بحران آب بدون کاهش تولیدات کشاورزی حل نمی شود

این پروژه دانشگاهی بر اساس تحلیل داده های کمی و با استفاده از نگاهی آینده نگارانه به بررسی روندهای حاکم بر ایران در حوزه های جمعیت شناسی، اقتصاد، انرژی، آب، کشاورزی و سیستم های مالی پرداخته است.

در این گزارش قصد داریم به پیش بینی وضعیت حوزه آب در این پروژه بپردازیم.

آنچه که کاملا مشهود است این است که در سال های اخیر بحران آب در ایران به دغدغه جدی مردم و مسولان تبدیل شده است. این بحران مشکلات اقتصادی و اجتماعی غیرقابل انکاری را به زندگی آحاد افراد جامعه تحمیل کرده است.

گزارش ها حاکی از آن است که امروزه میانگین مصرف سالیانه آب ایران در حدود ۹۶ میلیارد متر مکعب  تخمین زده می‌شود که این رقم حدود ۷ میلیارد متر مکعب  بیشتر از کل منابع آب تجدیدپذیر کشور (۸۹ میلیارد متر مکعب) و همچنین ۴۳ میلیارد متر مکعب بیش از مقداری است که آن را می‌توان به عنوان سقف مصرف پایدار در نظر گرفت.

در مقیاس کلان، راه حل‌ عملی سازگاری با کم‌آبی را می‌توان به دو گروه کلی بهبود بهره‌‌وری (مدرن سازی آبیاری، گسترش گلخانه ها و بهینه سازی الگوی کشت) و کاهش هوشمندانه فعالیت‌های آب‌بر دسته‌بندی کرد.

در نتایج گزارشی که محسن مسگران و پویا آزادی از محققان دانشگاه استنفورد تهیه کرده اند آمده که هرچند مدرن‌سازی سیستم‌های آبیاری محور اصلی استراتژی کاهش مصرف آب در ایران را تشکیل می‌دهد و علیرغم پتانسیل نسبتا قابل توجه اینگونه سیستم ها در کاهش آب مصرفی در مقیاس مزرعه، اثربخشی نهایی این روش ها در مقیاس حوضه آبریز و یا کل کشور محدود خواهد بود. نامناسب ارزیابی شدن حدود نیمی از شش میلیون هکتار اراضی تحت کشت آبی کشور برای تجهیز به سیستم‌های آبیاری مدرن و سطح نسبتا کم اراضی باقیمانده برای تجهیز با توجه به استفاده فعلی از سیستم های مدرن در بیش از یک میلیون هکتار از اراضی، نادیده گرفتن نقش آب بازگشتی به طبیعت در روش های آبیاری سنتی و تمایل کشاورزان به افزایش سطح زیر کشت و یا تغییر به محصولات آب‌بر پس از مدرن‌سازی سیستم آبیاری به دلیل عدم کنترل بر آب صرفه‌جویی شده از جمله دلایل اصلی محدود کننده پتانسیل اینگونه روش ها برای حل بحران آب در ایران خواهد بود. از این رو، بر اساس محاسبات انجام شده در این گزارش، پتانسیل صرفه‌جویی آب از طریق ارتقاء بهره‌وری (مدرن سازی سیستم‌ها و شبکه آبیاری و زهکشی و همچنین گسترش گلخانه ها) در حدود ۷ میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده می‌شود که در مقایسه با حجم معتنابه صرفه‌جویی مورد نیاز (حدود ۴۳ میلیارد متر مکعب) میزان نسبتا کمی خواهد بود.

تقریبا تمامی کارشناسان و صاحبنظران بر این موضوع اتکا دارند که متاسفانه حل بحران آب در ایران بدون کاهش قابل توجه تولیدات کشاورزی میسر نخواهد شد.

واردات مواد غذایی چاره کار است

البته نقش کاهش و کنترل مصرف آب نیز در این حوزه نباید نادیده گرفته شود اما هزینه سالانه سازگاری با کم‌آبی در ایران از طریق افزایش بهره‌وری و کاهش کشت آبی به حدود ۲۵ میلیارد دلار یا ۵.۵ درصد از میانگین تولید ناخالص داخلی قابل پیش بینی ایران در دهه آینده خواهد رسید. به عبارت دیگر، در وضعیت تعادلی پایدار، ایران نیازمند افزایش واردات مواد غذایی به مقدار حدود ۳۰۰ دلار به ازای هر فرد در سال است.

براساس این گزارش، سیاست‌گذاران باید با پذیرش واقعیت‌های اقلیمی و جمعیتی کشور، شعار دادن در زمینه تحقق خودکفایی در تولید مواد غذایی را کنار گذاشته و به جای آن، بر روی تضمین امنیت غذایی کشور تمرکز کنند.

چراکه، تحقق هدف خودکفایی غذایی با توجه به جمعیت فزاینده و منابع محدود آبی کشور تنها با تحمیل هزینه‌ای گزاف بر محیط زیست و پیش‌خوری از سهم آینده میسر خواهد بود. ضمن اینکه سياست های جمعيتی کشور نیز باید متناسب با امکانات بوده و ترغیب به افزايش باروری برای جايگزينی نسلی به اجرا گذاشته نشود.

محققان دانشگاه استنفورد همچنین، توصیه می کنند پژوهشگران کشور، به ویژه در حوزه آب و اقتصاد، فعالیت علمی خود را به صورتبندی چارچوب حاکمیتی موثر که دربرگیرنده مجموعه ای از قوانین اقتصادی و کارآمد برای توزیع آب میان ذی‌نفعان مختلف است متمرکز کنند.

بنابراین، به نظر می رسد که بهتر باشد محققان، پژوهشگران و مسوولان مربوطه به روشنی حقایق بحران آب و پیامدهای آن را به اطلاع عموم مردم و سیاست‌گذاران رسانده و از ایراد اظهارات عوام‌‌فریبانه مانند «نجات همزمان کشاورزی و آب» و یا بحثهای انحرافی و بی‌محتوا مانند دوگانه‌سازی تصنعی «بحران در برابر ورشکستگی» خودداری کنند.

No tags for this post.