مدیریت مهمترین دانشگاه‌های دنیا براساس وقف است
اما حمایت از توسعه علم و فناوری، فقط به ساخت مدارس و مراکز آموزشی محدود نمی شود، بلکه یکی از مهمترین کارکردهای وقف در نظام جهانی استفاده از ظرفیت موقوفات جهت اداره کردن بهینه دانشگاه هاست.
حمایت از انجام تحقیق و پژوهش برای تشخیص و درمان بیماری ها، تولید دارو و واکسن، ساخت و توسعه آزمایشگاه ها، احداث بیمارستان های دانشگاهی، حمایت از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، احداث و تجهیز کتابخانه های عمومی، نمونه های مختلفی از وقف علمی هستند.
در حالیکه این سنت دیرینه طی سالیان اخیر در کشور ما به دست فراموشی سپرده و یا کمرنگ شده است، موجب شده تا دانشگاه های زیادی در سراسر دنیا به صورت موقوفه ساخته شده و با سازو کار وقف مدیریت شود.
معرفی دانشگاه های دنیا با بیشترین ارزش موقوفات
دانشگاه «هاروارد» که سال 1636 میلادی تاسیس شده با ارزش بیش از ۳۴ میلیارد دلار در رتبه اول صد دانشگاه‌ها برتر دنیا با ارزش موقوفاتی شامل بیش از یک میلیارد دلار است که نشان دهنده نقش بارز علم در بین افکار واقفین یا خیرین است.
دانشگا «ییل» که سال 1701 میلیادی تاسیس شده و ارزش آن بیش از ۲۵ میلیارد دلار در رتبه یازدهم صد دانشگاه برتر دنیا است. در این دانشگاه بیش از 800 میلیون دلار وقف شده است.
دانشگاه «تگزاس» که سال 1876 تاسیس شده است و ارزشی برابر با ۲۴ میلیون دلار دارد در رتبه سی و نهم دنیا در بین ۱۰۰ دانشگاه برتر قرار دارد. ارزش وقف‌ها و اقدام خیرین در آن نزدیک به 585 میلیون دلار برآورد شده است.
دانشگاه «استنفورد» که سال 1891 میلادی تاسیس شده و ارزش آن بیش از ۲۲ میلیارد دلار دارد رتبه دوم را در بین ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا دارد. در این دانشگاه بیش از یک میلیارد دلار وقف صورت گرفته است.
دانشگاه «پرینستون» که سال 1746 میلیادی تاسیس شده و ارزش آن بیش از ۲۲ میلیارد دلار برآورده شده است. این دانشگاه در رتبه ششم ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا قرار دارد.
دانشگاه علوم و تکنولوژی «ملک عبدالله» که سال 2009 تاسیس شده با ارزشی بیش از ۲۰ میلیارد دلار که حتی در بین ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا هم قرار ندارد اما توانسته رتبه ششم برترین‌های آموزش عالی دنیا در زمینه وقف را بدست آورد.
موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) که سال 1865 تاسیس شده است و ارزش آن بیش از ۱۳ میلیارد دلار برآورد شده است رتبه سوم دانشگاه‌های برتر دنیا در بین ۱۰۰ دانشگاه دنیا در اختیار دارد. در این دانشگاه بین از 931 میلیون دلار کارهای وقفی و خیریه صورت گرفته است.
در ۷ دانشگاه برتر دنیا ارزش کارهای وقف و اقدامات خیریه انجام شده در آن 4 میلیارد و 628 میلیون دلار است لذا باید برای آنکه آموزش عالی کشورمان پیشرفت شگرفی کرده و بتواند مسائل و مشکلات کشور و نیازهای جامعه را مرتفع کند از فرهنگ وقف و حتی کارهای خیریه استفاده حداکثری کرده و در بین دانشجویان و اساتید نقش بارزتری نسبت به دیگران دارند.
مقایسه وقف علمی در دانشگاه های ایران وجهان
با توجه به ریشه سنت وقف و اعمال خیریه در کشورمان انتظار می رود میزان خیریه ها و دارایی های وقفی که به دانشگاه های کشور و عرصه حرفه ای تولید علم در ایران وارد می شوند، فاصله زیادی با میزان املاک و دارایی های وقفی که در کشورهای خارجی به این حوزه سوق پیدا می کنند نداشته باشد. این در حالیست که شواهد نشان می دهد که در فاصله ای قابل اعتنا از این انتظار قرار داریم.
بسیاری از دانشگاه های جهان در صورت احساس نیاز تقاضای کمک مالی خود را بر روی سایت های خود قرار می دهند. در عین حال صفحه ای رسمی به منظور جذب دائمی کمک های مردمی در سایت رسمی تمامی دانشگاه های معتبر جهان به چشم می خورد اما دانشگاه های ایران به جای آنکه نیازهای مالی خود را اعلام عمومی کنند و یا مردم را به سرمایه گذاری یا وقف در عرصه علم تشویق کنند، مرتب از کسری بودجه خود صحبت می کنند.
ایران کشوری است که متناسب با توانایی ها و سرمایه ای که در آن به آموزش اختصاص داده شده است از سطح علمی نسبتا خوبی در جهان برخوردار است و در صورتی که بتوان جریان کمک های نامحدود مردمی را به سوی این پایگاه ها حیاتی علمی کشور متمایل ساخت به زودی می توان به واسطه مدیریت صحیح مالی و اختصاص مناسب بودجه شاهد جهش های علمی در تمامی زمینه های علمی کشور بود.
در ادامه به ارائه جدولی از مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران می پردازیم که بیانگر این تفاوت است.
