آلودگی آب؛ بزرگترین معضل نوار ساحلی خزر

خزر یکی از بی‌همتاترین بوم‌ شناخت‌های آبی جهان بوده که محیطی مناسب برای زندگی و رشد مرغوب‌ترین ماهی‌های خاویاری جهان است و ۹۰ درصد صید ماهیان خاویاری مختص به این دریا است.

دریای کاسپین همچنین به همراه مدیترانه یکی از عوامل موثر در ایجاد آب و هوای مرطوب و معتدل در کرانه شمالی سلسله جبال البرز و نیز وزش بادهای محلی بوده که موجب ایجاد جنگل های متراکم و وسیع و نیز حاصلخیزی خاک شده است.

خزر بیش از 25 درصد ذخیره نفتی جهان و نیز بیش از 20 هزار چاه فعال و غیر فعال نفت را در اختیار دارد؛ ویژگی های جوی آن به توسعه کشاورزی کمک کرده و زمینه های اشتغال را فراهم می آورد و به علاوه راه ارتباطی مناسب و امنی برای حمل و نقل بار و مسافر است.

350 تن آلودگی نفتی سالانه دریای خزر

نیلوفرعابدین‌زاده، معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور در خصوص آلودگی دریای خزر گفت: دریای خزر به دلیل مسایل مختلف از جمله آلودگی‌های استخراج نفت، رودخانه و دریا، سطح آب، خسارت بیولوژیکی و عدم رژیم حقوقی در میان همسایه‌ها در معرض خطر جدی قرار دارد.

وی افزود: لکه‌های نفتی بزرگ در سطح دریا و هزاران جریب خاک آلوده به نشت نفت رها شده از چاه، برخی از بخش‌های آلودگی این اکوسیستم هستند.علاوه بر این، صنایع مختلف مربوط به آلودگی به خصوص صنایع شیمیایی و معدنی، کود و سموم زمین های کشاورزی و ….  وجود دارد.

وی تصریح کرد: سالانه ۱۲۲ هزار و ۳۵۰ تن آلودگی نفتی،۳۰۴ تن کادمیوم و ۳۴ سرب تن وارد دریای خزر می‌شود. بیشترین آلودگی نفتی از سوی همسایگان شمالی این دریا است که به دلیل شیب خزر این آلودگی‌ها به سمت ایران پیشروی می‌کند.

وی اظهار کرد: منابع اصلی آلودگی دریای خزر، آلودگی ناشی ازمنابع مستقر در خشکی، آلودگی ناشی از حفاری در دریا، آلودگی ناشی از تخلیه مواد زاید و سمی و تخلیه زواید اتمی که خطرناکترین اقدام به‌شمار می‌آید، هستند و در کنار آنها  آلودگی ناشی از کشتی‌ها، آلودگی ناشی از اتمسفر، حفاری و اکتشاف در بستر عمیق دریاها نیز این دریا را رنج می‌دهد.

عابدین‌زاده ارزیابی میزان تاثیرات زیست محیطی آلاینده‌های پایدار در محیط زیست دریایی و توجه فوری به پیداکردن و معرفی جایگزین بهتر برای آن دسته ازموادشیمیایی که دارای اثرات زیانبار هستند را  از جمله راهکارهای مدیریتی رفع آلودگی دریای خزر دانست و گفت: در غیر این‌صورت، این موادخطرات غیرقابل کنترل به محیط زیست وسلامت انسان وارد می سازند .

وی افزود: ترویج بهترین تکنیک‌های زیست محیطی برای کنترل آفت درکشاورزی و آبزی‌پروری، شناسایی منابع آلاینده دریای خزر با منشأ خشکی از اهمیت خاص برخوردار است و در این طرح تله های آلودگی که شامل آب‌های سطحی و زیر زمینی هستند با استفاده از تصاویر ماهواره ای و نقشه‌ها در مصب رودخانه ها معین شده و منشأ آلودگی‌ها مشخص می‌شود.

معاونت آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور بر ایجاد یک برنامه نظارت مستمر زیست محیطی جهت کنترل آلودگی ناشی ازآلاینده های آلی پایدار تاکید کرد و توسعه روشهای مناسب جهت ایجادتسهیلات برای جمع آوری و دفع زیست محیطی زایدات حاوی آلاینده‌های آلی را موثر دانست.

وی توسعه برنامه‌هایی جهت ارتقای استفاده آگاهانه ازموادی که باعث تخلیه ونشر آلاینده‌های آلی پایدار از منابع مختلف می‌شوند شامل تکنیک‌های بهینه کشاورزی که استفاده از آفت کش‌ها را برای تولید محصول محدود می‌کند را از دیگر موارد دارای اهمیت دانست.

تجمع فلزهای سنگین در رسوبات دریای خزر 

دکتر مریم آخوندیان، ریس مرکز پژوهشی حوضه اقلیمی خزر محیط زیست در این خصوص گفت: از آنجایی که دریای خزر محصور در خشکی است، ظرفیت تحمل آلاینده های آن نسبت به دریاهای دیگر محدودتر است. آلودگی وارده به دریای خزر یا دچار تغییرات زیست ژئو شیمیایی شده یا سال‌ها در دریا باقی می‌ماند. میزان انحلال آلاینده‌ها در آب که در دریاهای آزاد وجود دارد، در خزر کمتر است.

وی افزود: براساس الگوی ویژه چرخه آب در دریای خزر، آلودگی وارد شده به خزر از ولگا و سایر رودخانه های مهم و آلاینده های ناشی از فعالیت های اکتشاف و استخراج نفت در بخش های میانی دریای خزر نهایتا در سواحل جنوبی دریا پخش و در رسوبات آن ته نشین می شود. اگرچه افزایش میزان مواد مغذی و یوتریفیکاسیون به عنوان مشکل منطقه ای در خزر مطرح نمی شود، با این وجود گزارشاتی از وجود مناطق کم اکسیژن در سواحل ایرانی خزر وجود دارد.

وی ادامه داد: اطلاعات کمی در مورد آلاینده های انباشته در حوضه رودخانه های ولگا و کورا وجود دارد اما رودخانه های ایرانی چون سفیدرود، گرگانرود و زرجوب که بخش اعظم مسیر خود را از مناطق شهری و صنعتی عبور می کنند و حجم بالایی از آلاینده های شهری و پساب های صنعتی را حمل کرده و به دریای خزر تخلیه می کنند، تهدیدی جدی برای محیط زیست این اکوسیستم هستند.

آخوندیان بیان کرد: تجمع نسبتا بالایی از فلزهای سنگین در رسوبات خزر یافت شده است، با توجه به توزیع مکانی این فلزها گمان می‌رود بخشی از این آلودگی ناشی از آثار زمین شناسی منطقه ای نیز باشد. غلظت مواد شیمیایی، به خصوص  "د.د.ت"  و ایندوسولفان  در حوضه آبریز خزر نگران کننده است و این امر نشانگر تداوم در استفاده از "د.د.ت" در مزارع کشاورزی است.

ریس مرکز پژوهشی حوضه اقلیمی خزر محیط زیست  گفت: در مطالعات سم شناسی نیز میزان بالایی از این ماده در نسوج فوک ها و ماهی‌های خزری گزارش شده است. غلظت بعضی از سموم حشره كش، در بدن ماهی به میزان بسیار زیادی رسیده است. فلزهای سنگین از قبیل نیكل و كروم در كبد ماهیان خاویاری به بیش از حد مجاز رسیده ودر بعضی از موارد در 90 درصد از ماهیان خاویاری بررسی شده به 13-10 برابر استاندارد جهانی رسیده است، این امر سبب لایه لایه شدن بافت ماهیچه‌ای و نازك شدن جدار پوسته تخم (خاویار) شده است.

استاندارد كیفیت آب‌های محیطی دریای خزر ابلاغ شد

عیسی کلانتری، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در بخشنامه ای به تمامی دستگاه‌های اجرایی مشمول ماده 5 قانون مدیریت خدمات كشوری، نهادها و دستگاه‌های نظامی، انتظامی، امنیتی، اشخاص حقیقی و حقوقی، استاندارد كیفیت آب‌های محیطی دریای خزر را ابلاغ کرد.

در ابلاغ عیسی کلانتری معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست به تمامی دستگاه های اجرایی مشمول ماده 5 قانون مدیریت خدمات كشوری، نهادها‌ و‌ دستگاه‌های نظامی، انتظامی، امنیتی، اشخاص حقیقی و حقوقی آمده است: به استناد تبصره 3 ماده 5 قانون حفاظت از دریاها و رودخانه‌های قابل کشتیرانی در مقابل آلودگی به مواد نفتی، استاندارد کیفیت آب‌های محیطی دریای خزر را برای اجرا اعلام شد.

رعایت استانداردهای ابلاغی، برای بهره‌برداران تمام نفت کش‌ها، کشتی‌ها و شناورهای مشمول قانون فوق الزامی است و همه نهادها و دستگاه‌های مخاطب، حسب مورد و وظیفه قانونی مکلف به اعمال مقررات بوده و در صورت تخلف به مقامات ذی صلاح قضایی معرفی می شوند.

گزارش: فرزانه صدقی

No tags for this post.