حمید علیزاده لاهیجانی، معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در این زمینه گفت: وسعت مصرف آب در حوزه آبریز خزر در سال 2007 حدود 43 کیلومتر مربع در سال اعلام شده بود، بیشترین مصرف در اواخر دهه 80 رخ داد اما بعد از آن کاهش یافت.
وی به فعالیت‌های انسانی به عنوان یکی از عوامل کاهش تراز آب خزر اشاره کرد و گفت: احداث سد روی رودخانه های منتهی به خزر تاثیر بسیار زیادی بر تراز آبی آن داشته و اگر سدها باز شوند تراز آب یک متر بالاتر خواهد آمد.
علیزاده افزود: افزایش دما، بالا رفتن تبخیر و تغییر در پوشش برفی در حوزه ولگا از دیگر عوامل نوسات تراز آب خزر است.
وی با اشاره به اینکه 4 سانتی‌متر از تراز خزر مربوط به تغییرات دمای آب در فصول مختلف است، ادامه داد: سیلاب تاثیر بسیار زیادی در افزایش تراز دارد به طوری که سیلاب های فصلی می توانند تا 40 سانتی‌متر تراز آب را افزایش دهند.
وی عنوان کرد: تاریخ نشان می دهد دریای خزر همواره دستخوش نوسانات شدیدی بوده است به طوری که شدیدترین کاهش تراز آب 8 هزار سال پیش رخ داد که بر اثر آن خزر شمالی، مرداب انزلی و تمام تالاب ها و خلیج حاشیه خزر خشک شدند، بعید به نظر می رسد که چنین کاهش ترازی دوباره تکرار شود.
معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی اضافه کرد: اثر تراز آب روی تغییرات توده ای، شیمی و رسوبی دریای خزر تاثیرات زیادی می گذارد، خزر یک دریاچه است اما از لحاظ زمین شناسی رفتاری اقیانوس گونه دارد.
خشک شدن بیش از ۹۵ درصد مساحت تالاب میان کاله
همایون خوشروان، مدیر گروه پژوهش مدیریت محیط زیست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: در شرایط حاضر در وضعیت خاص تمدنی به سر می‌بریم. بحث گرمایش زمین وجود دارد که بحران آب را رقم زده است. این در حالی است که بحران خاک نیز از دهه‌های پیش وجود داشته است.
وی با اشاره به اهمیت دریای خزر گفت: دریای خزر تنها رهیافت برای تمدن ایران به حساب می‌آید چون اگر همه آبهای ایران نیز تمام شود، تنها آبی که شوری آن یک سوم آب اقیانوس‌هاست و می‌توانیم برای شیرین‌سازی بر آن تمرکز کنیم، آب دریای خزر است بنابراین این دریا بسیار ارزشمند است و وزارت نیرو نیز روی این موضوع تاکید بسیار دارد.
وی با تاکید بر اینکه در قرن بیست و یک خشک شدن تالاب‌ها یک نگرانی عمده برای استان‌های ساحلی به شمار می‌آید، گفت: بیش از ۹۵ درصد مساحت تالاب میان کاله خشک شده است. برآوردها و بررسی‌ها نشان می‌دهد که احتمال بروز گرد و غبار نیز در این منطقه به دلیل خشکی تالاب وجود دارد.
وی گفت: سرعت افزایش و کاهش تراز سطح آب دریای خزر نشانه این است که دریای خزر به لحاظ رفتار دینامیکی با اقیانوس‌ها متفاوت است. از ۱۹۹۵ تاکنون ۱۴ سانتی‌متر اختلاف سطح داریم.
مدیر گروه پژوهش مدیریت محیط زیست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به اینکه از سال ۲۰۰۰ تغییرات تراز سطح دریای خزر با سرعت کم یا زیاد در حال وقوع است، گفت: در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ سطح تراز دریای خزر با سرعت بالایی افت پیدا کرد.
خوش روان گفت: اعداد ثبت شده در مورد نرخ تغییرپذیری سالانه سطح تراز دریای خزر از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که اتفاقات و تغییرات انسانی در نوسانات خزر تاثیرگذار بوده است بنابراین باید به این پرسش اساسی پاسخ دهیم که آیا تغییرات نوسانات خزر صرفا ناشی از تغییر اقلیم است یا فعالیت‌های انسانی؟ وزارت امور خارجه باید در این زمینه ورود کند.
وی اظهار کرد: در سال ۲۰۱۷ اختلاف تراز میانگین سالانه دریای خزر ۲۷ سانتی‌متر بوده که نسبت به سال قبل آن ۳.۸۶ سانتی‌متر کاهش داشته است.
وی با اشاره به تاثیر گرمایش زمین در نوسانات دریای خزر گفت: گرمایش زمین باعث افزایش حرارت سطحی خزر شده است و همین موضوع در افزایش میزان تبخیر و کاهش فزایند سطح دریای خزر تاثیر گذاشته است.
چند قدم تا نابودی عروس رویایی دریای خزر
خوش روان گفت: آینده خوشی را برای دریای خزر تا سال ۲۱۰۰ پیش‌بینی نمی‌کنیم و تاکید دارم که خلیج گرگان و تالاب میانکاله از کاهش تراز دریای خزر تاثیر خواهند پذیرفت و خشکی این مناطق از جمله معضلاتی است که کشور ما را دچار چالش می‌کند.
وی اظهار کرد: اگر آب دریای خزر با همین روند کاهش یابد، شاهد خشک شدن خلیج های بزرگی پیرامون دریای خزر خواهیم بود که لازمه عبور از این وضعیت این است که زودتر کاری کنیم که خلیج گرگان را که ارزش بیوسفر یا ذخیره گاه جهانی دارد نجات دهیم.
مدیر گروه پژوهش مدیریت محیط زیست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درباره اقدامات نجات این خلیج افزود: اگر کاهش تراز آب دریای خزر را با یک روند متعادلی در پیش داریم، سالانه بین 3 تا 4 سانتی‌متر از سطح تراز آب دریای خزر کاهش می یابد یعنی کاهش حدود 12 میلیارد متر مکعب آب که اثر سوء بر خلیج گرگان به جا خواهد گذاشت.
خوشروان گفت: با توجه به اینکه درجه حرارت هوا نیز رو به افزایش است، پیش بینی این است که اگر تراز آب خزر با همین روند کاهش یابد تا سال 1405 دیگر آب مشخصی به خلیج گرگان وارد نمی شود و شاید بیش از 50 درصد مساحت خود را از دست بدهد.
وی ادامه داد: هم اکنون بین حدود 30 درصد از مساحت خلیج گرگان در بخش منتهی الیه غربی خشک شده و آب خود را از دست داده و 95 درصد از تالاب میانکاله کامل از بین رفته است.
عضو کمیته ملی نجات خلیج گرگان گفت: اگر سریع وارد عمل نشویم وضعیت خلیج می تواند در بخش غربی که فلاتی پهن و کم شیب است به بحران منشا ریزگردها تبدیل شود زیرا شرایط آن فراهم است و اگر این اتفاق بیفتد با ضعیف ترین وزش باد در منطقه استان های ساحلی به ویژه مازندران در بخش منتهی الیه شرقی و گلستان دچار مشکلات جدی خواهند شد ضمن اینکه اکوسیستم منطقه و چرخه غذایی در حال از بین رفتن است که در این صورت خسارت های بسیار سنگینی به همراه خواهد داشت.
وی افزود: میزان تبخیر در خلیج گرگان معمولا بین سه تا چهار برابر ورودی آب است یعنی اگر سالانه یک میلیارد متر مکعب آب وارد خلیج شود معادل چهار برابر این میزان از خلیج خارج می شود یعنی با سرعت چهار برابر خلیج گرگان به سمت خشک زایی پیش می رود اگر آب دریای خزر به آن نرسد.
عضو هیات علمی گروه پژوهشی مدیریت محیط زیست وزارت علوم تحقیقات و فناوری گفت: اگر بین سال های 1374 تا 1385 خلیج گرگان نسبتا یک سطح متعادل و خوبی داشت به خاطر این بود که آب دریای خزر به راحتی وارد آن می شد اما الان دیگر این آب وارد نمی شود و نرخ تبخیر هم بین 3 تا 4 برابر روان آبهای منتهی به خلیج است بنابراین طبیعی است که خلیج با سرعت فزاینده ای به سمت خشک زایی پیش رود.
افزایش 42 سانتی‌متری تراز آب دریای خزر تا سال2020
اما پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است: براساس بررسی‌های مرکز مطالعات دریای خزر، سطح تراز آب دریای خزر از سال 2015 تا 2020 حدود 42 سانتی متر افزایش پیدا می‌کند.
وی در این خصوص گفت: برخی از کارشناسان معتقد هستند ک سطح تراز آب خزر کاهش پیدا می‌کند اما موضوع مهم این است که چه آب خزر افزایش و چه کاهش یابد باید برنامه های توسعه ای در ساحل این دریا به گونه ای باشد که به محیط زیست و منابع موجود در آن آسیب وارد نکند. دریای خزر در هر شرایطی که باشد باید نگران حوزه‌های میانکاله و خلیج گرگان باشیم.
وی ادامه داد: نباید با نوسانات آب دریای خزر که به عنوان یک پدیده طبیعی است مقابله کرد بلکه باید نحوه برخورد و مدیریت با آن را یاد گرفت این موضوعات دغدغه بسیاری از دانشمندان منطقه بود و تاکنون نیز چندین جلسه منطقه ای و بین المللی برای تراز آب خزر تشکیل شده است.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: از آنجا که دلایل مختلفی مانند تغییر اقلیم، حرکت ماه، هکتونیک زمین، میزان ورودی آب و فعالیت های انسانی مطرح است، نمی توان به نتیجه قطعی درباره تراز آب خزر رسید.
وی ادامه داد: کارشناسان معتقدند برای انجام هر گونه فعالیت و توسعه در ساحل خزر باید به گذشته این حوزه آبی رجوع کرد.
گزارش: فرزانه صدقی
No tags for this post.