پیامدهای منفی که آتش سوزی جنگل‌ها به بار می‌آورند

سهمگین‌ترین آتش‌سوزی تاریخ کالیفرنیا نیز طی سه روز اخیر رقم خورده است. برآوردها حاکی از آن است که مجموع ۲۵۰ هزار نفر از ساکنان مناطق مختلف ایالت کالیفرنیا برای نجات جان خود از شعله‌های آتش، خانه‌های خود را ترک کنند.

به گزارش شبکه خبری بی‌بی‌سی، آتش‌سوزی اخیر از روز پنج‌شنبه در ایالت کالیفرنیا آغاز شد و نیروهای آتش‌نشان در مهار حریق و جلوگیری از گسترش آن به منطقه پردایس موفق نشدند. همچنین در روز جمعه حریق دیگری در شهر ملیبو به وقوع پیوست که اکنون وسعت آن دو برابر شده‌ است.

این آتش سوزی تاکنون بیش از ۳۶۴۰۰ هکتار را سوزانده و حدود ۷ هزار ساختمان را ویران است. تا به حال فقط ۵ درصد این آتش سوزی مهار شده است.

تعداد قربانیان این آتش‌سوزی رو به افزایش است و بنابر آخرین گزارش نیویورک تایمز تاکنون ۲۵ نفر جان خود را از دست داده‌اند. علاوه بر این از سرنوشت ۳۵ نفر هم خبری در دست نیست؛ این رویداد بزرگترین آتش سوزی ثبت شده در تاریخ ایالت کالیفرنیا به حساب می آید.

چنین رویدادی می تواند تاثیرهای بسیار پیچیده ای به روی خصوصیات خاک داشته باشد. تغییرات در خصوصیات فیزیکی شیمیایی و بیولوژیکی خاک توسط آتش می‌تواند سبب تغییر در پوشش و فعالیت های گیاهی شود. آتش سوزی‌های شدید در جنگل، همچنین با ایجاد ترکیبات آلی با خاصیت آب گریزی در خاک منجر به کاهش نفوذ پذیری آب شده و بازده چرخه هیدولوژیکی را کاهش می دهد. خاک، آب و موجودات زنده از عوامل موثر در تعادل و پایداری اکوسیستم جنگلی است که هر سه آن تحت تاثیر آتش سوزی های شدید تخریب می شود. در ادامه تاثیر آتش بر هر یک از این خصوصیات تبیین می شود.

تاثیر آتش بر خصوصیات شیمیایی خاک

1-مواد آلی: یکی از مهمترین اثر آتش در خاک، کاهش ماده آلی است. از لحاظ فیزیکی ماده آلی سطحی لایه محافظت خاک و ماده آلی موجود در آن، اصلاح کننده روابط هیدرولوِژیکی است بنابراین می توان گفت افق آلی خاک به عنوان موثر ترین عامل پایداری اکوسیستم جنگلی، لایه محافظ خاک در برابر فرسایش، تنظیم کننده درجه حرارت، فراهم کننده رویشگاه و مواد غذایی برای موجودات خاکزی، مکان اصلی معدنی شدن عناصر غذایی، ذخیرگاه عناصر غذایی و تنظیم کننده تبادل آنها بین گیاه و میکروب ها، پایداری ساختمان خاک و تشکیل خاکدانه است که بسته به شدت آتش سوزی بخشی از آن یا به طور کامل از بین می رود.  آتش سوزی های شدید می تواند در رویشگاه های خشک بیش از 50 سانتی متر ماده آلی روی خاک را حذف کند.

2- دینامیک عناصر غذایی: عناصر غذایی موجود در بقایای گیاهی و ماده آلی خاک طی فرایند تجزیه به وسیله تجزیه کنندگان در محیطی که درجه حرارت به ندرت به 38 درجه سانتی گراد می رسد و رطوبت کافی برای پایداری فعالیت میکروبی در دسترس است، انجام می گیرد. در چنین شرایطی، میکروارگانیزم های خاک، ماده آلی را تجزیه کرده و بسیاری از عناصر ضروری مورد نیاز گیاه را به آهستگی آزاد می کند. آتش سوزی های طبیعی، بر خصوصیات شیمیایی خاک با خاکستر کردن مواد آلی تاثیر می گذارد. تاثیر فوری آتش، سوزانیدن عناصر غذایی و تبدیل پیوندهای آلی آنها در پوشش کف، بقایای چوبی و پوشش های گیاهی به شکل غیر آلی است. باقی ماندن این عناصر در رویشگاه به شکل جامد یا کاهش آنها از طریق تبخیر بستگی به درجه حرارت در طول مدت آتش سوزی و آستانه حرارتی هریک از عناصر غذایی دارد.

تاثیر آتش سوزی بر خصوصیات فیزیکی خاک

یکی از مهمترین تاثیرات آتش بر خصوصیات فیزیکی خاک کاهش ظرفیت ذخیره آب است که ابتدا سرعت نفوذ آب افزایش ولی بعد از مدتی تقلیل می یابد که به علت تخریب ساختمان خاک و پر شدن خلل و فرج است. ساختمان خاک یکی از خصوصیات مهم خاک به عنوان یکی از عوامل موثر در نفوذ آب به شدت تحت تاثیر مواد آلی خاک قرار دارد بنابراین سوختن پوشش کف، با تغییری که در ساختمان و بافت خاک ایجاد می کند، ظرفیت نگهداری آب را تغییر می دهد به طور کلی می توان گفت مواد آلی( سازنده ساختمان خاک را تشکیل می دهند) که از یک طرف دارای آستانه تغییر ناپذیری بسیار پایین هستند و از طرفی دیگر به طور مستقیم تحت تاثیر آتش سوزی قرار دارند. لذا با توجه به نقش شگرف آن در خصوصیات خاک می توان گفت، سوختن ماده آلی یکی از مهمترین فرایندهای آتش سوزی است که متلاشی شدن ساختمان خاک را به همراه دارد که نتیجه آن کاهش خلل و فرج به ویژه خلل و فرج های بزرگ، کوبیده شدن بیشتر خاک سطحی در نتیجه ضربات قطرات باران، پر شدن خلل و فرج ها و در نهایت کاهش نفوذ آب به علت ایجاد لایه غیر نفوذ سطحی و افزایش رواناب و فرسایش سریع خاک، است. کاهش خلل و فرج در نتیجه تخریب ساختمان خاک و کانی های رسی، افزایش وزن مخصوص ظاهری را نیز در پی دارد که منجر به کاهش نفوذ پذیری آب باران و ریشه می شود. یکی دیگر از تغییرات ویژگی های خاک که از احتراق ناشی از آتش سوزی رخ می دهد، دفع آب است.  کاهش رطوبت، افزایش رواناب، فرسایش، کاهش عناصر غذایی سطوح بالایی خاک و در نهایت خشکی حوضه آبریز می شوند.

تاثیر آتش بر خصوصیات بیولوژیکی خاک

خصوصیات بیولوژیکی خاک شامل یک دامنه وسیعی از موجودات زنده است که در خاک زندگی می کنند که فعالیت شان به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر تولید بلند مدت، کوتاه مدت و پایداری اکوسیستم تاثیر می گذارد.

1-تاثیر بر میکروارگانیسم ها: آتش بر بیشتر میکرو ارگانیسم هایی که در خاک زندگی می کنند به صورت مستقیم(کشته شدن یا آسیب دیدن) و غیر مستقیم( تغییر شکل مواد آلی خاک و میکروکلیما) تاثیر می گذارد و منجر به تغییرات قابل توجهی در آنها و در پی آن بر فرایندهایی مانند چرخه عناصر غذایی می شود. تاثیر فوری آتش بر میکروب ها، کاهش بیوماس آنهاست که در آتش سوزی های شدید رخ می دهد زیرا در حداکثر درجه حرارت خود، شرایط لازم برای کشتن اغلب موجودات زنده خاک را فراهم می کند.

2-تاثیر بر بی مهرگان: تاثیرات مستقیم آتش بر بی مهرگان نسبت به میکرو ارگانیسم ها کمتر است زیرا این موجودات تحرک زیادتری نسبت به آنها دارند لذا توانایی بیشتری برای حفر تونل به قسمت عمیق تر خاک برای فرار از حرارت ناشی از آتش دارند. تحرک بی مهرگان با افزایش اندازه بدن شان افزایش می یابد ولی آنهایی که از لحاظ اندازه یکسان هستند توانایی حفر تونل شان بسیار متفاوت است.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.