خطر در کمین زبان کهن پارسی

بدون شک زبان چینی بیش‌ترین تعداد صحبت‌کننده را در جهان به خود اختصاص داده است. زبان‌های چینی بخشی از خانواده زبان‌های سینی-تبتی را تشکیل می‌دهند و جالب است بدانید زبان چینی، زبان مادری بیش از بیش از 1 میلیارد و 213 میلیون نفر یعنی حدود یک پنجم جمعیت جهان است. این زبان ، در 4 کشور چین، تایوان، مالزی و سنگاپور به عنوان زبان مادری شناخته می شود.

زبان اسپانیایی یا کاستیلی زبانی از خانواده زبان‌های رومی و یکی از پرگویش ورترین زبان‌های جهان است. زبان اسپانیایی به لحاظ تکلم به عنوان زبان مادری رتبه دوم و مجموع افرادی که به این زبان سخن می‌گویند رتبه سوم را در جهان دارد و در تمامی کشورهای آمریکای لاتین به غیر از برزیل و خود اسپانیا صحبت می شود. در سال ۱۹۹۹، اسپانیایی زبان مادری ۳۵۸ میلیون نفر و مجموعا ۴۱۷ میلیون سخنور بوده است. هم اکنون این ارقام به ۴۰۰  و ۵۰۰ میلیون نفر افزایش یافته‌اند.

زبان انگلیسی یکی از پرمخاطب‌ترین زبان‌های دنیاست. این زبان در 112 کشور جهان از جمله انگلستان، آمریکا، کانادا، استرالیا، ایرلند، نیوزلند، آفریقای جنوبی، غنا صحبت می شود. انگلیسی امروزه از نظر تعداد گویش ور، پس از چینی، اسپانیایی، سومین زبان جهان است. تعداد کسانی که زبان مادری‌شان انگلیسی بوده امروزه ۳۸۰ میلیون نفر است. انگلیسی در بسیاری از کشورها زبان میانجی است و مهم‌ترین زبان دنیا در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی، صنعتی، فرهنگی و علمی در روابط بین‌الملل به شمار می‌آید.

محدوده جغرافیایی که زبان عربی در آن اکثریت را دارند جهان عرب می‌نامند که شامل بیش از ۲۰ کشور می‌شود که از خاورمیانه آغاز شده و تا آفریقای شمال غربی ادامه می‌یابد. عربی زبان رسمی ۲۵ کشور است که کل جمعیت آن‌ها نیز براساس آمار ۳۲۹ میلیون نفر است و رتبه چهارم این جدول را از آن خود می کند.

جمعیت فارسی زبانان جهان چند نفر است؟

در این بین زبان فارسی یا پارسی نیز یکی از زبان های ریشه دار و کهن در جهان است که در جهان انسان های زیادی برای گویش از زبان فارسی استفاده می کننده که زبان رسمی ایران، تاجیکستان، افغانستان و برخی دیگر کشورهاست.

طبق اطلاعات به دست آماده جمعیت فارسی زبان های جهان حدود ۱۱۰ میلیون نفر است. براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵ درباره ترکیب قومی ملت ایران، جمعیت فارس‌ها حدود ۷۳ تا ۷۵ درصد جمعیت ایران است. آمار سرشماری سال ۱۳۷۵ نشان می‌دهد که ۸۲ تا ۸۳ درصد مردم فارسی صحبت می‌کنند. فارسی زبان نخست ۲۰ میلیون تن در افغانستان، ۵ میلیون تن در تاجیکستان، و در ازبکستان حدود ۷ میلیون است. زبان فارسی گویش‌ورانی نیز در هند و پاکستان دارد. با توجه به رسمی بودن زبان فارسی در ایران، افغانستان و تاجیکستان و تسلط گویش وران سایر زبان‌ها بدان به عنوان زبان دوم روی هم‌رفته می‌توان شمار فارسی‌گویان جهان را حدود ۱۱۰ میلیون تن برآورد کرد. زبان فارسی دهمین زبان پرکاربرد در محتوای وب است.

زبان پارسی با اینکه یکی از ارکان اصلی هویت ایرانی است و به عنوان زبان ملی و رسمی ایران شناخته شده ‌است، ولی هویتی بسیار فراتر از فلات ایران دارد و به همین دلیل عصر ارتباطات و دهکده جهانی آن را آسیب‌پذیر نمی‌کند. فارسی از حدود سال ۱۰۰۰ میلادی تا ۱۸۰۰، زبان میانجی بخش بزرگی از غرب و جنوب آسیا بود. به عنوان نمونه پیش از استعمار هند توسط انگلیس، در زمان حکومت گورکانیان در هند، که ادامه دهنده امپراتوری تیموریان در هند بودند، فارسی‌زبان رسمی این امپراتوری وسیع بود یا نقل می‌کنند که وقتی که شاه اسماعیل صفوی در ابتدای یکی از جنگ‌های خود قطعه شعری به زبان ترکی آذربایجانی برای پادشاه عثمانی فرستاد، پادشاه عثمانی شعری فارسی را در جواب او، برای شاه اسماعیل پس فرستاد. زبان فارسی جدا از اینکه زبان اصلی یا زبان دوم مردم سرزمین ایران با قومیت‌های مختلف بوده‌است، نفوذ بسیاری در کشورهای مجاور خود همچون هند وعثمانی داشته‌است؛ و در دوره امپراتوری گورکانیان زبان فارسی در هندوستان زبان رسمی اداری و نظامی بوده‌است و در کنار نفوذ زبان فارسی، نفوذ فرهنگ ایرانی هم در فرهنگ‌های دیگر دیده می‌شود و به‌طور مثال در امپراتوری گورکانیان در کنار دین اسلام، فرهنگ ایرانی جزو سرلوحه‌های فرهنگی‌شان بوده‌است.

ارتقاء 15 پله‌ای زبان فارسی در مدارک علمی جهان

به گفته محمدجواد دهقانی، ‌سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، با نگاهی جامع و تحلیلی وضعیت زبان فارسی از سال 1997تا انتهای سال 2017 در پایگاه بین المللی اسکوپوس نشان می‏دهد که انتشار مدارک علمی به زبان فارسی در دو دهه گذشته بیش از 40 برابر و رتبه جهانی زبان فارسی نیز با 15 پله ارتقاء، از رتبه سی ام به پانزدهم رسیده است‌.

وی گفته است: مقایسه تعداد مدارک ثبت شده نشان می دهد که در بازه زمانی یاد شده تعداد انتشارات فارسی بیش از 40 برابر افزایش یافته است؛ بنابراین میزان رشد متوسط سالانه کمیت تولید علم به زبان فارسی در دو دهه اخیر برابر با 25 درصد بوده است‌.

وی خاطرنشان کرده است: مقایسه رتبه زبان فارسی در میان سایر زبان های دنیا از نظر تعداد مدارک نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس نشان می دهد که زبان فارسی از نظر تعداد مدارک نمایه شده در پایگاه اسکوپوس در میان سایر زبان ها در سال 2001 دارای رتبه سی ام بوده و در گذر زمان همواره رو به رشد بوده است چنانچه در پایان سال 2017 زبان فارسی رتبه پانزدهم در میان تمامی زبان ها را کسب کرده است. پیشرفت قابل ملاحظه زبان فارسی از نظر افزایش تعداد انتشارات حاکی از توجه درست پژوهشگران به اهمیت این زبان به عنوان زبان علمی در سطح بین المللی است‌.

دهقانی افزوده است: علی رغم رشد زبان فارسی به عنوان زبان علم بین الملل، لازم است گام‏های بزرگی در این زمینه برداشته شود. یکی از مناسب ترین راه های عملی برای گسترش زبان فارسی سرمایه گذاری در صنعت نشر حرفه ای و تشویق نشریات و کنفرانس های علمی فارسی به عنوان زبان علم است.

زبان فارسی در خطر است

رضا امیرخانی در پاسخ به سوالی درباره رسم‌ الخط نوشتاری در کتاب‌هایش گفت: همیشه سعی می‌کنم که رسم‌الخط را رعایت کنم چرا که زبان فارسی را در معرض خطر می‌بینم. البته شاید چنین چیزی امروز دیده نشود اما شاید اگر کمی به عقب برگردیم و تاریخ ۱۵۰ سال پیش را ببینیم، متوجه می‌شویم که زبان‌ اداری و رسمی مردم، زبان فارسی بوده است حتی در عثمانی نیز بعضا از زبان فارسی استفاده می‌شده است. اکنون همه این گویش‌ها را از دست دادیم و از این منظر، زبان فارسی در خطر است، چرا که مثلا امروز می‌توانست صاحب یک میلیارد نفر آدم باشد که به این زبان صحبت کنند، اما اکنون فقط ما هستیم و برادران و خواهران افغانستانی و تاجیکی که البته تاجیکستانی‌ها نیز رسم‌الخط متفاوتی دارند؛ بنابراین زبان فارسی در خطر است.

این نویسنده افزود: در طرف مقابل باید به این سوال پاسخ بدهم که زبان فارسی چگونه می‌تواند به‌روز بودن خود را حفظ کند؟ یک زمانی تمدن، با انواع واسطه‌ها گسترش پیدا می‌کند؛ مثلا یک تاجر فارس به جاهای مختلف دنیا می‌رود و زبان خود را در آن‌جا پخش می‌کند. ما در یک دوره قدرتمند هستیم و این کار را انجام می‌دهیم اما در دوره‌ای که قدرتمند نیستیم، باید به مسایل دیگری توجه کنیم. برای مثال، ورود لغات جدید به زبان فارسی و ساخت لغات جدید مشکل‌ساز است و از این منظر لغات جدید به سختی وارد زبان فارسی می‌شوند و ساخت ترکیبات نیز از آن بسیار سخت می‌شود. تمام این توضیحات را دادم تا بگویم که ساخت لغت در زبان فارسی سخت انجام می‌شود بنابراین، اگر من به لغاتی مانند کنجکاو دقت کردم به این دلیل است که شاید بن‌های آن بعدا در جایی به درد من بخورد. این موضوعی است که من در جدانویسی به آن دقت می‌کنم. علاوه بر این، یک سری از نرم‌افزارها به ما کمک می‌کند که به درستی بتوانیم لغات را جدا یا سر هم بنویسیم. این کار یک طرح آزمایشی و پایلوت برای من بود که رسم‌الخطی را امتحان کنم و البته فکر می‌کنم که قابل خواندن بود و کسی آن‌چنان مشکل نداشت.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.