توسعه پایدار گردشگری لازمه معنویت پایدار

شاید بتوان معنویت در گردشگری را همان سیر روح در مسیر تعالی انسان دانست که همواره مورد تاکید فیلسوفان و اندیشمندان بوده است. انسان به طور فطری همواره در جست و جوی کسب معنا و مفهوم زندگی در رسیدن به کمال بوده و این امر نیازمند حرکت و سفر است که گردشگری می‌ تواند یکی از مهم‌ترین اشکال نمود آن باشد.  

حس معنوی ناشی از سفر و گردشگری می­تواند به درک تجارب معنوی منتهی شده و ادراک معنوی گردشگران را تعمیق نماید. با این که جایگاه معنویت در مباحث گردشگری نسبتا جدید است و در نگرش سیستمی علم گردشگری هنوز مورد توجه کافی قرار نگرفته ولی به نظر می رسد از ظرفیت بالایی برای توسعه مباحث نظری و فلسفی برخوردار است. از آن­جا که حس معنوی ادراک شده از منظر گردشگری در بین افراد گوناگون دارای مراتب متفاوت است، پیچیدگی این مساله بیش‌تر شده و درک آن نیز سخت‌تر می­گردد. به طورکلی حس معنوی با «هویت مکان‌ گردشگری» شامل: «ساختار فیزیکی»، «فعالیت‌ها» و «عناصر و نمادها» از سویی و «حس مکان گردشگری» شامل: «معنا و مفهوم» از سوی دیگر ارتباط مستقیم پیدا می­کند. از این رو می­توان گفت که حس معنوی در مکانی ادراک خواهد شد که آن مکان از هویتی معنوی برخوردار باشد و البته ترسیم هویت معنوی نیز نیازمند مؤلفه ­های خاص محیطی، فرهنگی و ادراکی است که با مباحث توسعه پایدار مرتبط می‌شود.

بر اساس مطالعات رفتارشناسان محیطی و نظریه‌پردازان، هویت مکان بر کیفیت رابطه انسان – مکان و شکل گیری هویت مکانی و هویت فردی موثر بوده و بر کیفیت زندگی انسان اثر مستقیم دارد. مکان گردشگری یکی از فاکتورهای درک ارتباط گردشگری و معنویت است و برای ادراک رابطه مکان با معنویت باید محیط فیزیکی، تنوع فرهنگی و نوع تعامل گردشگران با مکان را در نظر گرفت. تنوع فرهنگی نیز با مفهوم تنوع زیستی رابطه مستقیم دارد که در آن چشم اندازهایی با تنوع گونه ­ها و تنوع اکولوژیکی شکل می ­گیرد.

«کنفرانس بین المللی گردشگری و معنویت»، اقدام مهم علمی است که طی دو دوره گذشته با حضور ارزشمند صاحب نظران داخلی و خارجی و با استقبال چشم­گیری در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شده است.

اکنون شاهدیم که سیاست­گذاری­ ها و برنامه­ ریزی ها، درحال تغییر از درگیری محض با اثرات گردشگری به سمت جنبه­ های فرهنگی و محیطی در جهت ایفای نقشی فعال­تر در خصوص تعامل انسان و محیط است. در دهه­ های اخیر نیز تفکر توسعه از یک مدل رشدگرا به مدل توسعه انسانی تغییر پیدا کرده است لذا نگرانی­های زیست محیطی، رفاه و حقوق انسان، برجسته ترین فصل پارادایم توسعه پایدار را تشکیل داده که هم­پوشانی قابل توجهی با مباحث معنوی در گردشگری دارد چرا که بدون توجه به مباحث توسعه پایدار، هرگز «خودشکوفایی»، «بهبود حقوق انسانی»، «احترام به خویشتن»، «عدالت بین نسلی» و «حفظ حقوق آیندگان» اتفاق نمی­افتد و در صورت نبود این مؤلفه ­ها، ادراک معنوی در انسان‌ها شکل نمی‌گیرد. گردشگران در مصرف محیط طبیعی، ممکن است درحال مصرف فرهنگ در قالب ارزش­های فرهنگی و محلی باشند که به یک چشم انداز یا سایت طبیعی مشخص نسبت داده شده باشد ولی مجموعه منظر گردشگری، میراث، تاریخ، فرهنگ و باورهای مختلف، عناصر هویت ساز معنوی هر مکان گردشگری را تشکیل داده و شکل دهنده ادراک معنوی در فرد هستند که ارتباط مستقیمی با توسعه پایدار پیدا می کند و از این رو شاید بتوان گفت توسعه پایدار فضاهای گردشگری می تواند به معنویت پایدار نیز منجر گردد.

پر واضح است که هنوز بین رویکردهای مختلف توسعه پایدار و گردشگری معنوی ارتباط سیستماتیک علمی شکل نگرفته و این امر بستگی به توانایی تبیین مساله گردشگری و معنویت و ارتباط آن با گردشگری فرهنگی، میراث و اکولوژی از سوی محققان امر دارد ولی مسلم است که رویکرد توسعه پایدار در معنویت و گردشگری با لحاظ‌کردن دغدغه‌های زیست‌محیطی، رفاه انسانی و عدالت بین نسلی می تواند کارآ و اثربخش بوده و پیش‌برنده ادراک معنوی در تلفیق گردشگری و معنویت و معنابخشی به معنویت پایدار باشد. در همین راستا «کنفرانس بین المللی گردشگری و معنویت»، اقدام مهم علمی است که طی دو دوره گذشته با حضور ارزشمند صاحب نظران داخلی و خارجی و با استقبال چشم­گیری در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شده است.

اکنون که در آستانه سومین دوره این کنفرانس بین‌المللی با شش محور در دانشگاه علم و فرهنگ هستیم، هفت پیش نشست نیز درشهرهای مختلف تشکیل شده که حاکی از اهمیت این موضوع است. مفتخریم که پرچم‌داران این حرکت ارزشمند علمی و معنوی، استادان و پژوهشگران گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ هستند و امید است بتوان گام­های مؤثری را جهت توسعه علمی گردشگری کشور برداریم.

سید سعید هاشمی/رییس دانشگاه علم و فرهنگ و رییس سومین کنفرانس بین المللی گردشگری و معنویت

 

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا