انسان توسعه یافته برمحوریت انسانیت تکامل می یابد
به گزارش سیناپرس به نقل از ایسنا، در پژوهشی که در حوزه علوم انسانی انجام شده، مبانی انسان‌شناختی روش تربیتی قرآن و حدیث در بعد اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است.
انسان‌شناختی، شناخت ماهیت انسان و جنبه‌های گوناگون شخصیت اوست. بنابراین، میتوان گفت مبانی انسان‌شناختی سبک تربیتی در بعد اجتماعی، آن دسته از عناصر و رهنمودهای دینی است، که به‌صورت اصول مسلم درآمده است و برای رفتار و عملکرد انسان، جنبه‌ی زیربنایی دارند و به‌نحوی، چگونگی عملکرد انسان را تبیین و تعیین می‌کنند.
آن‌گونه که محققان می‌گویند، تربیت اجتماعی درجایی قابل‌تصور است، که برای انسان‌های دیگر در اجتماع، حقوق و تکالیفی در نظر گرفته شود؛ زیرا «تربیت» فرایندی است، که هدف آن در بُعد اجتماعی، تسهیل عمل به وظائف اجتماعی، در مقابل سایر انسان‌ها و موقعیت‌های اجتماعی است. بنابراین لازمه یک نظام تربیت اجتماعی منسجم، در نظر گرفتن عوامل تأثیرگذار بر سبک تربیتی افراد انسانی، در جامعه است.
در وضعیت کنونی، بررسی و شناخت مبانی انسان‌شناختی در بعد اجتماعی، امری ضروری است؛ به دلیل آنکه هرگونه نقصانی در شناخت انسان، به نقصی در نظام تعلیم و تربیت منجر خواهد شد. در همین زمینه، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و دانشگاه تهران به بررسی مبانی انسان‌شناختی سبک زندگی در تربیت اجتماعی، از دیدگاه قرآن و روایات پرداخته‌اند.
در این پژوهش از شیوه توصیفی- تحلیلی استفاده شده است و به روش کتابخانه‌ای، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شده‌اند.
بر اساس یافته‌های پژوهش و بر مبنای مطالب مورد بحث، چنین به دست می‌آید که به طورکلی چگونگی رفتار، در هر سبکی از تربیت، بر جهان‌بینی حاکم بر آن سبک و نوع نگاه به انسان مبتنی است و بدون شناخت انسان، شناخت خدا، هستی و چگونگی رفتار انسان در جامعه، تبیین نخواهد شد.
به گفته عبدالهادی فقهی‌زاده، استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران و همکارش در این تحقیق: «در سبک تربیتی اسلام، انسان موجودی دوبعدی و ترکیبی از جسم و روح است و انسانیت انسان و واقعیت وی، وابسته به روح اوست. انسان علاوه بر طبیعت ثانوی، که برآمده از فرهنگ است، طبیعت اولی نیز دارد، که در متن خلقت، در وجود او نهاده شده، که در قرآن از آن، به فطرت تعبیر شده است».
این محققین معتقدند: «در حوزه تربیت اجتماعی، رشد و کمال انسان، چه ازلحاظ روحی و روانی و چه ازلحاظ مناسبات اجتماعی، به مسئولیت‌پذیری او ارتباط دارد و موجب رشد اخلاقی و انسانی و درنتیجه، افزایش رفاه اجتماعی افراد جامعه خواهد بود. در سبک تربیتی اسلام، انسان موجودی هدفمند است، که با اراده و اختیار خود، میتواند به آن هدف، یعنی سعادت دست یابد. آنچه ملاک ارزش افعال انسانی است، اختیار است، که به‌وسیله آن، میتواند از حالت انفعالی خارج شده و بر غرایز، حاکم شود».
زیست عقلانی انسان، در سبک زندگی اسلامی، جایگاه ویژه‌ای دارد؛ زیرا ملاک برتری و امتیاز انسان بر سایر حیوانات، به دلیل قوه تفکر و خرد اوست و کیفیت حیات بشری در این ساختار، به حاکمیت عقل در مقابل احساس است.
فقهی زاده و همکارش می‌افزایند: «با توجه به تفسیری که از ماهیت و هویت انسان در آموزه‌های اسلامی ذکر شده است، میتوان به "الهی بودن" و "فطرت محور بودن" انسان، اعتقاد داشت. ازاین‌رو، انسان کامل و توسعهیافته، همان انسانی است، که بر محور انسانیت و اصول فطرت تکامل می‌یابد و با یاری جستن از سه منبع عقل، وحی و تجربه، راه تعمیق و گسترش اصول انسانی را، در عرصه‌های حیات خود باز می‌کند. حقیقت‌گرایی و زیبایی‌گرایی، فطری انسان است. آنچه، برای انسان اهمیت دارد، جهت دادن به امیال و فطرت‌ها است. در سبک تربیتی اسلام، فطرت کمال‌جویی به فطرت زیبایی‌گرایی جهت می‌دهد؛ تا در طریق خداجویی قرار گیرد. ازاین‌رو، در زندگی مؤمنانه، گرایش به زیبایی، گرایش به دنیای معنوی است؛ زیرا پیروی از خواسته‌های نفسانی و حیوانی، موجب تباهی دین می‌شود».
نتیجه‌گیری نهایی محققین فوق از این پژوهش که یافته‌های آن در دوفصل نامه «آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث» از انتشارات دانشگاه ایلام به چاپ رسیده است، بدین شرح است: «انسان کامل و توسعهیافته، همان انسانی است، که با حرکت بر محور انسانیت و اصول فطرت، تکامل می‌یابد و با یاری جستن از سه منبع عقل، وحی و تجربه، راه تعمیق و گسترش اصول انسانی را، در عرصه‌های حیات خود باز می‌کند».
No tags for this post.
