کنه‌کش سازگار با محیط زیست
کنه ها جزو مهم ترین آفات کشاورزی محسوب می شوند و سالانه خسارات زیادی را در محصولات مختلف به بار می آورند. یکی از انواع این موجودات، کنه ای با نام «کنه تارتن دونقطه ای» است که از آفات مهم محصولات کشاورزی به خصوص برای تولیدات گلخانه ای به حساب می آید. این آفت با آسیب رساندن به بافت های گیاهی، باعث بدشکلی و خشک شدن برگ ها و ساقه ها می گردد. کنه تارتن دونقطه ای همچنین با کاهش سطح فتوسنتزی گیاه و اختلال در تبادلات روزنه ای برگ، تولید قندها در گیاه را دچار مشکل نموده و در نهایت ممکن است موجب مرگ گیاه گردد.
برای مبارزه با این کنه و کنترل جمعیت آن تاکنون به طور عمده از کاربرد مکرر آفت کش های شیمیایی استفاده می شده است. ولی از آن جایی که به کارگیری بیش از حد این ترکیبات شیمیایی باعث اختلال در سیستم های زیست محیطی، آلودگی شیمیایی در محصولات کشاورزی، اثرات زیان بار بر موجودات هدف و بالاخره ایجاد مقاومت در این کنه ها نسبت به آفت کش های مختلف گردیده است، استفاده از روش های دیگری که دارای سازگاری بیشتری با محیط زیست باشند ضروری می نماید.
در این زمینه مدتی است که توجه ها به سمت تولید ترکیبات آفت کشی که دارای اساس طبیعی و گیاهی باشند، بیشتر جلب گردیده است. محققین در کشورهای مختلف با استفاده از اسانس گیاهانی نظیر آویشن، میخک و لیمو توانسته اند به موفقیت هایی در این زمینه دست یابند و محصولاتی تجاری را بر این اساس وارد بازار نمایند. در همین خصوص پژوهشگرانی از دانشگاه زنجان با همکاری مرکز تحقیقات گیاهان دارویی باریج اسانس کاشان مطالعه ای را برای بررسی تاثیر اسانس گیاهان نعناع فلفلی، رزماری، پونه و دارچین بر پایه عصاره میوه زیتون تلخ بر روی کنه تارتن دونقطه ای طرح ریزی و اجرا نموده اند. چنین پژوهشی برای اولین بار در ایران است که بر پایه عصاره میوه زیتون تلخ به انجام می رسد.
در این پژوهش که گزارش آن در دوماهنامه علمی پژوهشی «تحقیقات گیاهان دارویی و معطر» جلد 31 شماره 1 به چاپ رسیده است، محققین ابتدا کلنی کنه مورد نظر را در آزمایشگاه اکولوژی و کنترل بیولوژیک دانشگاه زنجان تکثیر و آماده نمودند. سپس ترکیبات آفت کش مورد نظر خود را با استفاده از اسانس گیاهان دارویی ذکر شده در عصاره زیتون تلخ و با کمک برخی دیگر از مواد افزودنی تهیه کردند.
برای انجام آزمایش، برگ های حاوی کنه تارتن دونقطه ای در محیط حاوی ترکیبات مختلف تهیه شده، غوطه ور گردیده و پس از طی مدت زمان های طراحی شده برای آزمایش، اندازه گیری های مورد نظر توسط پژوهشگران انجام شده است.
نتایج مطالعه نشان می دهد که ترکیب فرموله شده ای که حاوی 5 درصد عصاره زیتون تلخ، 2 درصد اسانس نعناع فلفلی و 2 درصد اسانس رزماری است توانسته بیشترین خاصیت کشندگی را بر روی کنه های بالغ داشته باشد.
بر اساس نتایج به دست آمده، در تمام ترکیبات آزمایشی هر چه غلظت ترکیب بیشتر باشد، میزان کشندگی نیز افزایش می یاید. همچنین با افزایش زمان در معرض بودن ترکیبات با جانوران مورد مطالعه، افزایش در میزان تلفات آن ها مشاهده می شود. 
محققین این طرح پژوهشی اشاره می نمایند که با وجود توانمندی بالای اسانس های گیاهی در کنترل آفات مختلف، مشکلاتی نظیر فرار بودن این اسانس ها، حلالیت کم در آب و ظرفیت اکسیداسیونی بالای آن ها سبب گردیده که استفاده کاربردی از این اسانس ها با محدودیت هایی همراه باشد. بنابراین به نظر می رسد در صورت ادامه انجام این گونه تحقیقات و دستیابی به دانش فنی مطلوب، بتوان تا حد زیادی این محدودیت ها را مرتفع نموده و در ادامه بتوان از ذخیره غنی گیاهان کشورمان در جهت فرموله کردن ترکیبات آفت کش سازگار با محیط زیست، گام های موثری برداشت.
معرفی آفت کش های مبتنی بر اسانس گیاهان دارویی از سال 1998 در کشورهای توسعه یافته ای نظیر آمریکا آغاز گردیده و تاکنون فرآورده های مختلفی برای مدیریت آفات بهداشتی، زراعی و گلخانه ای به صورت تجاری وارد بازار گردیده است که در این میان می توان به دو کنه کش Neem/Azal-T/S و EcoTrol اشاره نمود.
No tags for this post.
