حيات‌وحش ايران در سراشيبی انقراض
اخیرا طرح زنده‌گیری و انتقال ۱۰ راس گورخر بین پارک‌های ملی توران و کویر در راستای احیای این گونه نادر با تلف شدن پنج راس گور و درخطر قرار گرفتن پنج راس دیگر در اوج بی تدبیری و بی توجهی مسوولان در صدر اخبار قرار گرفته است.
ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد چرایی تلف شدن این پنج گورخر گفت: کم‌توجهی به مسایل فنی در بخش اجرا، تعجیل در اجرای عملیات انتقال به‌ویژه در انتهای مسیر از شهر گرمسار تا پارک ملی کویر در تلف شدن گورخرها نقش داشت.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا گورخرها بر اثر داروی بیهوشی تلف شده‌اند، گفت: یکی از گورها بر اثر حساسیت به داروی بیهوشی تلف شده است البته دانشکده دامپزشکی دانشگاه سمنان، سازمان دامپزشکی کشور و مرکز انستیتو پاستور در حال بررسی نمونه‌ها هستند تا مشخص کنیم که میزان باقیمانده داروهای مصرف شده در بدن حیوانات چقدر بوده است؟ به‌طور کلی در روز اول در پایان فرآیند انتقال و وقتی که جعبه‌ها را باز کردند؛ متوجه تلف شدن «سه» گور شدند. دو راس گورخر دیگر هم در روزهای پنجم و ششم انتقال، به این تلفات اضافه شدند. همین موضوع نگرانی‌هایی را مبنی بر احتمال بروز بیماری شاربن (Charbon) ایجاد کرد که خوشبختانه بر اساس بررسی‌ها این احتمال رد شده است. با این وجود آزمایشات تکمیلی در حال انجام است.
وی اظهارکرد: حدود پنج روز بعد از انتقال گورخرهای خارتوران به پارک ملی کویر، یکی از گورها با تورم شدید ناحیه شکم تلف شد که لاشه این گونه به دانشکده دامپزشکی سمنان ارسال شد. بررسی‌های این دانشکده نشان داد که گورخر به یک نوع باکتری آلوده بود و نتایج نهایی آزمایش‌ها هنوز مشخص نیست.
به گفته معاون محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست، آخرین گورخر هم در روز ششم انتقال در حالی‌که به دلیل زخمی شدن از ناحیه گردن دچار عفونت شده بود، تلف شد. متاسفانه گردنبندی که گورخر به گردن داشته، با اینکه مخصوص گورخر بود اما قبلا مورد استفاده قرار گرفته بود و بعد از زخمی شدن گردن گور خر در مسیر حمل و نقل، علی‌رغم تلاش‌ها، دستورالعمل الکترونیک گردنبند عمل نکرد و باز نشد و به دلیل ضعف و سن بالای حیوان، بیهوشی مجدد توصیه نمی‌شد. در نهایت قرار شد از طریق تفنگ بیهوش‌کننده آنتی‌بیوتیک به گور تزریق شود اما قبل از انجام این اقدام تلف شد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا گورخرهای منتقل شده از سایت خارتوران زخمی شده بودند، گفت: جعبه‌های ساخته‌شده برای انتقال گورخرها بزرگ‌تر از حد استاندارد بود. قبل از اجرای عملیات انتقال گورها از خارتوران به پارک ملی کویر، جلسات هماهنگی متعددی با حضور کارشناسان ستادی، افراد با تجربه در حوزه زنده‌گیری حیات وحش و نمایندگانی از اداره کل محیط زیست استان سمنان برگزار شد و سازمان حفاظت محیط زیست، دستورالعمل‌های لازم را به اداره کل محیط زیست استان سمنان ابلاغ کرده بود. از جمله این دستورالعمل‌ها، جزئیات نوع جعبه‌ای بود که باید برای جابه‌جایی گورها استفاده می‌شد. با وجود مشخص شدن اندازه و نوع جعبه انتقال گورها، متاسفانه جعبه استفاده شده مطابق با دستورالعمل ابلاغی سازمان حفاظت محیط زیست نبود.
به گفته ظهرابی، مدیریت اجرایی این انتقال برعهده استان سمنان بود و باید نظارت بیشتری هم روی این موضوع اعمال می‌کرد تا جعبه‌های مورد استفاده برای انتقال گورخرها، مطابق با استاندارد باشد. ضمن اینکه دستورالعمل‌های کلیه مسائل فنی مربوط به مراحل زنده‌گیری و انتقال طراحی و برنامه‌ریزی و به استان‌ها ابلاغ شده بود البته علاوه بر ضرورت نظارت اداره کل محیط زیست سمنان، پیمانکار هم باید نسبت به اندازه جعبه‌ها حساس می‌شد.
بی تدبیری که مربوط به امروز و دیروز نیست
البته چنین مسایلی برای اولین بار در کشورمان رخ نداده است. درست یک ماه پیش بود که زنده گیری یک پلنگ که به باغات قلعه بالای بیارجمند شاهرود پناه آورده بود به اتلاف این جانور منجر شود. یوزی که آسیب شدیدی دیده بود اما جابه‌جایی آن با پتو و همچنین شائبه نگه‌داشتن بی‌موردش در شاهرود و انتقال دیرهنگام آن به تهران افکار عمومی را به سوی بی‌تدبیری مسوولان سوق می‌دهد.
در سال‌های اخیر بی‌مهری‌های فراوانی گریبان محیط‌زیست کشور و همچنین استان سمنان را گرفته است از قطع درختان متعدد که نمونه آن در مرکز تحقیقات کشاورزی شاهرود رقم خورد تا عدم موضع‌گیری درست در قبال معادن و صنایع سبب شده تا این استان در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبرو باشد البته اجبار صنایع به نصب فیلتر تصفیه بر روی دودکش‌هایشان و همچنین جلوگیری از فعالیت چند کارخانه آلاینده از جمله موفقیت‌های سازمان محیط زیست است.
از سوی دیگر تنها گورخرها نیستند که باید مراقب خودشان باشند تا توسط ماموران حفاظت محیط‌زیست تلف نشوند بلکه این چهارپایان نیز هستند که پی پی آر، یا طاعون چهارپایان در کمینشان نشسته و باوجود شائبه‌ای مبنی بر اتلاف تعدادی از گونه‌هایی مانند کل و بز و قوچ و میش براثر این طاعون از سال ۹۵ تاکنون در پارک صیدوا مسوولان همچنان وضعیت روشنی را ترسیم نکرده‌اند.
استفاده از تجربیات دیگران
مجتبی قربانی، کارشناس محیط‌زیست و عکاس طبیعت گفت: دامداران استان سمنان سالانه ده‌ها هزار دام را جابه‌جا می‌کنند اما یک‌دهم درصد هم تلفاتی ازاین‌دست ندارند حال چگونه می‌شود اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اینگونه دچار خطا شده باشد.
وی افزود: در مقوله پلنگ هم که چندی قبل تلف شد شائبه اضافه دوز تزریقی داروی بیهوشی این حیوان را تلف کرده است و این سوال پیش می‌آید که یعنی هیچ‌کس نبوده که در آن زمان بداند چه دوز از داروی بیهوشی را باید به پلنگ بخت‌برگشته تزریق کرد؟ نکته جالب اینجا است که آقایان از اظهارنظر در این خصوص نیز خودداری می‌کنند.
دامپزشک ماهر حیات وحش نداریم
محمد درویش، کارشناس مسایل محیط زیست گفت: در کشوری که دام‌ها توسط عشایر کیلومتر‌ها جابه جا می‌شوند بدون اینکه کوچکترین آسیبی ببینند، آنوقت پرسنل ظاهرا متخصص ما در زنده گیری و جابجایی ۱۰ عدد گورخر چنین تلفاتی را می‌دهند. یعنی اگر گورخرها را رها می‌کردند که خودشان به سمت محل مورد نظر بروند، بعید می‌دانم چنین تلفاتی می‌دادند، شاید هم در راه زاد و ولد می‌شد و به جای ده راس، یازده راس به مقصد می‌رسید!
وی افزود: یکی از گورخرها در همان لحظه و زمانی که داروی بیهوشی را زده بودند به دلیل اینکه دوز دارو زیاد بود اوردوز کرد و تلف شد، چندتای دیگر به دلیل دوز کم داروی بیهوشی در راه به هوش آمده بودند و زمانی که اینگونه به هوش می‌آیند به دلیل شوک ناشی از این اتفاق خود را به در دیوار می‌کوبند که همه این مسایل به دلیل ناآگاه بودن و عدم تخصص دامپزشکان سازمان است.
این فعال محیط زیست در ادامه با بیان اینکه ما حتی دامپزشک ماهر حیات وحش هم در این مملکت تربیت نکرده‌ایم، تصریح کرد: پزشکان مربوطه هنوز دوز بیهوشی مورد نیاز برای حیات را هنوز نمی‌دانیم، ما نیاز به آموزش‌های تخصصی داریم. افراد مربوطه در این امر باید به کشور‌های خارجی بروند و دوره‌های آموزشی ببیند.
نیاز حیات وحش به متخصص
سعید یوسف‌پور، دامپزشک و کارشناس محیط زیست به مهر گفت: به یقین خسارت وارد شده ناشی از تلفات پنج فرد گور ایرانی به مراتب بسیار بیشتر از سرمایه گذاری برای تربیت ده نفر نیروی متخصص و عملیاتی است.
وی ضمن اشاره به حادثه تلخ تلف شدن پنج گورخر ایرانی در جا به جایی توسط سازمان محیط زیست افزود: محیط طبیعی اولویت سازمان حفاظت محیط زیست نبوده و نیست.
وی افزود: حداقل در چهل سال گذشته محیط طبیعی که پایه و اساس شکل گیری این سازمان بود آنچنان که باید مورد توجه جدی قرار نگرفت، هرچند خود سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز به دلیل پذیرش ضعیف در حاکمیت از قدرت، ساختار، بودجه و نیروهای تخصصی توانمند لازم چندان بهره‌ای نبرده اما مسئولان سازمان نیز تلاش چشمگیری برای توانمند سازی بدنه کارشناسی انجام نداده است.
وی تاکید کرد: اگر هزینه های انسانی و مالی چندین دهه حفاظت از هر فرد گور ایرانی را محاسبه کنیم به یقین خسارت وارد شده ناشی از تلفات پنج فرد گور ایرانی به مراتب بسیار بیشتر از سرمایه گذاری برای تربیت ده نفر نیروی متخصص و عملیاتی است.
یوسف‌پور تصریح کرد: حیات وحش ایران نیازمند متخصص بیهوشی دامپزشکی حیات وحش و متخصص زنده گیری و جابجایی حیات وحش است.
وی گفت: راه برون رفت از شرایط موجود تقویت بنیه مالی و ساختاری معاونت محیط طبیعی سازمان و آموزش و تربیت کارشناسان متخصص درون سازمانی است.
No tags for this post.
