دلایلی که ثابت می کند طرح زوج و فرد ناموفق است

در فاصله 10سال از اجرای این طرح هم‌اکنون دورنمای مشخصی از یازده نقطه ضعف آن مشخص شده است که می‌تواند راهگشای مدیران و مسئولانی باشد که پیش از این در شورای‌عالی ترافیک، طرح زوج و فرد را برای تهران تجویز کردند.

سابقه طرح‌های ترافیکی در تهران نشان می‌دهد هر وقت طرحی با پیوست غیرعلمی به اجرا درآمده، پس از مدتی نشانه‌های ناکارآمدی خود را نمایان کرده؛ شهر تهران ازجمله شهرهایی است که در زمینه ایجاد محدوده ویژه تردد وسایل نقلیه چند گام برداشته و این قبیل طرح‌ها را از سال 1358 تاکنون به اجرا درآورده است.

از اول آبان‌ماه 1358 ممنوعیت تردد اتومبیل‌های تک‌سرنشین با هدف بهبود نسبی ترافیک با ایجاد محدوده‌ای در مرکز شهر به مرحله اجرا درآمد. با تصویب شورای انقلاب در خردادماه   1359 محدوده‌ای در مرکز شهر تهران تعیین شد تا از ورود کلیه وسایل نقلیه به استثنای وسایل نقلیه مجاز از قبیل وسایل نقلیه عمومی، اتومبیل‌های اورژانس و کادر پزشکی و سرویس‌های دولتی از ساعت 6:30 تا 10 صبح در تمام ایام هفته جز در دو روز آخر هفته و ایام تعطیل جلوگیری به‌عمل ‌آید و به این ترتیب محدوده طرح ترافیک تهران شکل گرفت. این طرح ادامه داشت تا اینکه از اواسط آذرماه سال 1384، به‌دلیل آلودگی شدید هوای تهران طرح مقطعی تردد زوج‌ و فرد خودروها دائمی شد.

در نیمه‌ دوم سال 1389 آلودگی شدید هوای شهر تهران به سطح هشدار رسید و طبق آمارها افراد زیادی به همین دلیل جان خود را از دست داده و یا به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا دچار شدند. در اول اسفندماه 1389 محدوده تردد زوج و فرد خودروها و همچنین محدوده طرح ترافیک خودروها به‌طور آزمایشی گسترش یافت و پلیس راهور با جدیت بیشتری با متخلفان این طرح برخورد کرد. اما همه این مشکلات نتوانست مسئولان را مجاب کند که این طرح را با طرح کارآمدتری جابه‌جا کنند.

 

تجربه دیگر کشورها

اعمال طرح محدودیت تردد در پاریس در سال 2015 به صورت ممنوعیت تردد خودروهای با پلاک فرد در روز دوشنبه بود که براساس آنالیز اطلاعات به‌دست آمده، حاکی از آن است که آلودگی هوا در درازمدت افزایش یافت. این در حالی ‌است که نتیجه اجرای طرح LEZ تاثیر مثبتی بر کاهش آلودگی هوا و بهبود سلامت در پاریس را داشت. آمارها نشان می‌دهد که با توجه به اعمال فشار بر رانندگان برای ارتقای خودروها، اجرای طرح LEZ نتایج مثبتی بر کاهش آلودگی هوا در اثر ترافیک را دارد.

اعمال طرح Pico y Placa در بوگوتا، اعمال ممنوعیت تردد در ساعات اوج ترافیک دو روز در هفته بود که نتایج حاکی از آن است که تمرکز ذرات معلق در هوا افزایش یافت چون تردد رانندگان در ساعات غیراوج افزایش یافت.

طرح زوج و فرد در پکن مشابه طرح پاریس براساس ممنوعیت تردد روزهای زوج و فرد در بازی‌های المپیک سال 2008 اجرا شد. این طرح همزمان با بارش باران‌های شدید و تعطیلی کارخانه‌ها و صنایع اتفاق افتاد که این عوامل در آن مقطع تاثیر بسزایی در ایجاد آلودگی هوای پکن داشتند.

نتیجه اجرای طرح کاهش 20% ذرات معلق آلاینده در طول بازی‌های المپیک بود که پس از اتمام زمان المپیک، مقامات پکن تصمیم بر تمدید زمان اجرای طرح به صورت بلند مدت کردند که در این زمان علاوه بر اینکه تاثیر محدودی بر کاهش آلودگی هوا گذاشت نهایتاً منجر به تشویق افراد برای خرید خودرو دوم شد.

طرح LEZ در سال 1996 در استکهلم اجرا شد. به طور خلاصه، تنها خودروهایی که میزان آلایندگی آنها از استاندارد اروپا کمتر بود مجوز ورود به محدوده LEZ را داشتند که نتایج به‌دست آمده حاکی از کاهش قابل توجه آلودگی هوا بود.

هزینه تراکم معادل 5 پوند برای تردد در محدوده داخلی شهر لندن در سال 2003 در نظر گرفته شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که میزان آلاینده‌های خطرناک از قبیل NO و NO2 و PM10 به میزان 12% کاهش یافت که این هزینه اکنون به 10 پوند افزایش یافته است. در سال 2008، طرح LEZ نیز برای خودروهای باری، اتوبوس و مینی بوس در لندن بزرگ اجرا شد. میزان PM2.5 معادل 20% کاهش یافت ولی تغییر قابل توجه‌ای در کاهش میزان PM10 و NO2 به‌دست نیامد. منتقدان بر این باورند که درصورتی این طرح موفق خواهد بود که خودروهای شخصی هم شامل پرداخت هزینه تراکم در این طرح شوند.

طرح LEZ در برلین در سال 2008 برای خودروهای دیزل و بنزینی دارای مبدل کاتالیست اجرا شد. تمرکز آلاینده‌ها به میزان ۲۲-۱۴ % کاهش یافت. تمرکز PM10 در نزدیک معابر اصلی 3% کاهش یافت و تعداد روزهای آلوده به میزان 24 روز در سال کاهش یافت.

 

یک طرح و 11 ایراد

پس از سال‌ها اجرای طرح دائمی تردد زوج‌ و فرد در تهران می‌توان معایب مشخصی برای این طرح برشمرد که ممکن است زمینه‌ساز تغییر این طرح با طرح منطقه کم‌انتشار شود.

براساس گزارش مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی حمل‌ و‌نقل و ترافیک تهران با‌عنوان «بررسی طرح تردد زوج و فرد خودروها در تهران» علل زیر برای ناکارآمدی طرح زوج و فرد ذکر شده است:

1.ترغیب شهروندان برای خرید اتومبیل ارزان قیمت و فرسوده برای استفاده از پلاک خودرو.

2.عدم‌تمایل شهروندان به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و آلاینده برای استفاده از پلاک خودرو.

3.افزایش مالکیت موتورسیکلت و رشد سفرها با آن، که افزایش چند برابری عوارض ناشی از آلودگی هوا، آلودگی صوتی و تصادفات را به‌دنبال دارد.

4.محدودیت در ورود مسافربرهای شخصی به محدوده‌ای بزرگتر که سهم قابل توجهی در جابه‌جایی مسافر دارند.

5.افزایش میزان تخلفات شامل پلاک‌دزدی و دستکاری پلاک.

6.کاهش سکونت در محدوده طرح به‌علت محدودیت در عبور و مرور.

7.نیاز به افزایش نیروی پلیس یا افزایش تجهیزات کنترلی به‌منظور کنترل ورودی‌های محدوده طرح که هزینه‌بر ‌است.

8.ایجاد اختلال در جریان ترافیکی به‌منظور اعمال قانون.

9.کاهش سطح سرویس سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی زیرا این سیستم‌ها در حال حاضر با حداکثر ظرفیت سرویس ارائه می‌کنند.

10.افزایش مشکلات ترافیکی در معابر نزدیک به محدوده اجرای طرح مانند مشکلات پارکینگ، پارک حاشیه‌ای، تراکم ترافیک، تغییر کاربری اراضی و مواردی از این دست.

11.ناپایدار بودن این راه‌حل زیرا درصورت بی‌اثر شدن طرح، راهکار دیگری نمی‌توان اجرا کرد.

No tags for this post.