ترویج علم؛ ابزار اصلی توسعه نهادها و بنیادهای علمی

ترویج علم یکی از نیازهای امروز جهان است. هرچند کشور ما در چند دهه اخیر به اهمیت ترویج علم پی‌برده است، اما برخی از کشورهای دیگر، سابقه‌ای بیش از یکصدسال و همزمان صدها نوع فعالیت مختلف در زمینه ترویج علم (از فیزیک ذرات بنیادی گرفته تا نقش علم در علوم تغذیه) دارند. دیگر کشورها نیز در تلاشند با همکاری سازمان‌های بین‌المللی (همانند یونسکو) از دستاوردهای این تجربه‌ها بهره‌مند شوند. شاید اهمیت این موضوع تا چند دهه قبل در ایران چندان محسوس نبود اما طی سال‌های اخیر همگان به این نکته پی‌برده اند.

برگزیده نوزدهمین دوره جایزه ترویج علم سال 1397 در این خصوص به خبرنگار سیناپرس گفت: هدف اصلی در ترویج علم بالا رفتن موقعیت و جایگاه علم و اندیشه علمی و علمی شدن مطالبات و خواسته های عموم است. به عبارت دیگر می توان گفت که ترویج علم از جمله لوازم توسعه علمی و تقویت نهادها و بنیادهای علمی در هر جامعه‎ای محسوب می شود.

وی به مهمترین چالش های ترویج علم در کشور پرداخت و افزود: مهمترین تنگنا یا چالش در ترویج علم این است که به دلایل مختلف معرفتی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، مطالبه و منزلتی، علم در حد مطلوب در جامعه وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر علم و کارهای علمی خریدار و بازاری نداشته باشند. طبیعتا باید در چنین شرایطی تدابیری اندیشیده شود.

وی بیان کرد: به نظر من این تدابیر می تواند در یک منظومه چهارگانه ( سیاست گذاری علم، اجتماعات علمی، ارتباطات علم و سطح جامعه و عموم مردم) تعریف بشود. تدبیر در حوزه سیاست گذاری علم، کار دستگاه های سیاست گذار و قانون گذار و برنامه ریز است. تدبیر در حوزه اجتماعات علمی نیز کار نهادها، شخصیت ها و شبکه های علمی اعم از دانشگاه، مراکز پژوهشی، نهادهای مدنی، علمی تخصصی و حرفه‌ای است. تدبیر در حوزه ارتباطات علم( مجموعه ای از ساز و کارهای ارتباطی و رسانه ای که بتواند علم را ترجمه و به زبان جامعه و متقابلا خواسته های جامعه را منتقل کند) نیز مربوط به فضاهای علمی است. تدبیر در حوزه جامعه و عموم نیز بر عهده نهادهای اجتماعی مردمی است تا آنها مشوق و زمینه ساز توسعه و ترویج علم در کشور باشند.

خانیکی به نقش جایزه ترویج علم در ایجاد انگیزه در بین مروجان علمی پرداخت و گفت: جوایز علمی هم در این منظومه چهارگانه تعریف می شوند و می توانند در حوزه سیاست گذاری برای تشویق مروجان علمی و در حوزه اجتماعات علمی از سوی نهادهای علمی، فعالیت های علمی  را اعتبار بخشی کنند و در حوزه ارتباطات علم نیز به علم توجه، تمرکز کرده و آن را برجسته کنند. همچنین می توانند در سطح جامعه و عموم مانند آنچه تاکنون در سنت های ایرانی- اسلامی پیشینیان ما تحت عنوان موقوفات و خیریه ها بوده به موضوع موقفات علمی و اهمیت آن در جامعه بپردازند.

وی با تاکید بر پیامدهای این رویداد در سطح ملی و بین المللی اظهار داشت: این سطوح می تواند بعد ملی و بین المللی به همراه داشته باشد. به خصوص که امروز با گسترش ارتباطات علمی نوعی شبکه جهانی علمی شکل گرفته است به نظر من هر نوع اقدام، رویکرد و راهبرد و رخدادی که در جهت تشویق و ترغیب علم آموختن باشد، می تواند اثر جهانی داشته باشد و اعتبار جهانی نیز برای خود پیدا کند. منتها تمام آنها زمانی رخ می دهد که آن ساز و کارهای ترویج علم، ساز و کارهای معطوف به مشارکت و کنش فعالانه خود جامعه علمی باشد و صرفا یک اقدام فورمالیته اداری و رسمی نباشد.

 

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.