حذف نیترات و مواد آلاینده آب با کمک دانش ایرانی

علاوه بر عوامل میکروبی، عوامل شیمیایی نیز بر سلامت انسان تاثیرگذار است که به نوع ماده شیمیایی و مدت زمانی که بدن در معرض آن قرار می‌گیرد بستگی دارد. برای بیشتر مواد شیمیایی، مصرف آب حاوی مقادیر بیش از حد آنها پس از یک سال ممکن است تاثیر خود بر سلامت را نشان دهد. مواد شیمیایی بسیار کمی هستند که اگر آب حاوی آنها یکبار (یا در مدت زمان کوتاهی) مصرف شود منجر به ایجاد مشکل های بهداشتی می‌شود، مگر اینکه در اثر یک حادثه مقادیر بسیار زیادی از مواد شیمیایی وارد سیستم آبرسانی شود. در شرایطی عامل‌های شیمیایی آب از جمله عواملی باشند که در معرض قرار گرفتن کوتاه مدت با آنها مشکل حادی برای سلامت ایجاد نکند، بهتر است در عوض صرف هزینه‌های گزاف برای تصفیه چنین آبی، بر روی یافتن منشا آلودگی و حذف آن و یا جایگزینی منبع آب مذکور تمرکز کرد.

کیفیت آب‌هایی که آلوده به عوامل میکروبی شده باشند، اغلب به سرعت و در محدوده‌ی وسیعی تغییر خواهد کرد و مصرف چنین آبی می‌تواند باعث شیوع بیماری‌های ناشی از آب شود که توسط سامانه‌های تصفیه آب و انواع سامانه‌های گندزدایی قابل کنترل و حذف است.

سرطان‌زا بودن مصرف طولانی مدت نیتریت و نیترات آب

 مصرف بیش از حد برخی مواد شیمیایی موجود در آب در بلندمدت (اثر سرطان‌زایی مواد شیمیایی) یا کوتاه مدت (اثرات مسمومیت حاد) می‌تواند مشکل هایی برای سلامتی فرد مصرف‌کننده ایجاد کند که از جمله آنها نیتریت و نیترات است، حداکثر مجاز عامل‌های تیترات و نیتریت مطابق رهنمود سازمان جهانی بهداشت و استاندارد ملی ایران به شماره 1053 به ترتیب 50 و 3 میلی گرم در لیتر (براساس نیترات و نیتریت) اعلام شده است. مهمترین تاثیر این عامل‌ها بر سلامت انسان‌ها ایجاد بیماری متهموگلوبینا در کودکان و نوزادان تغذیه شده با شیر خشک از مصرف آب آشامیدنی است. با توجه به اهمیت کیفیت میکروبی آب تاکید شده است که چنانچه میزان غلظت تیترات آب بین 50 و 100 میلی گرم در لیتر باشد آب باید از نظر میکروبیولوژیکی سالم باشد. با استناد به مستندات سازمان جهانی بهداشت به طور معمول سهم آب در جذب تیترات کمتر از 14 درصد است و مابقی نیترات از جذب روزانه از غذا به دست می‌آید که عدم رعایت حریم بهداشتی منابع آب، برداشت بیش از حد ظرفیت سفره‌های آب زیرزمینی، راهیابی فاضلاب‌های خانگی به منابع آب زیرزمینی، راهیابی کودهای شیمیایی با پایه نیترات مورد استفاده در زمین‌های کشاورزی، نوع بافت زمین‌شناسی منطقه از جمله عوامل افزایش نیترات هستند.

میزان تاثیر عوامل شیمیایی بر سلامت، به نوع ماده شیمیایی و مدت زمانی که بدن در معرض آن قرار می‌گیرد، بستگی دارد. در بیشتر مواد شیمیایی، مصرف آب حاوی مقادیر بیش از حد آنها پس از یکسال ممکن است تاثیر خود بر سلامت را نشان دهد.

شوری آب مناطق فلات مرکزی

با توجه شرایط آب و هوایی به طول کلی مناطق فلات مرکزی ایران شامل استان‌های قم، یزد، کرمان، سمنان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر به صورت طبیعی با بالا بودن میزان عامل کل جامدات محلول (شوری) به دلیل پایین بودن میزان بارندگی مواجه هستند. در این بین شوری زیاد آب در یزد برای کودکان و گروه های آسیب پذیر دردسر ساز شده است.

ابراهیم علیدوست، مدیر کنترل کیفیت آبفا‌ یزد در این خصوص گفت: حد مجاز سختی آب، 2 هزار تا 2 هزار و 300 اعلام می شود که در هیچ نقطه‌ای از یزد این میزان بیشتر از یکهزار و 800 نیست که آن هم محدود و در حد سه درصد از شبکه آبرسانی را در بر می‌گیرد.

وی افزود: طبیعی است وقتی سختی و شوری آب که سال قبل زیر 600 بود امسال به حدود یکهزار ، یکهزار و 500 و تا 2 هزار برسد مشکلاتی را به ویژه برای کودکان ایجاد می کند اما فراگیر و گسترده نبود.

وی درباره استفاده از تصفیه کننده ها هم اظهار کرد: ای سی آب تولیدی این دستگاه ها اگر زیر 500 و در حد آبمقطر باشد مناسب نیست ضمن آنکه در برخی موارد ، به دلیل عوض نکردن فیلترها ، آب آلوده تولید و موجب بیماری می شود.

همچنین در شهرهای جنوبی استان خوزستان به دلیل برخی تغییرات در الگوهای آب و هوایی که شکل خشکسالی بروز کرده و همچنین توسعه ناپایدار در استفاده از رودخانه کارون در سال‌های اخیر با مشکلات زیادی مواجه شده است. به طوری که چندی پیش بیش از دویست نفر از اهالی سه روستای شهید رایگانی، ستلون و کبوتری در دهستان ابوالفارس از توابع شهرستان رامهرمز در استان خوزستان، دچار مسمومیت جمعی شدند که بنابر گفته شکرالله سلمان زاده، رییس مرکز بهداشت خوزستان، علت اصلی این مسمومیت، استفاده از آب آلوده بود.

افزایش نیافتن بیماری‌های ناشی از آب آلوده در جنوب کشور

محمد مهدی گویا، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: با وجود کمبود و شوری آب در خوزستان و برخی استان های جنوبی هیچ‌گونه افزایش بیماری ناشی از آب آلوده در جنوب کشور وجود ندارد.

وی افزود: تیم‌های وزارت بهداشت به طور مداوم در حال مراقبت از کیفیت آب مصرفی در استان‌های جنوبی کشور هستند.

گویا درباره بیماری‌های منتقله از آب آلوده نیز بیان کرد: بیماری‌های وبا، انواع مختلف اسهال خونی از جمله این بیماری‌ها است و اگر مراقبت‌های بهداشتی وجود نداشته باشد، این بیماری‌ها امکان انتقال دارد اما هم اکنون سلامت آب به صورت لحظه به لحظه کنترل می‌شود.

وی اظهار داشت: انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها می‌توانند باعث اسهال و بیماری‌های گوارشی شوند که بی توجهی به بهداشت آب می تواند شیوع بیماری های واگیر را در پی داشته باشد.

کیفیت آب تهران چگونه است؟

نوذری‌پور، قائم مقام شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفت:هم اکنون هیچ مشکلی در شبکه آب تهران از نظر کمیت و کیفیت وجود ندارد، چرا که آزمایش‌های متعددی روی کیفیت آب صورت می‌گیرد.

 مهتاب باغبان، مدیر کنترل کیفیت و بهداشت شرکت آب و فاضلاب تهران نیز در خصوص کیفیت آب تهران گفت: بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی از آب آشامیدنی سالم، می‌توان گفت که آبی که در حال حاضر در شهر تهران توزیع می‌شود، مطابق با استانداردهای ۱۰۵۳ است.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای افزایش کیفیت آب استان تهران افزود: بعد از اینکه طرح سلامت غرب تهران به اجرا درآمد، تمام مناطق تهران به لحاظ کیفیت در حد استاندارد ۱۰۵۳ و رهنمودهای سازمان بهداشت جهانی قرار گرفت.

به گفته باغبان شرکت فاضلاب تهران برای اینکه بتواند کیفیت را به صورت لحظه به لحظه رصد کند، علاوه بر ۶۰ آزمایشگاه تخصصی تنها در شهر تهران حدود ۳۱۳ سیستم آنلاین در استان تهران دارد که موجب می‌شود کیفیت آب در تمام لحظات پایش شود.

وی با بیان اینکه کیفیت آب بعد از بررسی در آزمایشگاه زمانی که در شبکه توزیع نیز قرار گرفت، توسط سیستم‌های آنلاین مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، گفت: ۱۲۵ پارامتر در استاندارد ۱۰۵۳ وجود دارد که شرکت آب و فاضلاب نیز تمام این پارامترها را برای ارزیابی آب در نظر می‌گیرد و باید گفت که بیش از ۹۳ درصد کار ارزیابی در تهران به صورت سیستماتیک صورت می‌گیرد.

وزارت نیرو اولویت اصلی و به نوعی خط قرمز خود را ارتقا کیفیت آب در تمام نقاط کشور تعریف کرده و به همین منظور نیز استراتژی و برنامه‌ریزی منسجمی را در نظر گرفته است، اما با این وجود با توجه به کاهش آب‌های زیرزمینی نمی‌توان انتظار کیفی بودن آب را نیز در تمام ایران داشت.

آخرین وضعیت کیفیت منابع آبی ایران

علی‌اصغر قانع، معاون برنامه ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب در خصوص آخرین وضعیت منابع آبی ایران اظهار کرد: در بخش شرب کیفیت آب به طور کامل قابل کنترل، رصد دایمی و مستمر است اما کیفیت آب در نقاطی که بیش تر از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌کنند مورد تهدید است چرا که در این مناطق به دلیل برداشت بیش از حد که صورت می‌گیرد، بعضا ممکن است شاهد تغییرات کیفی در آب باشیم.

وی با بیان اینکه با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت نیرو توانستیم به یک تکنولوژی برای حذف نیترات و مواد آلاینده در آب که می‌تواند بسیار کمک‌رسان باشد دست پیدا کنیم و در این زمینه نیز توافقاتی با ستاد توسعه نانو به امضا رسیده است، اظهار کرد: این مساله می‌تواند تحولات فناورانه و تکنولوژیکی در ایران و در حوزه آب به ارمغان بیاورد که همه این اقدامات در راستای ارتقاء کیفیت آب است.

قانع با بیان این‌که «تمام تلاش ما این است تا فعالیت‌ها اقتصادی شود و بتوانیم استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان را ارتقاء دهیم»، گفت: هدف دولت نیز استفاده بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان است به همین دلیل ما نیز در صنعت آب هدف را بر این مبنا قرار داده‌ایم.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه آب و فاضلاب کشور در خصوص تاثیر واقعی شدن قیمت‌های آب خاطرنشان کرد: اگر قیمت آب واقعی شود بی‌شک تاثیرات زیادی در جذب بخش خصوصی و ارتقای تولیدات خواهد داشت.

برنامه‌های آبفا برای تضمین کیفیت آب آشامیدنی

هم اکنون با استفاده از ۴۵۷ آزمایشگاه در مجموعه شرکت‌های آب و فاضلاب شهری و ۳۷۷ آزمایشگاه در مجموعه شرکت‌های آب و فاضلاب روستایی پایش کیفیت آب به طور مستمر و تواتر توصیه شده انجام می‌شود. مراکز بهداشت و خانه‌های بهداشت روستایی به عنوان ناظر کیفیت آب را تحت نظر دارند.

برای حل مشکلات کیفی آب از نظر بالا بودن عامل‌های شوری و نیترات اقدام‌هایی به صورت پایدار و بلندمدت همچون انتقال آب انجام شده یا در حال انجام است. یادآور می‌شود در مورد اکثر شهرهای دارای غلظت نیترات بالا اختلاط منابع آب برای تعدیل مشکل به کار می‌رود.

جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب که در اکثر شهرهای کشور در حال مطالعه یا اجرا است از جمله اقدام‌های اساسی در جلوگیری از آلودگی منابع آب به نیترات شناخته می شود. در این خصوص لازم به یادآوری است که در برخی شهرها که میزان نیترات از حد استاندارد بالاتر می رود لزوم تخصیص بودجه‌های مورد نیاز برای تسریع در اجرای پروژه‌های فاضلاب ضروری است.

برنامه ایمنی آب نیز به عنوان مهم‌ترین اقدام برای تضمین کیفیت آب شرب است. این برنامه توسط سازمان جهانی بهداشت تهیه شده و اجرای آن به کشورهای عضو توصیه شده است. گستره عمل برنامه ایمنی آب از حوضه آبریز تا مصرف‌کننده را در بر می‌گیرد. برنامه ایمنی آب، اولین بار در شهر تبریز در سال ۱۳۹۰ به صورت پایلوت اجرا شد این برنامه در سال ۱۳۹۳ برای اجرایی شدن در ۱۵ شهر کشور اجرا شد. در حال حاضر برنامه ایمنی آب در تمامی مراکز استان‌ها در حال اجراست.

 

No tags for this post.