ساخت و سازها؛ بلای جان باغ‌های ایران

روز به روز به بهانه توسعه فضای شهری از میزان این باغ ها کاسته شده و تخریب روز افزون باغ ها باعث خفگی شهرها شده است . شهرهایی که در بستر زمین‌های حاصلخیز کشاورزی به وجود آمده اند و هم اکنون بی رحمانه همان زمین‌های حاصلخیز را با رشد خود می بلعند.

با توسعه شهر ممکن است بسیاری از زمین‌های قابل کشت مجاور شهرها زیر پوشش ساختمان‌ها قرار گیرند یا کمربند باغ‌های میوه و کشت سبزی به تاسیسات شهری، ساختمان‌ها و راه‌های شهری اختصاص یابند؛ کشاورزان اطراف شهرها نیز برای افزایش محصول‌ها علاقه‌ای از خود نشان ندهند و منتظر باشند زمین‌های خود را چند برابر قیمت آن به افراد، شرکت‌ها و کارخانه ها بفروشند. از طرفی ایجاد تاسیسات جدید شهری در مجاورت زمین‌های کشاورزی از طرف دولت‌ها و شهرداری‌ها باعث می شود کشاورزان به سرنوشت آینده زمین خود اطمینان نداشته باشند؛ در نتیجه تولید محصول نیز کاهش می یابد. این به اصطلاح توسعه شهری باعث شده که در وهله اول باغات و فضای سبز شهر و مجاور آن که قسمت مهمی از منابع طبیعی را تشکیل می دهند از بین رفته و پایداری توسعه را زیر سوال ببرد. از طرفی اثر منفی دیگر رشد بی قواره شهرها در راستای گسترش افقی انجام شده در داخل باغات و فضای سبز است که مفهوم اخیر نیز خود از معضلات بسیار مهم شهرهای امروزی است. از سوی دیگر با باز شدن برخی از افراد سودجو و منفت طلب به این قضیه، حیات بسیاری از باغ های ایرانی به مخاطره افتاده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود.

نفس‌های آخر باغستان سنتی قزوین

شهر قزوین دارای ۲ هزار و ۶۱۱ هکتار باغستان سنتی است که جنوب، شرق و غرب این شهر را احاطه کرده اند. در دهه‌های اخیر بخش زیادی از باغستان سنتی قزوین به دلیل توسعه شهر تخریب و نابود شده اند. بخشی از تخریب باغستان سنتی قزوین به دست سودجویانی انجام شده که در سال های گذشته با انگیزه تغییر کاربری اراضی درآن بخش از باغستان سنتی قزوین که در کنار جاده یا حوالی منازل مسکونی قرار دارد، درختان باغ ها را بریده یا به اتش کشیده اند.

محمد علی حضرتی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین گفت: باغستان سنتی قزوین از دارایی‌های ارزشمند استان است که همه باید در جهت حفظ و احیای آن تلاش کنند. ۱۰ اسفند سال گذشته به‌ موجب مصوبه مربوط به سال ۸۹ و توافقی که بین مالکان و شهرداری صورت گرفته بود در این باغستان تغییرکاربری صورت گرفت اما این تغییرکاربری در کمیسیون ماده پنج مصوبه نداشته و فقط در شورا به ‌تصویب رسیده بود و در نتیجه هنوز جنبه قانونی پیدا نکرده بود.

وی افزود: تخریب بخش هایی از باغستان سنتی قزوین به دست سودجویان و سوداگران و با هدف تغییر کاربری اراضی از کشاورزی به مسکونی صورت گرفته است. به نظر می رسد اتفاق رخ داده حاصل منافع مشترک برخی از مالکان و یک نهاد بوده باشد.

حضرتی افزود: باغستان سنتی قزوین در حقیقت تداوم بافت تاریخی قزوین است و هیچ باغستانی در کشور وجود ندارد که به اندازه باغستان سنتی قزوین در حیات فرهنگی-اجتماعی یک شهر تاثیر گذار بوده باشد. در حال حاضر باغستان سنتی قزوین در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و درختان قطع شده در این مکان نیز در محدوده ثبت شده قرار داشته اند.

وی در پایان گفت: متاسفانه فرآیند تخریب طی سال‌های اخیر بخش عمدهای از باغستان قزوین را از بین برده و سیاست‌گذاری‌های غلط برای توسعه قزوین که آغاز آن در دهه ۴۰ بوده و در ادامه استقرار لشگر ۱۶ زرهی باعث از بین رفتن باغستان شمال قزوین و تغییر مسیر رودخانه‌ها شده و ادامه این روند نیز به اشتباه توسعه نام گرفته است.

تخریب«باغ سیب» کرج

باغ سیب مهرشهر قدمتی ۵۰ ساله دارد و دارای درختانی کهنسال و مثمر است، ضرورت حفاظت از اراضی موسوم به باغ سیب و کاخ مروارید به عنوان میراث فرهنگی، طبیعی و تاریخی در شورای عالی معماری و شهرسازی ۲۶ اسفند ۱۳۹۲ مصوب شد و مقررات ویژه‌ای هم برای حفاظت از این اثر تاریخی در نظر گرفته شد، بر اساس همین مصوبه در سال ۹۵ سازمان میراث‌فرهنگی این باغ را در فهرست آثار ملی به عنوان میراث طبیعی به ثبت رساند اما اخیرا عده ای قصد تخریب این اثر تاریخی را دارند.

حجت‌الاسلام فخرالدین صابری، مدیرکل میراث‌ فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان البرز در این خصوص گفت: هدف افرادی که تلاش می‌کنند باغ سیب مهرشهر را از فهرست میراث ملی خارج کنند، تخریب و از بین بردن درختان این اثر تاریخی است. ثبت ملی این اثر تاریخی به دنبال ابراز نگرانی مردم از تخریب باغ سیب بود، چون شهر کرج از قدیم‌الایام به عنوان یک باغ‌شهر شناخته می‌شد و حفاظت از این محوطه خواست مردم این شهر بود.

وی با بیان این‌که باغ سیب ۳۶۰ هکتار است و مالک خصوصی ندارد، ادامه داد:‌ اگر این اثر مالک خصوصی داشت، ما قطعا برای ثبت آن با مالک مشورت می‌کردیم، این باغ اکسیژن شهر کرج را تامین می‌کند و نبض تپنده این شهر است، در شرایطی که ارگان‌های عمومی همچون شهرداری باید برای ایجاد یک متر فضای سبز میلیون‌ها تومان هزینه کنند، این فضای سبز به‌صورت آماده وجود دارد و باید مورد حفاظت قرار گیرد.

وی افزود: هدف اصلی از ثبت باغ سیب، حفاظت از کاربری اصلی آن بوده است و ما تلاش می‌کنیم این محوطه را همین‌گونه که هست حفاظت و نگهداری کنیم، اما کسانی که درصدد هستند با توسل به دستگاه قضایی باغ سیب را از فهرست میراث ملی خارج کنند چه انگیزه‌ای دارند؟ اگر این افراد خواهان حفاظت از این محوطه هستند، نباید با ثبت بودن آن در فهرست میراث ملی مشکلی داشته باشند.

تخریب تدریجی باغ های شهریار

همچنین۱۷۰۰ هکتار از باغ‌های شهرستان شهریار در ۷ سال گذشته از بین رفته است. سلگی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شهریار با اشاره به تخریب تدریجی و ملایم باغات در این شهرستان گفت : کاهش منابع آبی ، کمبود آب کشاورزی ، مهاجرت بی رویه ، افزایش شهر نشینی و فعالیت شدید دلالان در حوزه ساخت و ساز غیر مجاز، عوامل اصلی تخریب باغات در این شهرستان است.

وی با بیان اینکه هم اکنون کمیته هایی برای برخورد با ساخت و ساز غیر مجاز تشکیل شده است، افزود: اگر تصمیمات قاطع برای برخورد جدی با دلالان در حوزه کلان مدیریتی اتخاذ شود، می توان به کاهش ساخت و ساز غیر مجاز امیدوار بود.

تغییر کاربری بلای جان باغات صحنه

برخی از افراد سودجو با خشک کردن عمدی درختان کهن‌سال و سربه فلک کشیده شهرستان صحنه به دنبال تغییر کاربری این باغات زیبا به جان این درختان افتاده‌اند. باغ هایی که طی سال‌های اخیر سایه سنگین خشک شدن روی سرشان سنگینی می کند؛ تخریب باغ‌ها و تغییر کاربری آنها برای ساخت‌وساز رویکردی است که به هر دلیل برخی از افراد سودجو به آن روی آورده‌اند و حتی برای رسیدن به این منظور خود تیشه ریشه درختان چند صد ساله می‌زنند. باغ‌هایی که تا همین چند سال پیش با اشتغال جوانان و اهالی منطقه از مهاجرت آنها به حاشیه شهرها و روی آوردن به شغل‌های کاذب به جای مولد بودن در روستاها جلوگیری می‌کرد و چرخ زندگی خانواده‌های بسیاری را می‌چرخاند، حالا نفسشان به شمار افتاده است.

نورالدین فرزادی پور، فرماندار شهرستان صحنه در این خصوص گفت: طی یکسال گذشته گزارشی از خشکاندن باغات برای ساخت و ساز در شهرستان صحنه نداشتیم اما طی یک دهه گذشته به علت تنش های آبی، عدم تامین آب مناسب برای آبیاری برخی باغات دچار تنش آبی و خشکسالی شدند.

فرزادی پور تصریح کرد: با این حال شهرداری با تغییر کاربری موافقت نمی کند و ما نیز بر اساس قانون و ضرورت حفظ فضای سبز اجازه آسیب به فضای سبز با هر ترفندی را نمی دهیم.

وی بیان کرد: کمیسیون فضای سبز با هرگونه قطع اشجار و تخریب فضای سبز برخورد قاطع و جدی می کند و آماده دریافت گزارشات مردمی در این زمینه است.

نابودی ۱۳۰ هکتار از باغات تهران با ساخت و ساز

علی اعطا، عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با اشاره به موضوع حفاظت از باغات گفت: در دهه اخیر 430 قطعه زمین که باغ بوده‌اند پروانه ساخت گرفته‌اند. به ازای صدور پروانه در این تعداد باغ تعداد 130 هکتار از باغات تهران به زیر ساخت رفته‌اند.

سخنگوی شورای شهر تهران با تاکید بر اینکه ما به ازای 130 هکتار باغ که به زیر ساخت فرستادیم، صرفا یک درصد درآمد ناشی از صدور پروانه را کسب کردیم، اظهار کرد: در این شرایط نابسامان که شهرداری در حوزه مالی با آن مواجه است، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که راهکار اصلی تملک باغات باشد.

تخریب سازمان یافته باغات تهران در۱۲ سال گذشته

داوود محمدی، عضو مجمع نمایندگان استان تهران با اشاره به طرح جدید برج-باغ در تهران در راستای حفظ باغ های پایتخت، گفت: در طی چندسال گذشته تهران به عنوان یک کلانشهر ازجهت های مختلف بدون وجود زیرساخت های لازم گسترده شده است، البته که این گسترش وسعت درحوزه های مختلف تاکنون نیز ادامه داشته است؛ متاسفانه یکی از تبعات افزایش جمعیت بی‌ضابطه در تهران تخریب باغات توسط مدیریت شهری گذشته با هدف برج سازی بود.

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس درمجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه متاسفانه بخش وسیعی از باغات تهران به عنوان یکی از شاه راه های تنفسی تخریب شده است، افزود: برخی افراد با لابی گری و نفوذ دردستگاه های دولتی به دلیل کسب سود و منفعت بالا باغات تهران را روزانه تخریب و به برج تبدیل کردند، البته شهرداری گذشته و شورای شهر به عنوان نهاد متولی و ازجایگاه قانونی باید با این رویه خلاف قانون برخورد می کردند؛ اما شهرداری وشورای شهر در ادوارگذشته درانجام وظایف خود در این حوزه موفق نبودند.

وی با انتقاد از قانون مصوب شورای شهرچهارم در ارایه مجوز برای تخریب باغات تهران، تصریح کرد: خوشبختانه شورای شهر پنجم با این مصوبه غیرقانونی برخورد و از تخریب باغات تهران به عنوان یکی از مسیرهای تنفسی پایتخت جلوگیری کرد، هرچند که شهرداری دراین دوره به دنبال اجرای طرح جدید برج- باغ با هدف حفظ باغات تهران و دستیابی به برخی اهداف خود دربرج سازی است؛ اما مدیریت شهری دراین دوره باید با تصمیمات درست و قانونی از هرگونه برج سازی بی‌رویه و خارج از مسیرقانون جلوگیری کند.

این نماینده مردم درمجلس دهم، با اشاره به اینکه تهران یکی از آلوده ترین شهرهای جهان است، افزود: به دلیل افزایش آلودگی هوا بیماری های مختلفی گریبانگیر مردم شده است که یکی از عوامل موثر درایجاد بیماری ها تردد خودروهای بسیار ناشی از افزایش جمعیت درتهران است، به طورحتم هرگونه برج سازی جدید درتهران آن هم با تخریب باغات و فضای سبز باید متوقف شود؛ البته این مساله منوط به تصویب قانون بوده و قوانین جدید دراین حوزه باید وضع شود، ضمن اینکه به لحاظ قضایی و برخورد با متخلفان هم درصورت نیاز باید مشکلات را حل کرد؛ لذا شهرداری و شورای شهر باید نسبت به این مسئله بسیار مهم و اساسی یعنی حفظ باغات تهران به وظیفه خود عمل کنند.

باغات تهران شناسنامه‌دار می شوند

علی محمد مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران با اشاره به لغو مصوبه برج باغ ها در شورای شهر، اظهار کرد: شهرداری تهران درحال تهیه لایحه ای است تا باغ داران در عوض فکر کردن به سود ناشی از ساخت و ساز و قطع و خشکاندن درختان، با مشوق هایی برای کاربری های سازگار، باغ خود را حفظ کنند.

 به گفته وی تکمیل شناسنامه و تهیه پایگاه امدادی باغات و اراضی مشجر شهر تهران برای امکان پیشبرد صیانت از باغات در دستور کار سازمان بوستان ها قرار گرفته که ضمن شناسایی تمام اراضی مشجر شهر تهران، برای هر یک از آن‌ها شناسنامه شهرسازی مشتمل بر وضعیت موجود آن در طرح تفضیلی و شناسنامه اکولوژیکی؛ مشتمل بر تعداد درختان، نوع گونه، محیط، سن هر یک از گونه ها و وضعیت آبیاری ذکر می شود.

وی با اشاره به اینکه در پایتخت ۵۰۰۰ قطعه مشجر وجود دارد، عنوان کرد: برای ۳۴۲۸ پلاک شناسنامه تهیه شده و شناسنامه باقی این پلاک ها نیز با صدور مجوز ورود دادستان، تهیه خواهد شد.

وی با بیان اینکه تعدادی از باغات تهران به منظور حفظ و نگهداری، خریداری شده است، گفت: اخیرا به دستور شهردار تهران دو باغ در مناطق کم برخوردار ۷ و ۱۰ به مساحت ۵ هزار و ۵۵۰۰ متر خریداری شده تا ضمن حفظ و نگهداری در اختیار مردم قرار گیرد.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا