تیم های ترویجی در ایران به مستندسازی نمی پردازند

 در بخشی از این رویداد محمد جواد ترابی، روزنامه نگار علم و مروج نجوم درباره ویژگی های ترویج علم و فعالیت در این حوزه توضیحاتی ارائه داد.

وی گفت: حرفه اصلی من روزنامه نگاری علم است، باید بگویم، کار ترویج علم یک کار داوطلبانه است، اما درواقع کاری است که می توان از طریق آن درآمد داشت.

ترابی در ادامه درباره پروژه های موفق در این حوزه توضیح داد و گفت: پروژه صلح ستارگان یک پروژه موفق بوده است، که مورد حمایت یونسکو و اتحادیه بین المللی یونسکو قرار گرفت. دوباره قرار است از ابتدای 2019 این پروژه آغاز شود. ما برنامه های دیگری هم داشتیم مثلا در شهرهای مرزی با کمک گروه های نجومی  برنامه های رصد عمومی می گذاشتیم و نشان می دادیم آسمان بدون مرز است، این ایده صلح ستارگان بود.

وی در ادامه تاکید کرد: من 3 سال سردبیر مجله نجوم بوده ام و اینجا هر حرفی می زنم مبتنی بر تجربه است، در واقع ما آزمون و خطا کردیم و ممکن است نقد هایی هم به ما وارد شود اما ما از الگوهای موفق کمک گرفتیم و سعی کردیم به این سوال که چگونه می توان یک گروه موفق در ترویج علم داشت، پاسخ دهیم.

وی در ادامه گفت: پاسخ این سوال را با یک کلیشه آغاز می کنم، اینکه ما باید چشم انداز داشته باشیم، هدف داشته باشیم، یکی از مشکلاتی که در گروه های ترویج علمی ایران وجود دارد این است که چشم انداز ندارند نمی دانند می خواهند چه کار کنند، نمی دانند ایده اصلی چیست، ما باید بدانیم چه چیزی را می خواهیم، ترویج دهیم، آیا در فضای دانشگاهی ما آنقدر پتانسیل وجود دارد که افراد به این حوزه جذب شوند،این ها سوالاتی است که باید قبل از شروع به کار کردن به آن ها پاسخ داد.

این روزنامه نگار علم درباره اهمیت اهداف در پروژه های ترویج علمی گفت: یکی از مشکلات گروه های ترویج علم در ایران این است که اهدافشان خیلی قابل دستیابی است، مثلا می گویند ما می خواهیم استارت آپ شویم در حالی که استارت آپ شدن یک هدف نیست، موضوع مهم دیگر داشتن یک شعار است، اهمیت شعار در این است که چیزی در ذهن خود برای ادامه کارهای بعدی داشته باشیم، مثلا در پروژه صلح ستارگان، شعار ما این بود که هر کجا هستم باشم، آسمان مال من است.

وی یکی از مهم ترین ویژگی های پروژه های موفق را داشتن نمونه کوچک از کار دانست و در این باره گفت: داشتن یک نمونه از کار بسیار مهم است، برای اینکه کار شما ثبت شود و مورد توجه قرار گیرد حتما باید نمونه کوچکی از آن را در ابتدا ارائه کنید. در واقع تا این نمونه اولیه انجام نشود، دستمان نمی آید که چقدر بازخورد و هزینه خواهیم داشت.

ترابی یکی از ضعف های گروه های ترویج علم ایرانی را عدم مستند سازی و نداشتن یک گزارش مستند از کار دانست و گفت: چیزی که من در ایران اصلا ندیدم، مستند سازی است، ما فکر می کنیم، اگر توئیت بکنیم، اگر ویدیویی را در اینستاگرام بگذاریم، این یعنی مستند سازی، در صورتی که مستندسازی یعنی یک گزارش مدون از کار که در آن ریز و درشت مراحل، هزینه ها و…آمده باشد. موضوع مهم دیگر عدم اطلاع دیگران از کارهای ترویج علمی در ایران است، اینکه کشورهای دیگر در این حوزه مثل ژاپن درباره کارهای ما در زمینه های مختلف مثل، نجوم ، فیزیک و… اطلاع ندارند، در صورتیکه ما خیلی از کشورهای دیگر در همین حوزه ترویج علم، جلوتر هستیم. نکته دیگری که ما باید به آن توجه کنیم این است که ما همیشه می خواهیم، جذب شبکه ها شویم، چرا ما شبکه سازی نمی کنیم، اگر شبکه های موفقی وجود دارند، خوب است که به آن ها بپیوندیم، اما بهتر است خودمان یک شبکه بسازیم.

ترابی، به دیگر ویژگی های کارهای ترویجی موفق و بعضی ضعف های گروه های ایرانی اشاره کرد و گفت: یکی از مهم ترین نکات این است که ما کار تیمی بلد نیستیم و آن را بد می دانیم، اینکه فکر می کنیم ایده ما را می دزدند، درست است که تاحدی این اتفاق می افتد اما بهتر است بگذاریم، زمانی که ایده شکل گرفت، آن را با دیگران در میان بگذاریم. تشکیل شبکه به ما کمک می کند خیلی از هزینه های ما کاهش یابد. این عدم اعتماد باید از بین برود. یک مسئله دیگر بحث سواد و مهارت است، ما باید در این حوزه ها خودمان را بهتر کنیم، نباید مغرور باشیم، باید مدام علم خود را به روز کنیم، مهم ترین افراد و شاخص ترین افراد در حوزه ترویج علم در دنیا، خودشان در کارهای ترویجی پیشقدم می شوند، با اینکه هرکدام سال ها مهارت و تجربه داشته اند.

وی در ادامه افزود: نکته مهم این است که ما باید ترویج علم را به عنوان یک دغدغه ببینیم، خب در این سال ها خیلی از دوستان بوده اند که در اثر مشغله های زندگی این کارها را کنار گذاشته اند،در صورتیکه در کنفرانس ژاپن هم به این نکته اشاره شد که ترویج گری علم را باید به عنوان یک حرفه شناخت. اگر آن را به عنوان یک حرفه نشناسیم، خیلی از انرژی ها از دست می رود و پروژه ها نیمه کاره رها می شوند.

ترابی در پایان صحبت های خود به ارزیابی موفقیت در پروژه های ترویج علم اشاره کرد و گفت: یکی از این عوامل سطح مشارکت برگزارکنندگان است به طور مثال  من می خواهم یک پروژه ترویجی انجام دهم اما اطلاعات زیادی درباره آن ندارم، می توانم جلب مشارکت کنم از کسانی که در این زمینه تخصص دارند، استفاده کنم. یکی دیگر از عوامل، تعدد و پراکندگی برنامه ها است، مثلا برنامه ترویج علم می گذارند، اما بازخورد آنچنانی ندارد، تعداد بازدیدکنندگان و شرکت کنندگان بسیار کم است، این هدر رفتن انرژی است، برنامه های ما باید پراکندگی داشته باشند تا مخاطبان زیادی را درگیر کند نه اینکه فقط یک قشر خاص را. ما باید برای گروه های مختلف در سطح مالی مختلف برنامه برگزار کنیم. یکی از نکات مهم بررسی بازخورد ها است، گروه های موفق ترویج علم، این واکنش ها و بازخورد های مردم را بررسی می کنند، این بازخورد ها یک فایده ای دارد اینکه بازدهی میان هزینه و درآمد را به شما نشان می دهد، اینکه شما چقدر هزینه کردید. نکته پایانی اصل بقا وامنیت گروه های ترویج علمی است، امنیت جانی و به طور کلی امنیت گروه است که باید تامین شود برای مثال خود من یک برنامه رصد روی پل نخجوان در آذربایجان گذاشته بودم که هرکس از پل عبور می کرد می توانست از این برنامه استفاده کند که البته این کار با اجازه اداره گذرنامه صورت گرفت.

گزارش: حانیه محبی زاده

No tags for this post.