف شده است.
به گفته وی، این برنامه اقدام ملی را تهیه کرده ایم و در قالب بندی در برنامه ششم توسعه آمده و در حال اجرا است ، بر این اساس معاونت محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان محور، سازمان های مختلف را دور هم جمع و برنامه‌های آنها را با هم یکپارچه و منسجم می کند تا اولویت ها مشخص و بودجه تخصیص یافته نیز اولویت بندی شود.

** سازمان محیط زیست مبصر نیست
فرشچی در پاسخ به این که آیا معاونت دریایی به عنوان حافظ محیط زیست دریایی کشور قدرت جلوگیری از اجرای پروژه‌های مخرب را دارد، گفت: بله این قدرت را دارد اما این مساله بر می گردد به اینکه احساس مسئولیت اجتماعی در مقابل حفظ محیط زیست تا چه حد در نهادهای مختلف نهادینه شده است؛ هیچ جای دنیا یک دستگاه نظارتی و حاکمیتی به تنهایی قادر به حفظ محیط زیست نیست.
وی تاکید کرد: برای اینکه یک کشور به معنای واقعی بخواهد در بخش محیط زیست دریایی موفق شود باید تمام ارگان ها و ذینفعان برنامه‌هایی در راستای چارچوب حفظ محیط زیست دریایی داشته باشند، به عبارت دیگر توسعه پایدار به این معنا است که هر نهادی بداند در عین کسب درآمد باید برای حفظ محیط زیست دریایی و طبیعی خود تلاش کند.
فرشچی تاکید کرد: نباید سازمان محیط زیست یا معاونت دریایی مبصر باشد بلکه افراد و نهادها باید روی خود اظهاری و مسئولیتی که دارند محیط زیست را حفظ کنند البته ایجاد این حس در نهادها وظیفه سازمان محیط زیست و بخش های مختلف دولت است در واقع این یک فرهنگ است و وقتی بین مردم و جامعه نهادینه شد دیگر نیازی به زور نیست.
وی گفت: قوانین و مقررات خوبی وجود دارد و وظایف و مسئولیت هر نهادی در این زمینه مشخص است ، به عنوان مثال وظایف وزارت نفت یا شیلات مشخص است و باید اقدامات خود را از همان ابتدا در یک چارچوب حفظ محیط زیست آغاز کنند ، البته در چند سال اخیر این احساس مسئولیت بسیار پررنگ شده است.

**زمان را از دست می دهیم
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: با توجه به اهمیت موضوع قوانین بسیار خوبی در زمینه محیط زیست دریایی در برنامه توسعه پنجم و ششم دیده شده است و تمام مسائل مربوط به این بخش را پوشش می دهد اما آنچه نقص دارد این است که برنامه اجرایی برای آن قوانین و مقررات نداریم.
وی ادامه داد: به عنوان مثال یک قانون در سال 97 تصویب می شود و تهیه برنامه اجرایی آن دو سال زمان می برد و تا زمانی که تهیه، ابلاغ و اجرایی شود و مثلا زمان قانون پنج ساله است که به پایان می رسد؛ در واقع مشکل ما این است که همراه با برنامه توسعه ششم برنامه های عملیاتی و اجرایی تهیه نمی کنیم در حالی که زمانی که قانونی تصویب می شود همزمان با آن باید برنامه های عملیاتی و اجرایی آن نیز تهیه و در اختیار نهادهای مختلف و ذیربط قرار گیرد تا اجرای برنامه های خود را طبق آن پیش ببرند.

**مردم مطالبه گر شده اند
وی تاکید کرد: البته محیط زیست نسبت به سال های قبل از حالت ایزوله بودن و اینکه فقط یک دستگاه به آن بپردازد خارج و اکنون فراگیر شده است، مردم و نهادها نسبت به محیط زیست خود بسیار مطالبه‌گر شده اند که نشانه افزایش آگاهی های زیست محیطی مردم است که می توان از آن به عنوان فرهنگ محیط زیستی نام برد.
فرشچی ادامه داد: به عنوان مثال می توان به مساله شناگاه ها اشاره کرد شاید به ظاهر مساله ساده ای باشد اما به مرور مردم خواستار شناگاه های سالم خواهند بود، طرحی که سازمان محیط زیست در این زمینه اجرا می کند و به شناگاه های سالم پرچم آبی و به شناگاه های آلوده زرد می دهد، می تواند مردم را مطالبه گرتر و مسوولان را نسبت به انجام وظایفشان حساس تر کند.
وی گفت: این یعنی همان فرهنگ سازی و با ادامه این روند تا پنج سال دیگر مردم را در جایی غیر از مکان های دارای پرچم آبی نخواهیم دید در واقع وقتی مردم مطالبه گر باشند خواه ناخواه این مسائل در دستور کار قرار می گیرد.

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا